Η Ιστορία μπορεί να σε στιγματίσει μέσα απ’ τις επιλογές σου. Χρειάζεται περίσσιο θάρρος και γενναίο απόθεμα αυτοκριτικής προκειμένου να βρεθείς στην άλλη άκρη και να καταδικάσεις τον ίδιο σου τον εαυτό για τις επιλογές σου, ακόμα και αν εκείνες έγιναν στην πρώτη νεότητα.
Ο Γκύντερ Γκρας, ο οποίος πέθανε την ίδια μέρα με τον Εντουάρντο Γκαλεάνο, σε ηλικία 87 ετών, για μια ολόκληρη ζωή πάλεψε μέσα απ’ τα έργα του και τέλος μέσα απ’ τη δημόσια παραδοχή του για ν’ αποτινάξει από πάνω του ένα σκοτεινό κομμάτι της νιότης του: Το γεγονός ότι σε ηλικία 17 ετών πίστεψε στον εθνικοσοσιαλισμό και για ένα μικρό διάστημα κατατάχθηκε και υπηρέτησε σε μεραρχία των Waffen SS, πριν τραυματιστεί και συλληφθεί από τους Αμερικανούς.
Θα περάσουν πολλά χρόνια για να το παραδεχτεί δημόσια. Όλο το προηγούμενο διάστημα όμως μέσα απ’ τα βιβλία του επιχειρούσε ν’ απολογηθεί ο ίδιος, και μέσω αυτού η Γερμανία η ίδια, για τη σιωπή απέναντι στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα οποία δεν τα θεωρούσε «περασμένα-ξεχασμένα».
Η ζωή του ήταν γεμάτη από εμπειρίες καθώς εργάστηκε κατά καιρούς ως ανθρακωρύχος, ως λιθοξόος, σπούδασε στο ενδιάμεσο στη Σχολή Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ και ανακάλυψε τον Καμύ, τον Κάφκα, τον Ντόμπλιν, τον Φώκνερ μετά τον πόλεμο. «Ήταν συγκλονιστικό για μένα να γνωρίζω αργά τους κλασικούς», δήλωσε πριν από μερικά χρόνια σε συνέντευξή του. «Ήταν συγκλονιστικό ν’ αλλάζουν όλα όσα πίστευα μέσα στον εγωισμό της νιότης μου. Από τότε ήθελα να μιλήσω μέσα απ’ τη γερμανική γλώσσα. Να την ξανακάνω όμορφη, μιλώντας με λέξεις οι οποίες είχαν ακυρωθεί απ’ τους Ναζί».
Σκυλίσια Χρόνια, Η Γάτα και το Ποντίκι, το Τενεκεδένιο Ταμπούρλο αποτελούν την «τριλογία του Ντάντσιχ», που θα του χαρίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας χρόνια αργότερα. Θα ακολουθήσουν και άλλα βιβλία, αλλά και έντονη πολιτική δράση. Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των τσιγγάνων, υποστηρίζοντας την ανάγκη να τους χορηγηθεί ευρωπαϊκό διαβατήριο, που θα τους επιτρέπει τη διαμονή σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό κράτος. Δημιούργησε στη Ρουμανία ένα ίδρυμα για τους Ρομά με την ονομασία «Εταιρία για τους απειλούμενους λαούς», το οποίο κάθε χρόνο βραβεύει όσους προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή των τσιγγάνων. Για τον Γκύντερ Γκρας οι τσιγγάνοι είναι αυτό που καμωνόμαστε ότι είμαστε εμείς: εκ γενετής γνήσιοι Ευρωπαίοι.
Δημήτρης Τερζής
