Μια ιστορία επεμβάσεων και εμφυλίων, ο διαρκώς παρών «άνθρωπος του Θεού» και η περίεργη κατάληψη της Goma το Νοέμβριο. Του Henri Madisi Kasongo
Ο τελευταίος των σωτήρων του λαού του Κονγκό μόλις ολοκλήρωσε το θαύμα του. Ονομάζεται Jean-Marie Runiga και το ένοπλο κίνημά του, «οι Μ23», κατέλαβαν την πόλη Goma στα σύνορα με τη Ρουάντα, τον περασμένο Νοέμβριο. Η «απελευθερωτική» εκστρατεία των αντρών του Runiga ξεκίνησε τον Απρίλιο και μέχρι την κατάπαυση του πυρός, που επιτεύχθηκε τέλος Δεκεμβρίου, τα θύματα της δράσης τους ανέρχονταν σε χιλιάδες και οι ξεριζωμένοι σε 130 χιλιάδες, στην πολύπαθη αυτή περιοχή.
Μέσα σε μια 15ετία, είναι η 6η φορά που ο Runiga συμμετέχει ενεργά στη σωτηρία του Κονγκό. Όταν το 1996 η Δύση αποφασίζει να απαλλαγεί από τον Mobutu, πρώην δικτάτορα του Κονγκό (τότε Ζαΐρ), βασίζεται, όπως είναι γνωστό, στους αμερικανόφιλους αρχηγούς της Ρουάντας και της Ουγκάντας, που «δάνεισαν» τους στρατούς τους. Η Ρουάντα όμως, τότε, μόλις έβγαινε από την εθνική τραγωδία του 1994, που κόστισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως της κοινότητας των Τούτσι. Με τη στρατιωτική επικράτηση των τελευταίων, πολλοί από τους αντιπάλους τους Χούτου (η άλλη κοινότητα της Ρουάντας), βρίσκουν καταφύγιο στο Ανατολικό Κονγκό. Έτσι, στην εκστρατεία τους κατά του Mobutu, οι στρατιώτες της Ρουάντα (ο στρατός των Τούτσι στην ουσία), θα συναντήσουν στο πέρασμά τους, τους καταυλισμούς των «εχθρών» Χούτου προσφύγων. Ολέθριες οι συνέπειες: τα πτώματα στους καταυλισμούς, κυρίως των γυναικών και παιδιών, θα είναι αμέτρητα.
Δυστυχώς, πολλοί από τους Τούτσι που ζούσαν στο Κονγκό (πρόσφυγες από παλαιότερες συγκρούσεις στη Ρουάντα που είχαν ήδη ενσωματωθεί επιτυχώς στο κοινωνικό ιστό του Κονγκό), κόλλησαν το μικρόβιο του «φυλετικού»(!) μίσους από τη γενέτειρα Ρουάντα και μερικοί συμβάλλουν σήμερα στην απεχθή επιχείρηση. Ο Jean-Marie Runiga είναι από αυτούς τους ανθρώπους που θα συνοδεύουν τελικά τον Laurent-Desire Kabila μέχρι την ανάληψη της εξουσίας στην πρωτεύουσα Κινσάσα.
Οι «κονγκολέζοι από τη Ρουάντα»
Το ειδύλλιο του Laurent-Desire Kabila με τους ξένους ευεργέτες του διαλύεται πολύ γρήγορα, όμως. Και το 1998, όταν τους προτείνει μια «φιλική» λύση της συνεργασίας, λαμβάνει ως απάντηση την ένοπλη σύγκρουση. Μια από τις «ανταρσίες», με το όνομα RCD (Rassemblement Congolais pour la Democratie: Ένωση Κονγκολέζων για τη Δημοκρατία) έχει έδρα την πόλη Goma και ως ηγέτη στο πρώτο στάδιο τον James Kabarebe, πρώην αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων (και νυν υπουργό Αμύνης) της… Ρουάντα. Στην κατάληξη, πρόεδρος του κινήματος θα διοριστεί ο «Κονγκολέζος από τη Ρουάντα», Azarias Ruberwa. Ο Runiga είναι ανάμεσα στους «Κονγκολέζους από τη Ρουάντα» που αγκαλιάζουν την προσπάθεια. Έχει το ρόλο τού Ειδικού Συμβούλου του προέδρου Ruberwa. Η «ανταρσία» αποτυγχάνει. Ο Laurent-Desire Kabila, όμως, δολοφονείται το 2001.
Ο θετός του γιος, Joseph Kabila Kabange με βιολογικούς γονείς από την Ρουάντα κατά πολλούς (τη Marceline Mukambuguje και τον Adrien Kanambe), αναλαμβάνει πρόεδρος της χώρας. Το 2003 ο Κabila τζούνιορ αρχίζει διαπραγματεύσεις με τους «αντάρτες» και πολλά από τα βασικά τους στελέχη θα βρεθούν σύντομα σε υπουργικά έδρανα (όπως ο Ruberwa, που γίνεται αντιπρόεδρος) και σε καίριες θέσεις στο Στρατό (όπως ο Kundabatware, που προάγεται σε αξιωματικό). Όσο για τον Runiga, τοποθετείται σε εξέχουσα θέση στην Επιτροπή για την Ηθική και την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Πάστορας της μίας από τις αμέτρητες «εκκλησιές του ξυπνήματος» που λυμαίνονται σήμερα την Αφρική και καλός ρήτορας ο Runiga, έχει καλή έξωθεν μαρτυρία. Την ίδια χρονιά, το 2003, ο Kabila τζούνιορ τον διορίζει πρόεδρο του Ταμείου Προώθησης της Βιομηχανίας, FPI.
Από τα θετικά των διαπραγματεύσεων θα σημείωνε κανείς τη ρητή δέσμευση από όλες τις πλευρές, ότι στο «νέο Κονγκό η ένοπλη οδός δεν θα μπορούσε πλέον να αποτελέσει μέσο διεκδίκησης της εξουσίας. Και κηρύχτηκαν εκλογές για το 2006. Στις εκλογές, όμως, κυριαρχούν οι πάλε ποτέ πολέμαρχοι, και μετά από αλληλοκατηγορίες για νοθεία και κρυφή ατζέντα, οι λογαριασμοί τελικά θα ξεκαθαρίσουν διά της… στρατιωτικής οδού. Ο νικητής, ο Kabila Joseph, παρέμεινε στην προεδρία και ο ηττημένος, ο Jean-Pierre Bemba, πήρε τον δρόμο της εξορίας και εν συνέχεια της… φυλακής της Χάγης. Αφού, κατά σύμπτωση, τότε βρήκε το φως του ο ΟΗΕ και ανακάλυψε σε βάρος του εγκλήματα πολέμου.
Και ξανά στρατιωτική δράση
Αυτό που δεν κατάλαβαν οι Κονγκολέζοι είναι το γιατί, μόλις 2 χρόνια μετά, ο «Κονγκολέζος από τη Ρουάντα», ο αξιωματικός Kundabatware, ανέλαβε δράση στρατιωτική, κηρύττοντας την ανάγκη για… εκδημοκρατισμό της χώρας. O πάστορας Runiga βρίσκεται πλάι του, εγκαταλείποντας την FPI. Η «απελευθερωτική» τους δράση αποδείχτηκε ιδιαίτερα οδυνηρή για τους αμάχους.
Συμπτωματικά, οι «απελευθερωτές» επιλέγουν πάντα για το απελευθερωτικό τους έργο, περιοχές ιδιαίτερα πλούσιες σε ορυκτό πλούτο, εύκολα εκμεταλλεύσιμο, όπως είναι ο χρυσός και το κολτάνιο. Πολλοί συνεργάτες του Kundabatware, κατηγορούνται για ιδιαίτερα γρήγορο πλουτισμό και ο ίδιος για εγκλήματα πολέμου. Ο ΟΗΕ εξέδωσε ένταλμα σε βάρος του. Κυνηγημένος(;), θα συλληφθεί στην άλλη πλευρά των συνόρων, στη Ρουάντα, όπου προσκομίζει ταυτότητα… πολίτη της Ρουάντα. Το ένταλμα του ΟΗΕ παραμένει σήμερα ακόμη ατελέσφορο, αφού η Ρουάντα επικαλείται το Σύνταγμά της, που δεν επιτρέπει να εκδοθεί πολίτης της σε ξένη χώρα.
Πιο ανεξήγητη αποδείχτηκε η απόφαση της κυβέρνησης του «τζούνιορ» Kabila, αγνοώντας έντονες διαμαρτυρίες να προβεί σε αμνηστία υπέρ των λοιπών συνεργατών του Κunda και να ενσωματώσει πολλούς στον Εθνικό Στρατό, παρά τις βαρύτατες κατηγορίες σε βάρος του κινήματός τους για λαθροθηρία, δολοφονίες, βιασμούς και στρατολόγηση παιδιών.
Από τα έδρανά τους θα προκύψει ο επόμενος απελευθερωτής: ο Bosco Ntaganda, πρώην δεξί χέρι του Κunda, θα ανακαλύψει ξαφνικά ότι ο Στρατός του οποίου είναι εκλεκτό στέλεχος, «καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα», και θα ξεκινήσει έναν νέο και εξίσου αιματηρό πόλεμο, «για την προάσπιση της ασφάλειας των πολιτών και την υπεράσπιση των ελευθεριών». Στο πλευρό του και πάλι ο… άνθρωπος του Θεού, Runiga. Ίδιες οι περιοχές, ίδιες οι μέθοδοι, ίδια τα αποτελέσματα: δολοφονίες, βιασμοί, ξεριζωμός από τη μία και… ματωμένος πλούτος από την άλλη. Όπως και ίδιο επακόλουθο για τον αρχηγό Ntaganda: κατηγορίες του ΟΗΕ και ένταλμα σύλληψης σε βάρος του. Περιττό να αναφέρουμε ότι η κυβέρνηση του «τζούνιορ» διαπραγματεύτηκε και υποσχέθηκε άφεση αμαρτιών και θώκους εξουσίας στους ανθρώπους του, στις 23 Μάρτιου.
Με μια διαφορά όμως: Η κατακραυγή των πολιτών έχει ενταθεί υπέρμετρα και οι πιέσεις για την άμεση τιμωρία του Bosco Ntaganda έχει κορυφωθεί. Η κίνηση του Runiga να περάσει σε δράση ερμηνεύεται από πολλούς ως απόπειρα προστασίας του φίλου και επί σειρά ετών συνεργάτη του Νtaganda. Η ονομασία «Μ23» είναι ακριβώς η υπενθύμιση των υποσχέσεων της 23 Μαρτίου και οι αγωνιστές του κινήματος αυτού είναι, κατά κύριο λόγο, οι ένοπλοι του CNDP των Nkunda και Ntaganda.
Η… παράξενη εντολή για «αναστολή δράσης»
Aλλά η πιο σκοτεινή πλευρά βρίσκεται στα σπλάχνα των ίδιων των Ενόπλων Δυνάμεων του Κονγκό. Ας σημειωθεί, για παράδειγμα, ότι την ώρα του τελευταίου πολέμου, αρχηγός του Στρατού Ξηράς ήταν ο Gabriel Amisi, ένας από τους πρώην αντάρτες που ενσωματωθήκαν στο στρατό. Πρόσφατα, ο ΟΗΕ τον συμπεριέλαβε σε μια μαύρη λίστα ανάμεσα στους ανθρώπους που προμηθεύουν με όπλα τους… αντάρτες. Στα μέσα Νοεμβρίου, διηγούνται στρατιώτες από το πρόσφατο μέτωπο, «οι αντάρτες του Μ23 ήταν τελειωμένοι. Σφυροκοπημένοι από τα ελικόπτερα του ΟΗΕ και τα τανκς μας, είχαν κυριολεκτικά διαλυθεί. Τότε λάβαμε εντολή για αναστολή της δράσης». Ένας ρεπόρτερ του Reuters αναφέρει: «Η αποτυχία του Κονγκολέζικου Στρατού στην Goma παραξένεψε πολλούς παρατηρητές. Αρκετοί μιλάνε για πιθανή συνεργασία ανάμεσα σε μέλη της Αρχηγίας του Σώματος με τους αντάρτες». Ο τοπικός αρχηγός των δυνάμεων του ΟΗΕ παραξενεύεται με τη σειρά του σχετικά με τη συμπεριφορά των στρατιωτών του Joseph Kabila: «Για λόγους ανεξήγητους σε μας, σταμάτησαν απλούστατα να πολεμούν, και έφυγαν», δηλώνει ο Hiroute Guebre Sellasste.
Ο στρατός αποχώρησε και 2 μέρες μετά, με νέο εξοπλισμό και νέους ανθρώπους (από τον Στρατό της Ρουάντας σύμφωνα με τον ΟΗΕ), οι αντάρτες έμπαιναν στην Goma, ουσιαστικά χωρίς τουφεκιά πλέον. Ο Gabriel Amisi αντικαταστάθηκε, αλλά κανείς στο Κονγκό δεν τρέφει αυταπάτες για τιμωρία ή για σοβαρή διοικητική εξέταση. Ο στρατηγός θα έχει αρκετό ελεύθερο χρόνο πλέον για να ασχοληθεί με την άλλη του κύρια δραστηριότητα: την εκμετάλλευση ορυχείων.
Η ατιμωρησία βασιλεύει στο Κονγκό, ενθαρρύνοντας και τρέφοντας τους κάθε λογής σωτήρες. Και κάνει τους περισσότερους Κονγκολέζους να αναρωτιούνται, ειδικά στις ανατολικές επαρχίες, για το ποιoς θα τους σώσει τελικά από τόσους, και τέτοιου τύπου, σωτήρες.
