Τα κοινωνικά κινήματα σε αναζήτηση διεξόδου
Η απόφαση της προέδρου της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ να διορίσει πρωθυπουργό τον πρώην πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα όξυνε κι άλλο την αντιπαράθεση στη Βραζιλία, αφού από τη δεξιά αντιπολίτευση θεωρήθηκε προσπάθεια ανακοπής των δικαστικών ερευνών εναντίον του για διαφθορά. Είχε προηγηθεί η θεαματική προσαγωγή του Λούλα στον ανακριτή (που λίγο αργότερα τον άφησε ελεύθερο) από 200 αστυνομικούς των ειδικών δυνάμεων, γεγονός που εξόργισε την κοινωνική βάση του Κόμματος Εργατών. Μια βάση που είναι όλο και πιο επικριτική έναντι της Ρούσεφ, αλλά υποστηρίζει πάντα τον Λούλα και θεωρεί ότι δεν είναι αναμεμειγμένος σε σκάνδαλα – στα οποία εμπλέκεται ο πολιτικός και επιχειρηματικός κόσμος, με επίκεντρο τη γιγάντια δημόσια εταιρία Petrobras.
Πράγματι, ενώ τα σκάνδαλα αγγίζουν τα κόμματα της δεξιάς αντιπολίτευσης εξίσου με το κυβερνητικό Κόμμα Εργατών (αν όχι περισσότερο), οι συστημικές δυνάμεις και τα ΜΜΕ έχουν καταφέρει να στρέψουν ενάντια στην κυβέρνηση της Ρούσεφ τη γενικευμένη δυσαρέσκεια που γεννά αυτό το διεφθαρμένο σύστημα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θέλουν οπωσδήποτε να την ανατρέψουν, αφού η πολιτική της (σε αντίθεση με αρκετά φιλολαϊκά μέτρα της πρώτης θητείας του Λούλα) είναι ήδη νεοφιλελεύθερη. «Πιθανά ασκούν τέτοια αφόρητη πίεση ώστε η κυβέρνηση να επιστρέψει για τα καλά στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, που εγγυάται τα κέρδη του κεφαλαίου», όπως επεσήμαινε ήδη πέρυσι ο Ζοάο Πέδρο Στέντιλε*.
Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική και κοινωνική πόλωση έγινε ακόμη πιο έντονη τώρα, καθώς η βάση του Κόμματος Εργατών και μεγάλων κοινωνικών κινημάτων όπως το Κίνημα Ακτημόνων (MST) εξέλαβε τη δίωξη κατά του Λούλα ως πρόκληση και «απόπειρα πραξικοπήματος». Έτσι συσπειρώνεται και αρχίζει να κινητοποιείται, διατηρώντας την κριτική στην πολιτική της Ρούσεφ, αλλά σε δεύτερη μοίρα. Χαρακτηριστικές από αυτήν την άποψη ήταν οι μεγάλες κινητοποιήσεις της 18ης Μαρτίου σε δεκάδες πόλεις της Βραζιλίας, όπου το κεντρικό σύνθημα ήταν «Όχι στο πραξικόπημα». Μονάχα στο Σάο Πάολο πορεύτηκαν 300-400 χιλιάδες διαδηλωτές, σε μια κινητοποίηση που για πρώτη φορά εδώ και μήνες κοντράριζε στα ίσα τις συγκεντρώσεις της δεξιάς αντιπολίτευσης.
Υπονομευτική η επιμονή σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές
Αυτό δεν σημαίνει ότι τα κινήματα δίνουν συγχωροχάρτι στη Ρούσεφ, που με την πολιτική της διευκολύνει την αντεπίθεση της Δεξιάς. Όπως τονίζει σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Στέντιλε, «είναι ντροπή και αντικείμενο λογοδοσίας η επιμονή στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, στη λεγόμενη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, στις περικοπές κοινωνικών δαπανών και την παράλυση των προγραμμάτων στέγασης, εκπαίδευσης και αναδιανομής της γης». Η συνέχιση αυτής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής θα καταλήξει στην εκδίωξη της παρούσας κυβέρνησης, είπε ο Στέντιλε, «αφού χάνει την υποστήριξη της λαϊκής πλειοψηφίας, και ιδίως της κοινωνικής βάσης που την εξέλεξε». Φάνηκε μάλιστα να υποστηρίζει μια διαδικασία αποδέσμευσης του Λούλα και του Κόμματος Εργατών από τη Ρούσεφ, ώστε «να μη χρεωθούν τα λάθη της και να συμμετάσχουν με διαφορετικό πρόγραμμα στις επόμενες εκλογές».
Ο διορισμός, όμως, του Λούλα στη θέση του πρωθυπουργού φαίνεται να καταρρίπτει αυτές τις ελπίδες του Στέντιλε. Εκόντες-άκοντες οι αριστεροί επικριτές της Ρούσεφ αναγκάζονται τώρα να αναγνωρίσουν ότι «θα είναι αργή και βασανιστική η διαδικασία οικοδόμησης ενός πλατιού μετώπου των λαϊκών δυνάμεων με πρόγραμμα τη δημοκρατία, τα εργατικά δικαιώματα, την εθνική κυριαρχία, και Συντακτική Εθνοσυνέλευση που θα υλοποιήσει μια πραγματική πολιτική μεταρρύθμιση», όπως αναφέρει ένα εισηγητικό κείμενο του MST προς τα μέλη του. Στο ίδιο κείμενο τονίζεται ότι «θα πρέπει να οικοδομήσουμε νέες μεθόδους και μορφές άσκησης της πολιτικής, με συμμετοχική δημοκρατία, χωρίς ηγεμονισμούς και “πρωταγωνιστές”».
Ο ίδιος ο Στέντιλε στη συνέντευξή του υπογράμμισε ότι «η βραζιλιάνικη κοινωνία δοκιμάζεται από μια οξεία οικονομική, κοινωνική, πολιτική και περιβαλλοντική κρίση». Άρα, πρόσθεσε, «η αναγκαία διέξοδος θα ανιχνευθεί μόνο εάν οι ίδιες οι λαϊκές τάξεις ενεργοποιηθούν στη συγκρότηση ενός σχεδίου που μπορεί να υποστηριχθεί από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Δεδομένου ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει υπεξαιρεθεί από τις εταιρίες και οι αντιπρόσωποι του λαού δεν εκφράζουν τη βούλησή του, μόνο η αναγέννηση των μαζικών αγώνων θα καταστήσει δυνατή την υλοποίηση ενός εναλλακτικού σχεδίου».
Γ.Α.
* Ο Ζοάο Πέδρο Στέντιλε είναι ο ιστορικός ηγέτης του βραζιλιάνικου Κινήματος Ακτημόνων (MST), ενός από τα ισχυρότερα κοινωνικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής. Με εκατομμύρια μέλη, το MST έχει οργανώσει χιλιάδες καταλήψεις γης (εκ των οποίων το ένα τρίτο τα τελευταία χρόνια, επί προεδρίας του Λούλα και έπειτα της Ρούσεφ). Πέρυσι πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Μετώπου Λαϊκής Βραζιλίας (FBP), που φιλοδοξεί να οικοδομήσει μια εναλλακτική πρόταση βάζοντας φραγμό τόσο στην αντεπίθεση της Δεξιάς όσο και στη νεοφιλελεύθερη πολιτική της Ρούσεφ.
