Ο Carlos Latuff με Έλληνες σκιτσογράφους στην Αθήνα, μια ξεχωριστή συνάντηση
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Σοφία Παπασπυρίδωνος, Γιώργος Παπαϊωάννου
Όπως γνωρίζουν οι αναγνώστες μας, ο Βραζιλιάνος σκιτσογράφος Carlos Latuff βρέθηκε στην Ελλάδα τις προηγούμενες βδομάδες, φιλοξενούμενος του Δρόμου και του Resistance Festival. Ο Latuff συμμετείχε στις εκδηλώσεις του φεστιβάλ και βρήκε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους που παρακολουθούν και αγαπούν τη δουλειά του από τη χώρα μας. Ήταν μάλιστα ομιλητής στην εκδήλωση με θέμα «Πολιτισμός και ατομική-συλλογική χειραφέτηση». Δεν έφτανε όμως μια ομιλία για να αξιοποιηθεί η παρουσία του στην Ελλάδα. Έτσι, ο Δρόμος οργάνωσε το Σάββατο 14 Οκτωβρίου, στο στέκι της εφημερίδας, στο Κτίριο 11δ, στην οδό Ρεθύμνου 11 στην Αθήνα, μια συνάντηση του Βραζιλιάνου σκιτσογράφου με Έλληνες συναδέλφους του.
Οι περισσότεροι, ίσως όλοι εκτός από όσους ήταν πράγματι αδύνατον να παραβρεθούν, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και, κάπως έτσι, μια ξεχωριστή βραδιά έγινε πραγματικότητα. Το κλίμα της συνάντησης, αφήνουμε να το περιγράψουν καλύτερα οι σκιτσογράφοι, των οποίων μερικές δηλώσεις φιλοξενούμε στις διπλανές στήλες. Όσο για το περιεχόμενό της, αυτό –πέρα από τα αστεία, τα πειράγματα και τα… αλληλοσκιτσαρίσματα των καλλιτεχνών– χρωματίστηκε από μια πραγματικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για μια μεγάλη γκάμα από θέματα πολιτικού και ευρύτερου ενδιαφέροντος.
Ο Carlos Latuff έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την κατάσταση των συναδέλφων του στην Ελλάδα και αυτοί άρχισαν να εξηγούν τη δουλειά του σκιτσογράφου στις συνθήκες της κρίσης και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για να δουλέψουν και να επιβιώσουν.
Είχαν προηγηθεί οι απαραίτητες συστάσεις του καθένα, ενώ ο εκπρόσωπος του Δρόμου, είπε δυο λόγια για τη σπουδαία προσφορά του Latuff και τη χαρά των ανθρώπων της εφημερίδας και του Resistance για την παρουσία του στην Αθήνα. Μοιράστηκε όμως τη χαρά του και για την ανταπόκριση των Ελλήνων σκιτσογράφων, οι οποίοι κάνουν τη δουλειά τους με ποιότητα και αξιοπρέπεια σε πολύ δύσκολες συνθήκες, δηλώνοντας ότι ο Δρόμος είναι ανοιχτός σε κάθε ιδέα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας.
Από τον Latuff δεν πέρασε απαρατήρητη και η αμιγώς «αρσενική» σύνθεση της παρέας των Ελλήνων συναδέλφων του. Αυτοί παρατήρησαν ότι πράγματι οι γυναίκες που κάνουν πολιτική γελοιογραφία σπανίζουν, ενώ στον χώρο των κόμικς η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική, με τον Βραζιλιάνο να αναζητεί επίμονα ορισμένες ερμηνείες για το γεγονός αυτό.
Στη συνέχεια, ο Latuff και οι Έλληνες συνάδελφοί του συζήτησαν για πολύ ώρα για τον ρόλο του πολιτικού σκίτσου, για την πένα που, σύμφωνα με τον Βραζιλιάνο, είναι το «καλάσνικοφ» του σκιτσογράφου, για τις κοινωνικές διαστάσεις του έργου του. «Υπάρχουν φορές», είπε ο Latuff, «που μπορεί να έρχεσαι και σε σύγκρουση με το κοινό. Θα συνέχιζα, για παράδειγμα, να σκιτσάρω εναντίον του Ερντογάν, ακόμα κι αν οι περισσότεροι στην Τουρκία τον υποστηρίζουν». Τόνισε, όμως, ότι το μεγαλύτερο βραβείο για εκείνον είναι η σχέση του με τις εξεγέρσεις και τα κινήματα. Διηγήθηκε τη συγκίνηση που ένιωθε όταν, για παράδειγμα, τα σκίτσα που καθημερινά έφτιαχνε για την εξέγερση εναντίον του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, γίνονταν συχνά πλακάτ στα χέρια διαδηλωτών.
Ο Latuff ρώτησε ακόμα τη γνώμη των συνομιλητών του πάνω στο γνωστό ερώτημα αν η σάτιρα έχει όρια και μια μεγάλη συζήτηση ξεκίνησε, με αρκετές αναφορές στο Charlie Hebdo και τον ρόλο του.
Ο Βραζιλιάνος άκουγε πολύ προσεκτικά τους συναδέλφους του, προσπαθούσε να καταλάβει ακριβώς τι ήθελαν να πουν και κάθε τόσο έκανε μια πολύ στοχευμένη και περιεκτική παρέμβαση ή παρατήρηση στη συζήτηση. Η ελληνική πραγματικότητα δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη συζήτηση, με τον Latuff να δείχνει ότι είναι γνώστης της, προχωρώντας και σε μερικές συγκρίσεις με τη δική του χώρα.
Η κατάσταση σε μια σειρά περιοχές του κόσμου, ο ρόλος των κοινωνικών κινημάτων και της ιδεολογίας, ήταν ακόμα μερικά από τα θέματα της συνάντησης. «Και ο κομμουνισμός, Latuff;» ρώτησε κάποιος, με τον Βραζιλιάνο να απαντά ότι πρόκειται για μια αρκετά δυσφημισμένη ιστορία, ωστόσο είναι αναπόφευκτη η αναζήτηση ενός δρόμου διαφορετικού από τον καταστροφικό καπιταλισμό.
Μια πραγματικά ξεχωριστή βραδιά, για την οποία ο Δρόμος θα ήθελε και πάλι να ευχαριστήσει έναν-έναν τους συμμετέχοντες. Το ραντεβού, έτσι κι αλλιώς, ανανεώθηκε από όλους και η συνεργασία του Latuff με τον Δρόμο που αναβαθμίστηκε μετά το τελευταίο Resistance Festival, θα δώσει σίγουρα νέες αφορμές.
Carlos Latuff
Να μην τα παρατήσετε
Ήταν πραγματικά μια πολύ ωραία συνάντηση. Μιλήσαμε αρκετά, διασκεδάσαμε, θέσαμε πολλά σημαντικά ζητήματα. Φυσικά, περάσαμε αρκετή ώρα μιλώντας για πολιτική. Πέρασα υπέροχα μιλώντας μαζί τους και έκανα μια καρικατούρα όλων μαζί. Είναι λίγο απογοητευμένοι, όπως κάθε Έλληνας, με την πολιτική κατάσταση και νομίζω ότι είναι φυσιολογικό αλλά τους είπα να μην τα παρατήσουν.
John Antono
Ένας διεθνής γλωσσικός κώδικας επικοινωνίας
Γνωρίζοντας καλύτερα τον Latuff, συνειδητοποίησα ότι δεν πρόκειται μόνο για έναν ταλαντούχο συνάδελφο σκιτσογράφο, αλλά και για έναν εξαιρετικό άνθρωπο, ευφυή και ευρέως ενημερωμένο για πολλά διεθνή ζητήματα, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο για τους καταπιεζόμενους όπου Γης. Χαίρομαι που δόθηκε αυτή η ευκαιρία σε αρκετούς Έλληνες γελοιογράφους να (ξανα)συναντηθούμε και να ανταλλάξουμε απόψεις με τον σημαντικό αυτό δημιουργό. Το σκίτσο διαθέτει, πράγματι, έναν γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας που υπερβαίνει τα όποια εθνικά σύνορα. Όταν, μάλιστα, μιλάει τη διάλεκτο της αντίστασης, μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ διαφορετικών λαών και κοινωνιών.
Δημήτρης Γεωργοπάλης
Ένα γεμάτο πιστόλι πάντα εύστοχο
Εάν το σκίτσο –όπως τόνισε ο Latuff στην συνάντηση μας– είναι ένα γεμάτο πιστόλι, τότε ο Carlos είναι ένας πάντα έτοιμος, πιο γρήγορος κι απ’ τη σκιά του, «Λούκυ Λουκ» σκιτσογράφος! Πάντα εύστοχος, πάντα άμεσος, πάντα για την υπεράσπιση του δίκαιου. Τα σκίτσα του σε βάζουν στην διαδικασία να προβληματιστείς. Είναι δυνατά και μεταφέρουν ατόφιο και με εκκωφαντικό τρόπο το μήνυμα του δημιουργού τους. Ενημερωμένος, ακόμα και σε επίπεδο λεπτομερειών, για θέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος και με αποκρυσταλλωμένη πολιτική σκέψη, ο Latuff δημιουργεί σκίτσα που δεν προορίζονται μόνο για το καρέ μιας εφημερίδας. Γίνονται σύνθημα σε πανό, «διαδηλώνουν» και «φωνάζουν». Και ίσως, όπως ο ίδιος είπε, να μην μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά μπορούν τουλάχιστον να τον επηρεάσουν. Πραγματικά θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που βρέθηκα στη συζήτηση που είχαμε μαζί του και ανυπομονώ για την επόμενη φορά.
Σπύρος Δερβενιώτης
Ένα εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα
Ο Latuff είναι αυτός που είναι επειδή διαθέτει ένα εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα. Δεν επαναπαύεται στις βεβαιότητες της ιδεολογικής στράτευσης που είναι η δυνητική αχίλλειος πτέρνα κάθε καλλιτέχνη και γι αυτο δε στερείται και ειλικρινούς αυτό-εξέτασης και αυτοκριτικής, κλειδί για συνεχή εξέλιξη μιας ήδη αξιοζήλευτες πορείας. Latuff ο συνάδελφος, Carlos ο Φίλος, αυτός ο υπέροχα Φιλόξενος Φιλοξενούμενος.
Πάνος Ζάχαρης
Εικονογραφημένες κραυγές προορισμένες να ταξιδέψουν
Ο Carlos Latuff δεν φτιάχνει σκίτσα για να κλειστούν σε σαλόνια εφημερίδων, ή να στριμωχτούν ανάμεσα στις ειδήσεις ενός site. Δημιουργεί εικονογραφημένες κραυγές προορισμένες να ταξιδέψουν. Να βολτάρουν σε οθόνες υπολογιστών και κινητών σε όλον τον κόσμο, να μοιραστούν, να γίνουν τρικάκια, προκηρύξεις, ακόμη και λάβαρα. Γι’ αυτό τον θαυμάζω, γι’ αυτό τον ζηλεύω, γι’ αυτό χάρηκα πολύ που τον γνώρισα και είχα την ευκαιρία να κουβεντιάσω μαζί του, παρέα με τους συναδέλφους μου.
Κουρσό
Η κόκκινη κλωστή που μας ενώνει
Ο κόσμος είναι γειτονιά. Ζει, υποφέρει, πονάει, αντιστέκεται, ελπίζει… Το ίδιο κι αυτό καταγράφει η πένα του έξοχου Βραζιλιάνου σκιτσογράφου Carlos Latuff που μας έκανε την τιμή να βρεθεί ανάμεσά μας και να «υφάνουμε» μαζί την κόκκινη κλωστή που μας ενώνει… Εξαιρετική πρωτοβουλία από τον Δρόμο, τους ανθρώπους του οποίου και ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση. Πάντα τέτοια!
Βασίλης Παπαγεωργίου
Πόσο μακριά και πόσο κοντά είμαστε
Η συζήτηση και με το Latuff δεν είναι από εκείνες τις συναντήσεις που ένας γελοιογράφος ξεχνάει την επόμενη στιγμή. Γιατί η απλότητα και αμεσότητα που τον χαρακτηρίζει, γκρεμίζουν κάθε δυσκολία επικοινωνίας. Γιατί ο Latuff έχει μια φανερή διάθεσης προσφοράς. Το κύριο όμως με τον μέγιστο αυτό διεθνή γελοιογράφο, είναι η αίσθηση ότι αυτό που συζητάς μαζί του δεν αποκλίνει ποτέ από την ουσία του θέματος. Κανένα ερώτημά του, καμιά παρατήρηση, κανένα συμπέρασμα δεν απομακρύνεται από μια γόνιμη προβληματική. Αυτό γιατί έχει συσσωρεύσει όλη αυτή τη διεθνή εμπειρία που τον κάνει να καταλαβαίνει ότι πλήθος προβλημάτων είναι ίδια, αλλάζει όμως η διατύπωση και η μορφή τους κάθε φορά. Αυτό που αποκομίζει λοιπόν ένας Έλληνας γελοιογράφος συζητώντας με το Latuff, είναι πόσο μακριά και πόσο κοντά είμαστε, όλοι εμείς που με ένα πενάκι κριτικάρουμε με όπλο το χιούμορ. Τι μας ενώνει και τι μας χωρίζει. Και το βασικότερο: γιατί γελοιογραφούμε τον κόσμο. Φυσικά ευχαριστώ τον Δρόμο για την εγκάρδια φιλοξενία!
Θανάσης Τσιμπερδώνης
Μια υπέροχη, ζεστή και με πολύ θετική ενέργεια βραδιά
Μιας και από μένα άρχισε να μας σκιτσάρει ο αγαπητός Carlos στο σκίτσο που είμαστε όλοι τριγύρω του, θα ήθελα να εκφράσω καταρχάς την χαρά και την τιμή να βρεθώ δίπλα σε ένα τόσο διάσημο καρτουνίστα και ακτιβιστή. Κατά δεύτερο, να πω ότι με κέρδισε η αστείρευτη ενέργεια του και η περιέργεια του να μάθει πράγματα για μας. Παρά τις δυσκολίες που κάποιοι είχαμε με τη γλώσσα, συνέχισε να μιλά και να θέλει να μας μεταφέρει πράγματα και γνώσεις. Προσωπικά, με γοήτευσε η απλότητα του. Πέρασα μια υπέροχη, ζεστή και με πολύ θετική ενέργεια βραδιά. Ευχαριστώ τον Δρόμο για την πρωτοβουλία και φυσικά για το κάλεσμα…
Σκιτσάκια του Latuff που έφτιαξαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι Soter, Θανάσης Τσιμπερδώνης και John Antono
Στο επόμενο φύλλο του Δρόμου θα δημοσιεύσουμε συνέντευξη του βραβευμένου Πορτογάλου σκιτσογράφου και συνεργάτη της εφημερίδας μας Vasco Gargalo.
