Ας αρχίσουμε από αυτό που όλοι αποσιωπούν ή υποβαθμίζουν: στην Πορτογαλία η αποχή, μαζί με την «απορριπτική ψήφο» (λευκά και άκυρα), ακολουθεί το… ευρωπαϊκό μοντέλο. Φέτος έφτασε το 49,8%, δηλαδή ένας στους δύο ψηφοφόρους γύρισε την πλάτη σε όλη την γκάμα των πολιτικών κομμάτων. Αυτό αποτελεί πλέον ένα ποιοτικό και όχι ποσοτικό δεδομένο, ένα χαρακτηριστικό που μονιμοποιείται και σχετικοποιεί τη νίκη ή την ήττα αυτού ή του άλλου κόμματος. Το διαζύγιο αυτό, οφειλόμενο σε πολλές αιτίες –με προεξάρχουσα ίσως τη διάψευση των προσδοκιών μεγάλου τμήματος των λαϊκών τάξεων, και άρα την απομάκρυνσή τους από την κεντρική πολιτική σκηνή– αποτελεί λοιπόν την πρώτη αναγκαία επισήμανση.
Αφού αυτή έγινε, ας περάσουμε και στη δεύτερη επισήμανση: οι ομοιότητες με τα τεκταινόμενα στην υπόλοιπη Ευρώπη σταματούν κάπου εδώ. Η νίκη των σοσιαλιστών του πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα συνοδεύτηκε από σχετικά μικρές απώλειες των δύο κομμάτων της πορτογαλικής Αριστεράς που τον στήριξαν από το 2015 μέχρι σήμερα*. Τη μεγαλύτερη πτώση στο «προοδευτικό στρατόπεδο» σημείωσε το Κομμουνιστικό Κόμμα – του οποίου η παραδοσιακή εκλογική συμμαχία με τους Πράσινους, περιοριζόμενη στο 6,5%, σημείωσε το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία της. Το Μπλόκο της Αριστεράς από την άλλη, που επίσης στήριζε την απερχόμενη κυβέρνηση Κόστα, έχασε μόλις 0,5% και διατήρησε τους 19 βουλευτές του.
Με άλλα λόγια η πορτογαλική Κεντροδεξιά όχι μόνο στάθηκε ανίκανη να εκμεταλλευθεί την όποια κόπωση από τη σοσιαλιστική τετραετία, αλλά και υπέστη σημαντική ήττα: μαζί και οι δύο συνιστώσες της έχασαν 25 από τις 107 έδρες που είχαν στο απερχόμενο κοινοβούλιο. Αυτές δεν αναπληρώνονται από τις μόλις 2 συνολικά έδρες που έβγαλαν τα δύο νέα δεξιά κόμματα (Φιλελεύθεροι και Ακροδεξιά). Έτσι, αν «ξεχαστεί» το στοιχείο της αποχής που σχετικοποιεί τα πάντα, η Πορτογαλία αναδεικνύεται πανευρωπαϊκά σε εξαιρετική περίπτωση, αφού το λεγόμενο προοδευτικό στρατόπεδο (δηλαδή οι σοσιαλιστές και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Αριστεράς) αποσπούν απόλυτη πλειοψηφία τόσο σε ψήφους και ποσοστά όσο και σε έδρες.
Η ευρωκρατία ψηφίζει Κόστα δαγκωτό
Βασικός λόγος γι’ αυτό είναι η πλήρης αναξιοπιστία της Κεντροδεξιάς, που δεν έχει να προτείνει κάτι διαφορετικό από την αγαστή συνεργασία των σοσιαλιστών με τους ευρωπαϊκούς «θεσμούς». Επικουρικά, ρόλο παίζει και η εγκατάλειψή της από την ευρωκρατία ως… ασύμφορης: η κυβέρνηση Κόστα κάνει καλύτερη δουλειά, και δίχως ανεπιθύμητους κλυδωνισμούς – πόσο μάλλον που μπορεί να υπολογίζει στη διαρκή στήριξή της από το Κ.Κ. και το Μπλόκο. Πράγματι αυτές οι δυνάμεις φρόντισαν ώστε επί τέσσερα χρόνια να μην εκδηλωθεί καμία μεγάλη συνδικαλιστική κινητοποίηση για οποιοδήποτε πρόβλημα: από τις εργασιακές σχέσεις ως την έλλειψη επενδύσεων σε τομείς κρίσιμους για την οικονομία και την κοινωνία…
Μάλιστα τις ελάχιστες φορές που η πορτογαλική Αριστερά δεν μπορούσε να καταπιεί αμάσητες κάποιες επιλογές των σοσιαλιστών (όπως το ξεπούλημα της τράπεζας Banif στην ισπανική Santander), η Κεντροδεξιά έσπευσε να τείνει χείρα βοηθείας, υπερψηφίζοντας τη σχετική κυβερνητική πρόταση στη βουλή. Ήταν κι αυτή η «υπεύθυνη» στάση της Κεντροδεξιάς άλλη μια αιτία για την ήττα της. Κάπως έτσι οι σοσιαλιστές ανταμείφθηκαν για τη χρηστή διαχείρισή τους και, βοηθούντος και του εκλογικού νόμου, βρέθηκαν με 106 βουλευτές – μόλις 10 λιγότερους από όσους απαιτούνται για κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Τις ελάχιστες φορές που η πορτογαλική Αριστερά δεν μπορούσε να καταπιεί αμάσητες κάποιες επιλογές των σοσιαλιστών, η Κεντροδεξιά έσπευσε να τους τείνει χείρα βοηθείας στη βουλή
Είχαν ήδη υπερψηφιστεί από την ευρωκρατία, που τους επέτρεψε να υιοθετήσουν κάποια φιλολαϊκά μέτρα χωρίς να αμφισβητούν συνολικά τη γραμμή των Βρυξελλών. Αυτά τα μέτρα άλλωστε λειτούργησαν και ως δικαιολογία για το Μπλόκο και το Κ.Κ., που παρείχαν κοινοβουλευτική στήριξη στον Κόστα «παρά τις επιμέρους διαφωνίες». Θα ήταν λάθος πάντως να κατηγορηθούν οι δυνάμεις αυτές ως ανακόλουθες: δεν έχουν πια τη φιλοδοξία να αποτελέσουν έναν τρίτο πόλο με ριζοσπαστικό σχέδιο. Ο καιρός των σκαμπρόζικων συνθημάτων, που καλούσαν το ΔΝΤ και την Ε.Ε. «να πάνε να…», έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οπότε και η Αριστερά είναι ευχαριστημένη με ολίγη από ατομικά δικαιώματα και αύξηση του κατώτερου μισθού…
* Βλ. «Έχουμε πράγματι μια “δεύτερη αριστερή κυβέρνηση” στην Ευρώπη;» (φύλλο 288, σελ. 16).
** Βλ. «Το Κ.Κ. Πορτογαλίας τράβηξε… τζόκερ» (φύλλο 281, σελ. 16-17).
Οι προϋποθέσεις του κυρίου Σεντένο
Τόσο το Μπλόκο όσο και το Κ.Κ. προεκλογικά έλεγαν ότι δεν θα παράσχουν άνευ όρων στήριξη σε μια νέα κυβέρνηση υπό τον Κόστα. Όμως από την επομένη κιόλας των εκλογών οι… πρόθυμοι συνωστίζονται στην πόρτα του Πορτογάλου πρωθυπουργού, διαβεβαιώνοντας ότι «σέβονται τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της χώρας». Εξάλλου ο υπουργός Οικονομικών Μάριο Σεντένο, που είναι και πρόεδρος του Eurogroup και έμπιστος της τραπεζοκρατίας [βλ. φωτογραφία], είχε καταστήσει σαφές ότι αυτό είναι προϋπόθεση για να… καταδεχτούν οι σοσιαλιστές τη στήριξη οποιουδήποτε! Πρώτο-πρώτο το Μπλόκο λοιπόν, διά στόματος της επικεφαλής του, της Καταρίνα Μάρτινς, έσπευσε να δηλώσει ότι «θα κάνει τα πάντα ώστε να υπάρξει κυβερνητική σταθερότητα»… Από κοντά και οι μικρότεροι σχηματισμοί, όπως το περιβαλλοντικό κόμμα «Άνθρωποι-Ζώα-Φύση» και οι Ελεύθεροι (που αποτελούν την πορτογαλική εκδοχή του ΜέΡΑ25) είπαν ότι θα στηρίξουν την κυβέρνηση Κόστα.
Ακόμη και ο Αντρέ Βεντούρα, επικεφαλής του νέου ακροδεξιού κόμματος «Αρκετά!», δήλωσε ότι θα παράσχει ψήφο εμπιστοσύνης διότι «τα μέτρα που προτείνει το Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι κοντά σε αυτά που υποστηρίζει το κόμμα μου». Όσο για το Κομμουνιστικό Κόμμα, που είχε πρωτοστατήσει στη στήριξη του Κόστα το 2015, τώρα, τσουρουφλισμένο από την ήττα του, δηλώνει ότι θα ψηφίζει κατά περίπτωση… Φαίνεται λοιπόν ότι ο Αντόνιο Κόστα ετοιμάζεται να τα κάνει όλα «Περισσότερα και Καλύτερα», όπως έλεγε το κεντρικό προεκλογικό του σύνθημα, αφού αναβαπτίστηκε «θριαμβευτικά» στις κάλπες (στη μεταδημοκρατική ευρωπαϊκή διάλεκτο ως «θρίαμβος» ορίζεται η υπερψήφιση από κάτι παραπάνω από το ένα τρίτο του… μισού εκλογικού σώματος). Η κεντροαριστερή κυβέρνηση (με τους ανθρώπους-κλειδιά όπως ο Σεντένο να κρατάνε τις θέσεις τους) θα έχει τώρα τα χέρια ακόμη πιο ελεύθερα για να εφαρμόσει την πολιτική των Βρυξελλών. Φυσικά με προοδευτικές αποχρώσεις και με επιδόματα για τους απόκληρους…
