Έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη 11 Απριλίου, σε ηλικία 89 ετών, ο Θανάσης Βακαλιός, καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο σε θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, παιδείας και πολιτικής.
Ο Θ. Βακαλιός γεννήθηκε στο χωριό Δοβίστα (Εμμανουήλ Παππάς) Σερρών το 1929. Διδάκτορας φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Έτβες Λόραντ της Βουδαπέστης, όπου είχε σπουδάσει ως το 1959 κοινωνιολογία και φιλοσοφία. Διηύθυνε για πολλά χρόνια το ερευνητικό τμήμα της φιλοσοφικής έδρας του Πολυτεχνείου Βουδαπέστης.
Το 1978 επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου επίσης ανέπτυξε πλούσια ερευνητική δραστηριότητα. Στην Ελλάδα δίδαξε φιλοσοφία, κοινωνιολογία και κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Έγραψε πληθώρα επιστημονικών, φιλοσοφικών και πολιτικών άρθρων σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ έχει εκδώσει 23 βιβλία. Μεταξύ άλλων:
Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση, ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος (Θεμέλιο, 1979). Είναι και συνείδηση, γνώση και αλήθεια (Γκούτεμπεργκ, 1986). Η ιδανική και η πραγματική εικόνα του ανθρώπου. Πραγματεία φιλοσοφικής ανθρωπολογίας (Ελληνικά Γράμματα, 1999). Η ηθική ταυτότητα της Αριστεράς, Χθες, Σήμερα (Επίκεντρο, 2010). Είναι ο καπιταλισμός συμβατός με την ηθική; (Νήσος – Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, 2014).
Στο βιβλίο Έγινα αυτός που είμαι. Μια ζωή ένας ολόκληρος κόσμος (Επίκεντρο, 2013), αφηγείται τη ζωή του και αναφέρεται στο επιστημονικό του έργο. Από την εισαγωγή του στο βιβλίο αυτό, δημοσιεύουμε λίγα αποσπάσματα:
«Από τη στιγμή που η φιλοσοφική διάθεση είχε εμφανιστεί και εγκατασταθεί μέσα μου, παρακολουθώ τον εαυτό μου, τις συναισθηματικές αντιδράσεις μου στη ζωή, στα γεγονότα, με μια ακατανίκητη τάση να εξηγώ ό,τι δέχομαι ή ό,τι απορρίπτω ή ακόμα και τον τρόπο που το κάνω αυτό. (…)
Δεν αισθάνομαι καμία απολύτως έπαρση. Αισθάνομαι σαν να έφτασα εδώ που έφτασα κατά ένα φυσιολογικό τρόπο. Και είναι αυτό που ενδιαφέρει σ’ αυτή εδώ την προσπάθεια να δω κριτικά τη ζωή μου και τη σταδιοδρομία μου με το ερώτημα για το ρόλο που «έπαιξαν» σ’ αυτή την εξέλιξή μου τα πρόσωπα και οι καταστάσεις, αλλά και η δική μου στάση απέναντι στις καταστάσεις και στη ζωή αλλά και απέναντι στις δυνατότητες που έκρυβα μέσα μου. (…)
Από μικρός είχα την πεποίθηση ότι μπορώ να είμαι κάτι περισσότερο ή και κάτι πολύ περισσότερο από εκείνο που ήμουν εκείνη τη στιγμή. Πάντως, θεωρώ σημαντικό έως αποφασιστικό το ότι από την τέταρτη δημοτικού βρέθηκα αντιμέτωπος με καταστάσεις/ευκαιρίες που μου επέτρεπαν ή και με «υποχρέωναν», ως άτομο με αυξημένο το ηθικό χρέος, να υπερβαίνω τον «εκάστοτε» εαυτό μου για να ανταποκριθώ στις προκλήσεις αυτών των καταστάσεων. Αυτή η σχέση με την εκάστοτε πραγματικότητα λειτουργούσε και ως το μέτρο για το ποιος είμαι. Και είχα, πιστεύω, πάντα την ικανότητα να συνειδητοποιώ το ποιος είμαι και τι μπορώ να κάνω, γι’ αυτό και όποιον σκοπό έχω βάλει στη ζωή μου, όσον αφορά τη δημιουργική σταδιοδρομία μου, τον έχω πετύχει. (…)
Από αυτή την άποψη μπορώ να πω ότι είμαι ικανοποιημένος με τον εαυτό μου, αλλά και με τη στράτευσή μου στην ιδέα της κοινωνικής απελευθέρωσης του ανθρώπου, της κοινωνίας. Έχω υπηρετήσει αυτή την ιδέα σε όλες τις φάσεις της ζωής μου, με όλες τις αντιφάσεις και τα προβλήματα αυτής της κοσμοϊστορικής προσπάθειας. Αν παρ’ όλα αυτά δεν αισθάνομαι ευτυχισμένος αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι αυτή η προσπάθεια, με την οποία είμαι αγωνιστικά, νοηματικά και συναισθηματικά ταυτισμένος, συνοδεύτηκε ή και χαρακτηρίστηκε από δραματικές έως τραγικές αποτυχίες. Οφείλεται στο ότι αυτή η προσπάθεια εξακολουθεί να παραμένει ιστορικά ανολοκλήρωτη. Στα τελευταία είκοσι χρόνια επέλεξα να υπηρετήσω αυτή την προσπάθεια, κυρίως, με το συγγραφικό μου έργο, θέλοντας να απαντήσω στο γιατί και στο πώς. Γιατί απέτυχε αυτή η ιστορική προσπάθεια, τι άφησε πίσω της και μέσα μας, θετικά και αρνητικά, και πώς θα μπορέσει να ανοίξει και πάλι ο δρόμος της διαλεκτικής ιστορικής πορείας της.»
