Του Χρήστου Γιοβανόπουλου.
Ανάμεσα στα ερωτήματα που γέννησε ο Δεκέμβρης κατατάσσεται και αυτό σχετικά με το τι ήταν η γενιά που εξεγέρθηκε. Δύο πράγματα είναι, βέβαια: ότι ήταν η γενιά που γεννήθηκε, ενηλικιώθηκε και διαμορφώθηκε μετά την εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού στην Ελλάδα (την περίοδο των συγκυβερνήσεων του 1989-1990) και ότι προερχόμενη από διαφορετικές αφετηρίες κινήθηκε (και συνεχίζει να κινείται) εντελώς απρόβλεπτα.
Έχει υποστηριχθεί ότι αυτό που ένωσε τη γενιά αυτή είναι η δυσχερής θέση της μέσα στην εκπαιδευτική και παραγωγική διαδικασία, σαν γενιά των (πάλαι πότε) 700 ευρώ και η βίαιη και μαζική προλεταριοποίησή της. Είναι αλήθεια ότι η «ταυτοποίηση» μιας γενιάς με βάση τη μισθολογική της κατάστασης της έδωσε, αν όχι μία συνείδηση τουλάχιστον, μία συναίσθηση της κοινωνικής της θέσης, που έλειπε από προηγούμενες. Αυτό σήμαινε ακόμη την επιστροφή του ταξικού στοιχείου υπό νέους όρους. Ωστόσο, η ερμηνεία αυτή δεν είναι ικανή να εξηγήσει το λόγο αυτής της γενιάς.
Κυρίαρχο στοιχείο ήταν η απελευθερωτική έκρηξη οργής και αηδίας ενάντια σε έναν κόσμο αποξενωμένο και η συνειδητή δήλωση μη συμμετοχής και συναίνεσης με ό,τι τον αντιπροσωπεύει. Πέρα από τους πανηγυρισμούς μιας πλευράς του κινήματος για την έλλειψη στόχων και αιτημάτων, προσλαμβανόμενων ως άρνηση αντιπροσώπευσης, μέσα στο Δεκέμβρη δεν έμπαινε καν τέτοια επιλογή για την γενιά που ξεσηκώθηκε. Η συμπεριφορά της αποτελούσε συστατικό στοιχείο της αδυναμίας κάθε πολιτικού λόγου και πρακτικής να προσδώσει συνοχή και περιεχόμενο στην κριτική που άσκησε ο Δεκέμβρης.
Η έλλειψη συνεκτικού λόγου ή προοπτικής αντανακλά τις απορρυθμισμένες συνθήκες διαμόρφωσης και δράσης αυτής της γενιάς, όπως και τις βίαιες κοινωνικές ανακατατάξεις που έφερε ο νεοφιλελευθερισμός. Οι τελευταίες, συχνά, σημαίνουν διαφοροποιημένες και αντικρουόμενες ταυτίσεις ή στάσεις ακόμα και μέσα στο ίδιο άτομο, πόσο μάλλον σε μια ολόκληρη γενιά. Ήταν διαφορετική π.χ. η εμπειρία των παιδιών της μεσαίας τάξης χαρακτηριζόμενη από καθοδική κινητικότητα από αυτή της δεύτερης γενιάς μεταναστών που διεκδικούν δυναμικά την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία, που σε σχέση με τους γονείς τους σημαίνει μία πιο «ανοδική» κίνηση. Μέσα σε συνθήκες έκρηξης/κατάρρευσης ενός εποικοδομήματος που καθόριζε τόσο τον κυρίαρχο όσο και τον αντιπολιτευτικό λόγο, ο Δεκέμβρης «by default» (εξ ορισμού) δεν μπορούσε να συγκροτήσει τον λόγο του με τρόπο αντίστοιχο στη «συνοχή» αυτού που κατέρρεε, γιατί ήταν ακριβώς η άρνηση του.
Η «βία» αυτής της γενιάς πρέπει να ειδωθεί όμως και πέρα από τηλογική της αντανάκλασης της βίας του συστήματος. Ήταν το βάπτισμα πυρός που εμπεριέχει τη δυνατότητα συγκρότησης ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου, στη βάση του ταξικού του συμφέροντος όπως διαμορφώνεται στα σημερινά ρευστά κοινωνικά τοπία. Η πολυμορφία του και διάχυση του δεν αποτελεί αδυναμία. Αντίθετα, ήταν η γενιά που έθεσε την ανάγκη συνολικής ανατροπής του υπάρχοντος συστήματος κοινωνικών σχέσεων, πριν η οικονομική κρίση οδηγήσει το τελευταίο στην κατάρρευση του. Αυτό που ένωσε τη γενιά του Δεκέμβρη είναι ο διαχωρισμός της από έναν κόσμο που την διαχωρίζει από την ανθρώπινη υπόσταση της. Που τη διαχειρίζεται σαν «ανθρώπινο υλικό», σαν μετρήσιμο μέγεθος και αντικείμενο. Η άρνηση κάθε δικαιώματος και μέλλοντος της, όπως αυτή το έχει βιώσει από τα fun park και τα υπερπαιχνιδάδικα μέχρι το γήπεδο και από τα μεταπτυχιακά μέχρι την μαύρη εργασία, αντιστράφηκε σαν άρνηση όλων αυτών.Το υποκείμενο μπορεί να μην είχε θέση
Ανέλαβε όμως την ευθύνη, έστω και υπό συνθήκη, να θέσει τους πάντες μπροστά στις ευθύνες και στο ερώτημα του πώς αντιμετωπίζουν έναν κόσμο που ακυρώνει, όχι φιλολογικά αλλά πραγματικά, την ίδια τη ζωή. Έθεσε το ζήτημα της ανικανότητας των προτεινόμενων γραμμών, αναγνώσεων, λύσεων, πρακτικών αντίστασης, προχωρώντας με έναν ιδιότυπο τρόπο ακόμα και στην ακύρωση τους μέσω της πραγμάτωσης της κενής από πολιτικό φορτίο μορφής τους. Ως τέτοια (γενιά) δεν είναι παρά η αφετηρία, ανολοκλήρωτη μεν, μίας νέας κατάστασης που αναζητεί μία άλλου τύπου συνολικοποίηση. Που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί παρά με την άρνηση του κατακερματισμού της ζωής της και της αποδιάρθρωσης της κοινωνίας, που σημαίνει ταυτόχρονα και τη συγκρότηση του ίδιου του λόγου και της πράξης του υποκειμένου του Δεκέμβρη.
Κυρίαρχο στοιχείο ήταν η απελευθερωτική έκρηξη οργής και αηδίας ενάντια σε έναν κόσμο αποξενωμένο και η συνειδητή δήλωση μη συμμετοχής και συναίνεσης με ό,τι τον αντιπροσωπεύει. Πέρα από τους πανηγυρισμούς μιας πλευράς του κινήματος για την έλλειψη στόχων και αιτημάτων, προσλαμβανόμενων ως άρνηση αντιπροσώπευσης, μέσα στο Δεκέμβρη δεν έμπαινε καν τέτοια επιλογή για την γενιά που ξεσηκώθηκε. Η συμπεριφορά της αποτελούσε συστατικό στοιχείο της αδυναμίας κάθε πολιτικού λόγου και πρακτικής να προσδώσει συνοχή και περιεχόμενο στην κριτική που άσκησε ο Δεκέμβρης.
Η έλλειψη συνεκτικού λόγου ή προοπτικής αντανακλά τις απορρυθμισμένες συνθήκες διαμόρφωσης και δράσης αυτής της γενιάς, όπως και τις βίαιες κοινωνικές ανακατατάξεις που έφερε ο νεοφιλελευθερισμός. Οι τελευταίες, συχνά, σημαίνουν διαφοροποιημένες και αντικρουόμενες ταυτίσεις ή στάσεις ακόμα και μέσα στο ίδιο άτομο, πόσο μάλλον σε μια ολόκληρη γενιά. Ήταν διαφορετική π.χ. η εμπειρία των παιδιών της μεσαίας τάξης χαρακτηριζόμενη από καθοδική κινητικότητα από αυτή της δεύτερης γενιάς μεταναστών που διεκδικούν δυναμικά την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία, που σε σχέση με τους γονείς τους σημαίνει μία πιο «ανοδική» κίνηση. Μέσα σε συνθήκες έκρηξης/κατάρρευσης ενός εποικοδομήματος που καθόριζε τόσο τον κυρίαρχο όσο και τον αντιπολιτευτικό λόγο, ο Δεκέμβρης «by default» (εξ ορισμού) δεν μπορούσε να συγκροτήσει τον λόγο του με τρόπο αντίστοιχο στη «συνοχή» αυτού που κατέρρεε, γιατί ήταν ακριβώς η άρνηση του.
Η «βία» αυτής της γενιάς πρέπει να ειδωθεί όμως και πέρα από τηλογική της αντανάκλασης της βίας του συστήματος. Ήταν το βάπτισμα πυρός που εμπεριέχει τη δυνατότητα συγκρότησης ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου, στη βάση του ταξικού του συμφέροντος όπως διαμορφώνεται στα σημερινά ρευστά κοινωνικά τοπία. Η πολυμορφία του και διάχυση του δεν αποτελεί αδυναμία. Αντίθετα, ήταν η γενιά που έθεσε την ανάγκη συνολικής ανατροπής του υπάρχοντος συστήματος κοινωνικών σχέσεων, πριν η οικονομική κρίση οδηγήσει το τελευταίο στην κατάρρευση του. Αυτό που ένωσε τη γενιά του Δεκέμβρη είναι ο διαχωρισμός της από έναν κόσμο που την διαχωρίζει από την ανθρώπινη υπόσταση της. Που τη διαχειρίζεται σαν «ανθρώπινο υλικό», σαν μετρήσιμο μέγεθος και αντικείμενο. Η άρνηση κάθε δικαιώματος και μέλλοντος της, όπως αυτή το έχει βιώσει από τα fun park και τα υπερπαιχνιδάδικα μέχρι το γήπεδο και από τα μεταπτυχιακά μέχρι την μαύρη εργασία, αντιστράφηκε σαν άρνηση όλων αυτών.Το υποκείμενο μπορεί να μην είχε θέση
Ανέλαβε όμως την ευθύνη, έστω και υπό συνθήκη, να θέσει τους πάντες μπροστά στις ευθύνες και στο ερώτημα του πώς αντιμετωπίζουν έναν κόσμο που ακυρώνει, όχι φιλολογικά αλλά πραγματικά, την ίδια τη ζωή. Έθεσε το ζήτημα της ανικανότητας των προτεινόμενων γραμμών, αναγνώσεων, λύσεων, πρακτικών αντίστασης, προχωρώντας με έναν ιδιότυπο τρόπο ακόμα και στην ακύρωση τους μέσω της πραγμάτωσης της κενής από πολιτικό φορτίο μορφής τους. Ως τέτοια (γενιά) δεν είναι παρά η αφετηρία, ανολοκλήρωτη μεν, μίας νέας κατάστασης που αναζητεί μία άλλου τύπου συνολικοποίηση. Που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί παρά με την άρνηση του κατακερματισμού της ζωής της και της αποδιάρθρωσης της κοινωνίας, που σημαίνει ταυτόχρονα και τη συγκρότηση του ίδιου του λόγου και της πράξης του υποκειμένου του Δεκέμβρη.
Σχόλια
