Η σύνοδος του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός στην πολυδιάστατη προσπάθεια της Δύσης, υπό την μπαγκέτα των ΗΠΑ, να ανασυνταχθεί και να προωθήσει πιο συντονισμένα τις επιθετικές βλέψεις ενάντια σε Ρωσία και Κίνα. Βέβαια όλα τα φώτα έπεσαν στον Ερντογάν και το παζάρι για να ανακαλέσει το βέτο που είχε θέσει εδώ κι ένα χρόνο για την είσοδο της Σουηδίας στη λυκοσυμμαχία. Όμως λήφθηκαν και άλλες σημαντικές αποφάσεις, τόσο για την ενίσχυση και τον συντονισμό επί του πεδίου που λέγεται Ουκρανία, όσο και για το «παγκόσμιο ΝΑΤΟ» – δηλαδή τη μετατροπή του σε διεθνή χωροφύλακα που επεμβαίνει σε μια σειρά περιοχές (κι όχι μόνο στο Βόρειο – Ατλαντικό τμήμα της υδρογείου). Γι’ αυτό στοχοποιήθηκε πιο έντονα το Πεκίνο και πάρθηκαν αποφάσεις για τη δράση του ΝΑΤΟ στο Νότιο Ειρηνικό και πέριξ της Κίνας.
Ο στρατιωτικός βραχίονας ετοιμάζεται και για άλλες δράσεις, την ίδια στιγμή που στην Τζακάρτα της Ινδονησίας γίνεται η σύνοδος του ASEAN με συμμετοχή, μεταξύ άλλων, των Μπλίνκεν, Λαβρόφ και Κινέζων εκπροσώπων, και φυσικά η συζήτηση περιλαμβάνει κορυφαία γεωπολιτικά θέματα. Πρόσφατα δε έχουν επισκεφθεί την Κίνα τρεις κορυφαίοι υπουργοί των ΗΠΑ (Εξωτερικών, Οικονομικών και Περιβάλλοντος), γεγονός που δεν πρέπει να παραβλεφθεί. Για να έχουμε μια ακόμα εικόνα του παζλ, η Γαλλία έκλεισε μεγάλες συμφωνίες με την Ινδία για στρατιωτικό υλικό (πώληση πολλών Ραφάλ και ναυπήγηση πολεμικών πλοίων), που συμπληρώνουν τις παραγγελίες αεροσκαφών που έχει κάνει η Ινδία του Μόντι στην Boeing (περίπου 1000 τεμάχια!).
Κέρδη των ΗΠΑ και ανταλλάγματα για την Τουρκία
Οι ΗΠΑ βγήκαν ενισχυμένες από την σύνοδο του Βίλνιους, αφού φόρτωσαν την Ευρώπη με μεγαλύτερες παραγγελίες και υποχρεώσεις ανεφοδιασμού και οικονομικής στήριξης για τον πόλεμο στην Ουκρανία – όπου θα στείλουν και βόμβες διασποράς, καταπατώντας διεθνείς συμφωνίες και οδηγώντας σε κλιμάκωση τον πόλεμο. Επιπλέον, έβαλαν τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ και έθεσαν την Τουρκία σε τροχιά πλησιέστερη προς τις αμερικανικές θέσεις. Η Τουρκία από την πλευρά της φιλοξένησε, λίγες μέρες πριν τη σύνοδο, τον Ζελένσκι, δήλωσε ότι η Ουκρανία έχει δικαίωμα να μπει στο ΝΑΤΟ, και απελευθέρωσε ορισμένους διοικητές του τάγματος Αζόφ που «φυλάσσονταν» στο έδαφός της (γεγονότα που προκάλεσαν ορισμένες αντιδράσεις της ρωσικής πλευράς).
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο –που διαγράφεται μετά την κρίση που παρουσιάστηκε στη Ρωσία με την υπόθεση Βάγκνερ/Πριγκόζιν– ενισχύεται ο επιθετισμός του ΝΑΤΟ, και εντείνονται οι κινήσεις των ΗΠΑ να προωθήσουν ή να κλείσουν, έστω με μπαλώματα, ορισμένα μέτωπα. Απόηχος αυτών των εξελίξεων είναι οι νέες συντεταγμένες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που με κάποιο τρόπο επιβεβαίωσαν η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο Βίλνιους και οι δηλώσεις που ακολούθησαν. Μόνο που τώρα η Τουρκία φιγουράρει στο κλαμπ των ισχυρών, έχει κατακτήσει το στάτους μιας μεγάλης δύναμης (παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει) και, για να είναι «καλή σύμμαχος», πρέπει να πάρει πολύ περισσότερα από όσα φαντάζονταν ή ήσαν διατεθειμένοι να της δώσουν μέχρι χθες-προχθές οι ισχυροί της Γης.
Το νέο πλαίσιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο Βίλνιους δεν έγινε ανάμεσα σε δύο περίπου ισοδύναμες χώρες. Έγινε κάτω από έναν νέο συσχετισμό που όλες οι πλευρές έχουν ήδη πάρει υπόψη τους, πολύ πριν και από την πρόσφατη σύνοδο. Ήδη εδώ και μήνες είχε προδιαγραφεί αυτή η πορεία (βλέπε ταξίδι Μπλίνκεν στην Ελλάδα, δραστηριοποίηση Πάιατ ως υφυπουργού Ενέργειας στην περιοχή, ευθυγράμμιση και ενεργοποίηση του «κόμματος της Χάγης» εντός Ελλάδας), και όλα έδειχναν ότι οι εξελίξεις προς τη «συνεκμετάλλευση» και τις «Πρέσπες του Αιγαίου» θα έτρεχαν με ταχύτητα, και θα ήταν πρώτες στις ατζέντες της εξωτερικής πολιτικής αμέσως μετά τις εκλογές και στις δύο χώρες.
Οι εξελίξεις επιβεβαίωσαν όλη αυτήν την «προεργασία». Ο κ. Γεραπετρίτης ανέλαβε, ως άνθρωπος ειδικών αποστολών, το ΥΠΕΞ, ενώ στη σύνοδο του Βίλνιους έγινε μετά από 15 μήνες συνάντηση των δύο πρωθυπουργών – και φαίνεται ότι μετά απ’ αυτήν πάρθηκαν αποφάσεις. Οι οποίες αφορούν πιο «προωθημένο» διάλογο σε επίμαχα ζητήματα σε επίπεδο υπουργών, ξανά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, και διερεύνηση προτάσεων στην κατεύθυνση της συνεργασίας και της συνεκμετάλλευσης. Επίσης υπάρχει μια μεγάλη μετακίνηση της ελληνικής πολιτικής: από το ένα και μοναδικό νομικό θέμα (υφαλοκρηπίδα νησιών), τώρα δεχόμαστε πως έχουμε «σημαντικές διαφορές» και μάλιστα με «γεωπολιτική διάσταση». Άρα ο «πολιτικός διάλογος» επίσημα πλέον θα περιλαμβάνει όλα τα θέματα που έχει θέσει στο τραπέζι των διερευνητικών από το 2005 μέχρι σήμερα η Τουρκία. Μάλιστα ο κ. Μητσοτάκης έκανε λόγο για «βαριά γεωπολιτικά θέματα»…
Πρόκειται για μεγάλη μετακύλιση και θέτει όλα τα ζητήματα σε διαφορετική βάση. Στο βάθος πάντα υπάρχει η Χάγη, χωρίς όρους, και χωρίς πραγματικά μέτρα που να δείχνουν την παραμικρή υποχώρηση της Τουρκίας από τις επεκτατικές της βλέψεις. Για παράδειγμα, όταν λέμε για άλλη διάσταση της Τουρκίας στο διεθνές πεδίο, δεν γίνεται καμία συζήτηση για κυρώσεις απέναντί της, δεν έγινε καμία νύξη από καμία δύναμη για το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, για να μην πούμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία ή την κατοχή της μισής Κύπρου, την εισβολή σε συριακά και ιρακινά εδάφη κ.ο.κ. Αυτά όλα έχουν παρακαμφθεί, και πρέπει η Ελλάδα και η Κύπρος να πάρουν χαμπάρι ότι η Τουρκία προαλείφεται για ρόλο «μεγάλου αφεντικού» στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου και στους αναδασμούς που θα γίνουν (ενεργειακούς, γεωπολιτικούς, στρατιωτικούς κ.ά.).
Για να φθάσουμε στο «θετικό κλίμα» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έπρεπε, πέραν των άλλων, να αποδεχθούμε σε επίπεδο ΝΑΤΟ τη διπλή ονομασία για τα Στενά, και χειρότερα: την κατάργηση ακόμη και της λέξης Κύπρος από το ΝΑΤΟϊκό λεξιλόγιο, αφού και η απλή αναφορά σ’ αυτήν ενοχλεί την Άγκυρα!
Από το κακό στο χειρότερο
Για να φθάσουμε στο Βίλνιους και στο «θετικό κλίμα» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έπρεπε, πέραν των άλλων, να αποδεχθούμε σε επίπεδο ΝΑΤΟ τη διπλή ονομασία για τα Στενά (καταπατώντας την συνθήκη του Μοντρέ) και χειρότερα: την κατάργηση ακόμη και της λέξης Κύπρος από το ΝΑΤΟϊκό λεξιλόγιο, αφού και η απλή αναφορά σ’ αυτήν ενοχλεί την Άγκυρα. Εφεξής η ονομασία Κύπρος αντικαθίσταται από γεωγραφικές συντεταγμένες, και ημείς άδομεν… (Η σκέψη για βέτο, τουλάχιστον σε αυτές τις ταπεινωτικές μετατροπές χωρών σε χώρους, δεν πέρασε ούτε από μακριά από τα μυαλά των κυβερνώντων – αλλά ούτε και κανενός άλλου!).
Επομένως υπάρχει μια πλήρης αποδοχή από μεριάς των πολιτικών και οικονομικών ελίτ, ότι η Ελλάδα δεν είναι χώρα πρώτης γραμμής για τον Δυτικό κόσμο (κατέπεσε κι αυτή η ανοησία) κι ότι, για γεωπολιτικούς και οικονομικούς όρους, η Τουρκία θα τύχει ιδιαίτερης μεταχείρισης και θα της δοθούν πολλά «δώρα» προκειμένου να κρατηθεί πλησίον της Δύσης και να μετριάσει τα ανοίγματα προς Ρωσία και Κίνα. Η Ελλάδα απλώς δεν υπολογίζεται, για πολλούς λόγους. Πρέπει να συρθεί στη «στρούγκα» της ελληνοτουρκικής φιλίας, με τους όρους που θα βάζει ο ισχυρός εταίρος, και για το καλό της συμμαχίας του ΝΑΤΟ να κάνει υπομονή, και να καταπιεί ότι της σερβιριστεί ως «λύση» στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Όχι μόνο από το ΕΛΙΑΜΕΠ, αλλά και από το στόμα του ίδιου του πρωθυπουργού λέγονται λόγια που προετοιμάζουν για μεγάλες υποχωρήσεις: «συμφωνία που μπορεί να συνεπάγεται και υποχωρήσεις», «τολμηρή ατζέντα στο τραπέζι με Τουρκία», «πατριωτισμό ευθύνης» κ.ο.κ.. Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος με την δημοσιογράφο κα Κοσιώνη:
Σία Κοσιώνη: Το θέμα Χάγη μπήκε στη χθεσινή σας συζήτηση; Ακούστηκε η λέξη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Επιτρέψτε μου να μην μπω σε μεγάλη λεπτομέρεια στο τι συζητήθηκε χθες… Είναι προς όφελος της Ελλάδας να επιλύσει τελικά με δίκαιο τρόπο και με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο, όπως αγωνιζόμαστε να κάνουμε εδώ και δεκαετίες, αυτή τη μεγάλη διαφορά που έχουμε με την Τουρκία; Η απάντηση είναι «ναι». Αυτή είναι η άποψή μου.
Σία Κοσιώνη: Αυτό πιθανά, πάντως, περιλαμβάνει απομείωση της κυριαρχίας έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτό είναι μία σχετική έννοια, αλλά πρέπει να σας πω ότι οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί ενδεχομένως, ναι, να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις οι οποίες μπορούν να αποτελούν την αφετηρία μιας διαπραγμάτευσης…
Πρέπει να σταθούμε στο γεγονός ότι η Τουρκία δεν κάνει πίσω σε κανένα ζήτημα. Ίσα-ίσα, πέρα από όσα θέτει στο τραπέζι του «διαλόγου», δημιουργεί και τετελεσμένα χωρίς να παρενοχλείται από κανέναν. Χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος Τύπου του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, Ομέρ Τσελίκ, συνεχίζει τις απειλές του, ενώ υποτίθεται μπαίνουν οι βάσεις αναθέρμανσης των σχέσεων: «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το θέμα με την Ελλάδα χωρίς εντάσεις. Όταν εξοπλίζεις τα νησιά, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα […] Η στρατιωτικοποίηση των νησιών παράγει μια πολύ υψηλή ένταση που κλειδώνει άλλα θέματα. Το θέμα είναι η προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων της τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη και ο σεβασμός των νόμων της […] Κάτι άλλο θα συμβεί αν προσπαθήσετε να φτιάξετε βάση στην Αλεξανδρούπολη, αν συνεχίσετε να συνωστίζετε σκάφη για να σκοτώνετε ανθρώπους στη Μεσόγειο ή αν εξοπλίσετε τα νησιά»!
Το δε τουρκικό ΥΠΕΞ σε ανακοίνωση που εξέδωσε με αφορμή την εξαμηνιαία έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κυπριακό, τονίζει: «Μια δίκαιη, διαρκούσα και βιώσιμη διευθέτηση στην Κύπρο πρέπει να αντανακλά τη βούληση των δύο λαών, και δεν μπορεί να επιβληθεί από τρίτα μέρη», καλώντας τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα «να λάβουν υπόψη ότι υπάρχουν δύο χωριστοί λαοί και δύο χωριστά κράτη στο νησί»… Πράγματι «τολμηρή ατζέντα» κύριε Μητσοτάκη! («Υπάρχει μια τολμηρή ατζέντα με την Τουρκία, που είμαι διατεθειμένος να διερευνήσω», έλεγε στη συνέντευξη στον ΣΚΑΙ)…
Αντιπολίτευση στον Μητσοτάκη δεν εκφράζεται, δεν θίγονται κρίσιμα θέματα, οι τόνοι είναι ήπιοι και έχουμε έναν λόγο αρκετά αποπολιτικοποιημένο, χωρίς συγκεκριμένες αιχμές. Ακόμα και από την πλευρά δεξιά της Ν.Δ. δεν έχουμε κάποια κίνηση. Αυτά η Ν.Δ. και ο Μητσοτάκης θα τα εκμεταλλευτούν
Το πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας
Χωρίς καμία πραγματική αντιπολίτευση, ο κ. Μητσοτάκης ξεδιπλώνει την ατζέντα του περί «πολυδιάστατου εκσυγχρονισμού»: μια πρόταση που εδράζεται στις βάσεις της μνημονιακής Ελλάδας και όσων έχτισε την προηγούμενη 4ετία ως επιθετική αστική ανασυγκρότηση. Θέλει να ξεκινήσει τη νέα του θητεία με ένα επίχρισμα τάχα κοινωνικής ευαισθησίας για να μπορεί ανενόχλητος να προωθήσει την ατζέντα και το μοίρασμα σε ημέτερους (κύκλους των ελίτ) δανείων και κονδυλίων από το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας. Επίσης, με αυτό το επίχρισμα θέλει να περιορίσει κάθε κριτική στους χειρισμούς του με την Τουρκία, όπως θέλει να δημιουργήσει όρους ώστε να κυριαρχήσει στις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές, τουλάχιστον κατακτώντας όλες τις περιφέρειες. Παράλληλα δεν ξεχνά να κάνει ανοίγματα για προσέλκυση συνομιλητών και δυνάμεων που μαζί θα ψηφίσουν διάφορες ρυθμίσεις. Το επιταχύνει με το νόμο για τη διευκόλυνση της ψήφου του απόδημου ελληνισμού (με περισσή προχειρότητα και βιασύνη), το προχωρά με τις προτάσεις για συνταγματική αναθεώρηση (όχι μόνο του άρθρου 16), και ήδη έχουν «τσιμπήσει» αρκετοί.
Σε αυτήν την τακτική του ο κ. Μητσοτάκης βοηθιέται από την άσχημη κατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ (κρίση και αποσύνθεση) και από τα διλήμματα που έχει το ΠΑΣΟΚ – δηλαδή από την μια να ξεφύγει από ντρίπλες του Μητσοτάκη, και από την άλλη να κερδίσει μέσω των αυτοδιοικητικών μια θέση καλύτερη, περίπου ως αξιωματική αντιπολίτευση, εκμεταλλευόμενο την κρίση του ΣΥΡΙΖΑ. Επομένως νοιάζεται να επιδείξει ένα αντιπολιτευτικό πρόσωπο. Η κρίση στον χώρο της Κεντροαριστεράς (που σήμερα διαθέτει δύο κόμματα, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ) θα συνεχιστεί για καιρό, και το τοπίο θα γνωρίσει πολλές τροποποιήσεις και διαμορφώσεις, τουλάχιστον μέχρι τις ευρωεκλογές και πέρα.
Αντιπολίτευση γιοκ
Το σίγουρο (και εντυπωσιακό) είναι ότι αντιπολίτευση στον Μητσοτάκη δεν εκφράζεται. Δεν εκφράζεται σχεδόν καθόλου σε επίπεδο Βουλής, δεν θίγονται κρίσιμα θέματα γενικότερα (π.χ. Βίλνιους, ελληνοτουρκικά, ακρίβεια, υγεία κ.λπ.), οι τόνοι είναι ήπιοι και έχουμε έναν λόγο αρκετά αποπολιτικοποιημένο (οι πολλοί, το δίκιο, η αγάπη, η κοινωνία κ.ο.κ.), χωρίς συγκεκριμένες αιχμές. Αυτά η Ν.Δ. και ο Μητσοτάκης θα τα εκμεταλλευτούν. Ακόμα και από την πλευρά δεξιά της Ν.Δ. δεν έχουμε κάποια κίνηση. Ο καύσωνας και το θέρος τα σκεπάζουν όλα! Πίσω από αυτά υπάρχουν δεσμεύσεις: προς το ΝΑΤΟ (και για αυτά σιωπά ο ακροδεξιός χώρος), προς τις ελίτ (σιωπούν σχεδόν όλα τα συστημικά κόμματα).
Την ίδια ώρα βοά η στήριξη και προβολή προσώπων, όπως της κας Ζωής Κωνσταντοπούλου προεκλογικά, και τώρα της κας Έφης Αχτσιόγλου (ως αδιαφιλονίκητου φαβορί στην κούρσα διαδοχής στο ΣΥΡΙΖΑ). Είναι χαρακτηριστικό το στιλ που εγκαινιάζουν και οι δύο κυρίες, με κύριο χαρακτηριστικό τον απολίτικο λόγο – διότι αυτός ταιριάζει εξόχως με το αφήγημα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, και αυτόν προτείνουν τα γραφεία διαμόρφωσης κοινής γνώμης, οι σύμβουλοι επικοινωνίας κ.λπ. Το «κόμμα» ως τόπος παραγωγής πολιτικής, ως χώρος συσπείρωσης και ενεργοποίησης δυνάμεων, ως οργανωτής και εμψυχωτής-εκφραστής κοινωνικών δυνάμεων, είναι ξεπερασμένο στην ψηφιακή εποχή. Η «δουλειά» γίνεται αλλιώς: διαδικτυακά, τηλεοπτικά, με… φόλοουερς και λάικ, και φυσικά με πολλά φέικ νιους. Η κοινωνία πρέπει να περιμένει την Ζωή να τη φέρει μέσα στην Βουλή αλλά, επειδή είναι καλοκαίρι, «ραντεβού τον Σεπτέμβριο», που έγραφαν παλιά οι χειμερινοί κινηματογράφοι (τότε υπήρχαν και οι θερινοί, που τείνουν να εκλείψουν, ενώ πολλοί κινηματογράφοι έγιναν σούπερ μάρκετ).
Προς το παρόν δημοσιογράφοι όπως ο Παύλος Τσίμας μπορούν να ρωτούν τον Μητσοτάκη: «Μου γεννήσατε άλλες δέκα ερωτήσεις, αλλά έχω μια τελευταία, αν μπορώ να την κάνω. Έχετε πει αρκετές φορές ότι για να αλλάξει η Ελλάδα χρειάζονται δύο τετραετίες. Αν φτάσετε λοιπόν στο τέλος αυτής της τετραετίας και η Ελλάδα έχει αλλάξει όσο έχει αλλάξει, μέσα σας έχετε αποφασίσει αν θα διεκδικήσετε και μία τρίτη τετραετία, ή αρκεί;». Έτσι χαλαρά πέφτουν, αρχές καλοκαιριού και με πολλή ζέστη, οι ερωτήσεις-γλείψιμο προς τον Κυριάκο. Σαν να μην νοιώθουν σε τι βαλτώδη περιοχή βρισκόμαστε, σαν να πιστεύουν πως όλα θα πάνε όπως νομίζουν… Ο Μητσοτάκης «γράφει ιστορία» πάνω στη χρεοκοπία της Αριστεράς, στην απουσία αντιπολίτευσης, στην έλλειψη ενός άλλου σχεδίου για τη χώρα, και κυρίως πάνω στο τσαλαπάτημα κάθε προσδοκίας για ένα καλύτερο μέλλον. Ο Μητσοτάκης είναι το συνώνυμο της επιταγής «Προσαρμοστείτε όπως μπορείτε, δεν υπάρχει καμία άλλη διέξοδος». Όμως έτσι το «υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας» θα ξαναπροβάλει οξύτερο, και ίσως με πιο αρνητικό τρόπο. Εκτός αν…
Φωτ.: Δημιουργία του Νίκου Κεσσανλή
