Το δόγμα της Ελληνικής Κυβέρνησης σε θέματα Ενεργειακής πολιτικής. Του Δημήτρη Μπαμπασίκα
Εδώ και πολλά χρόνια ακούμε το γνωστό «η Ελλάδα ενεργειακός κόμβος». Πολλά σχέδια παρουσιάστηκαν, πολλές φιέστες έγιναν, συμφωνίες υπογράφηκαν, σε συνέδρια αναλύθηκαν τα υπέρ και τα κατά. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις προσπάθησαν ν’ αξιοποιήσουν την κινητικότητα γύρω από τους αγωγούς και να τη μετατρέψουν σε ψήφους, υποσχόμενοι χιλιάδες θέσεις εργασίας χωρίς να προωθήσουν κάποιο επιχειρηματικό σχέδιο. Ό,τι σχεδίαζε η μία κυβέρνηση ανέτρεπε η επόμενη. Τι έμεινε από όλα αυτά; Και τι πρόκειται να μείνει; Πιθανόν τίποτα! Χρόνος χαμένος…
Η Αριστερά δεν μπορεί να μείνει έξω από το σχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής, ούτε να σφυρίζει αδιάφορα. Η Ενέργεια και οι αγωγοί είναι για την οικονομία ό,τι το αίμα και οι αρτηρίες για τον ανθρώπινο οργανισμό, αντίστοιχα.
Ας δούμε, όμως, μερικές φάσεις της ιστορίας «η Ελλάδα ενεργειακός κόμβος» και ίσως βοηθηθούμε να προβλέψουμε το μέλλον και να χαράξουμε μια ενεργειακή πολιτική που θα ’χει στο κέντρο της το συμφέρον της χώρας και όχι των πολυεθνικών ενέργειας.
Από το Μπουργκάς ως τον… ΤΑΡ
Όλα αρχίζουν με τον αγωγό πετρελαίου Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.
Το 2007 υπογράφεται διακρατική συμφωνία για τον αγωγό (Ν 3558/2007), ύστερα από διαβουλεύσεις που κράτησαν πάνω από 10 χρόνια. Ο αγωγός θα μετέφερε 600.000 βαρέλια ρωσικού πετρελαίου την ημέρα, παρακάμπτοντας τα στενά του Βοσπόρου. Στην κοινοπραξία των εταιριών συμμετέχουν ρωσικές εταιρίες με 51%, βουλγαρικές με 24,5%, ελληνικές ιδιωτικές με 23,5% και με 1% το Ελληνικό Δημόσιο.
Από τα πρακτικά της Βουλής, σε προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση, αντλούμαι το παρακάτω απόσπασμα:
Μιλάει ο πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής: «…Η σύγχρονη Ελλάδα βγαίνει στη νέα εποχή με διορατική και εξωστρεφή ενεργειακή πολιτική. Απελευθερώνονται οι ενεργειακές αγορές, στηρίζεται η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών, επεκτείνονται τα δίκτυα φυσικού αερίου, προσελκύονται μεγάλες επενδύσεις.
Ακόμη, κάνουμε πράξη ένα πολυσήμαντο εθνικό στόχο, εντάσσοντας τη χώρα στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Η κατασκευή του ελληνοτουρκικού αγωγού φυσικού αερίου, το πρωτόκολλο για τον ελληνοϊταλικό υποθαλάσσιο αγωγό και η υπογραφή, την περασμένη μόλις εβδομάδα, της διακρατικής συμφωνίας Ρωσίας-Bουλγαρίας-Ελλάδας για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη αναδεικνύουν το δυναμισμό της νέας ενεργειακής πολιτικής».
Λόγια χωρίς αντίκρισμα θ’ αποδεικνύονταν στη συνέχεια.
Το 2008 υπογράφεται η συμφωνία για τον South Stream. Στον Τύπο της εποχής διαβάζουμε: «Υπεγράφη σήμερα, 29/4/2008, στο Κρεμλίνο, παρουσία των Κώστα Καραμανλή και Βλαντιμίρ Πούτιν η στρατηγικής σημασίας διακρατική συμφωνία για την ελληνική συμμετοχή στον αγωγό φυσικού αερίου South Stream. Η συμφωνία υπεγράφη από τον Έλληνα υπουργό Ανάπτυξης Χρήστο Φώλια και τον Ρώσο ομόλογό του Βίκτορ Χριστένκο».
Ο ελληνικός κλάδος του αγωγού South Stream θα ξεκινά από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και θα μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ιταλία μέσω Ελλάδας. Προβλέπεται ότι η συμφωνία θα έχει ισχύ για 30 χρόνια και μέσω του αγωγού θα διέρχονται 10 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως.Στην κύρωση της συμφωνίας για τον αγωγό South Stream στη Βουλή η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και το ΛΑΟΣ ψηφίζουν υπέρ, το ΚΚΕ απείχε της ψηφοφορίας και ο πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέκος Αλαβάνος, αιτιολόγησε την αρνητική ψήφο, λέγοντας ότι δεν έχουν αντιμετωπιστεί οι κίνδυνοι που ενέχει ο αγωγός για τα οικοσυστήματα και τον τουρισμό. Παρόμοια θέση είχε εκφραστεί και για τον Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.
Το θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι σοβαρό, αλλά μοιάζει υπεκφυγή αν συνεχώς το επικαλούμαστε, έτσι που να μας αποδίδεται η κατηγορία ότι είμαστε αντίθετοι σε κάθε επένδυση. Δεν υπάρχει δραστηριότητα που να μην έχει και αρνητική επίπτωση κάπου. Μετράμε τα συν και τα πλην και συναποφασίζουμε με τις τοπικές κοινωνίες, προσπαθώντας να διαφυλάξουμε το περιβάλλον, την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων και των περιοίκων.
Έξωθεν παρέμβαση
Στροφή κατά των ελληνορωσικών ενεργειακών σχεδίων σηματοδοτεί η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση τον Οκτώβρη του 2009. Με παρέμβαση του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, 10/11/2009, σε ημερίδα του Ινστιτούτου Ενέργειας Ν.Α. Ευρώπης, τίθενται ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο είναι συμφέρουσες οι συμφωνίες με τη Ρωσία για τους αγωγούς South Stream και Μπουργκάζ-Αλεξανδρούπολη. Στη συνέχεια οι αγωγοί αυτοί θα ακυρώνονταν με διάφορες δικαιολογίες. Η ουσία, βέβαια, είναι ότι ακυρώθηκαν ύστερα από παρεμβάσεις ανεξάρτητες από το συμφέρον της χώρας. Ουσιαστικά επιβλήθηκαν από ξένα κέντρα, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τα όρια της ασκούμενης πολιτικής.
Στο πλαίσιο των εναλλακτικών ενεργειακών πηγών προωθείται ο αγωγός φυσικού αερίου ITGI. Προβλέπονταν να μεταφέρει μέσω Τουρκίας και Ελλάδας στην Ιταλία και την Ευρώπη 10 δισ. κυβ. μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, από τις περιοχές της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής.
Τον Μάρτιο του 2012 και ο αγωγός αυτός θα ακυρωνόταν από το Κονσόρτσιουμ των Εταιριών του Shah Deniz 2 ως οικονομικά μη βιώσιμος.
Στη θέση του ξεπήδησε ο αγωγός TAP με διαφορετική χάραξη και διαφορετικών συμφερόντων.
Η κυβέρνηση σύρθηκε σε μια ακόμη φιέστα για την υποστήριξη του αγωγού φυσικού αερίου TAP και υπογράφτηκε στις 13/2/13 ακόμη μία διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας-Αλβανίας, παρουσία του πρωθυπουργού Α. Σαμαρά. «Κάνουμε ένα πολύ σημαντικό βήμα. Προσφέρουμε τη στήριξή μας σε ένα έργο στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα και την Ευρώπη», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Σαμαράς. Τα ίδια περίπου δήλωνε και ο κ. Καραμανλής 6 χρόνια πριν, στις φιέστες των προηγούμενων αγωγών που μείναν στα χαρτιά.
Μέτοχοι στον TAP είναι οι εταιρίες AXPO (Ελβετία) 42,5%, Statoil (Νορβηγία) 42,5% και ΕΟΝ (Γερμανία) 15%. Tο συνολικό μήκος του αγωγού είναι περίπου 800 km. Εξ αυτών στην Ελλάδα 478 Km, στην Αλβανία 209 km, στην Αδριατική 105 km και στην Ιταλία 5 km. Μέσω του αγωγού θα διέρχονται 10 bcm φυσικού αερίου με προοπτική διπλασιασμού της ποσότητας στο μέλλον.
Η τελική απόφαση στήριξης του TAP ή του NABUCCO West (είναι ο αγωγός που παρακάμπτει την Ελλάδα) από την κοινοπραξία του Shah Deniz 2 θα παρθεί τον Ιούνιο του 2013. Οι δύο κοινοπραξίες προσφέρουν 50% των μετοχών τους στις εταιρίες του Shah Deniz σε περίπτωση που προκριθεί το σχέδιό τους.
Η πιθανότητα η Ελλάδα να μείνει εκτός αγωγών είναι 50%.
Το πεδίο Φυσικού Αερίου του Shah Deniz στο Αζερμπαϊτζάν εξορύσσεται από την BP (Operator), η οποία κατέχει μερίδιο 25,5%. Στην κοινοπραξία συμμετέχουν η Statoil 25,5% (Νορβηγία), η SOCAR (Αζερμπαϊτζάν) 10%, η Total SA (Γαλλία) 10%, η LukAgip, μια κοινή εταιρία της Eni (Ιταλία) και η LUKoil (Ρωσία) 10%, η NIOC (Κρατική του Ιράν) 10%, και η TPAO (Κρατική Τουρκίας) 9%.
Πίστη στα ξένα συμφέροντα
Οι αναγγελίες, οι υπογραφές συμφωνιών και οι μετέπειτα ακυρώσεις, διαμορφώνουν ένα κλίμα απαξίωσης και υποβάθμισης, μέχρι και διασυρμού της εικόνας της χώρας. Αποκαλύπτεται ότι δεν υπάρχει ενεργειακός σχεδιασμός ή σωστότερα, σχεδιασμός για τους κυβερνώντες είναι η σε κάθε χρονική στιγμή διαμορφούμενη ισορροπία των ξένων συμφερόντων, όπως αυτά εκπροσωπούνται από τις πολυεθνικές ενέργειας. Ανάλογα με τις ισορροπίες που επιτυγχάνονται ακυρώνονται ή προωθούνται ενεργειακά σχέδια. Δυστυχώς Εθνική πολιτική στην Ενέργεια δεν υπάρχει!
Το μπρος-πίσω στην κυβερνητική πολιτική δεν εστιάζεται μόνο στο χώρο των αγωγών. Τελευταίο δείγμα αποτελεί και ο τρόπος που η κυβέρνηση χειρίζεται το θέμα με το ξεπούλημα των κρατικών εταιριών ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ μέσω ΤΑΙΠΕΔ.
Η παρέμβαση του ξένου παράγοντα για τον αποκλεισμό των προκρινόμενων από το διαγωνισμό ρωσικών εταιριών, διαμορφώνει εκρηκτική κατάσταση, που όπως αναφέρουν αναλυτές μπορεί να προκαλέσει «γεωπολιτικές αναταράξεις».
Εντύπωση προξενεί ότι μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρίες EDF (Γαλλία), ENI (Ιταλία), Wintershall (Γερμανία) συντάσσονται σε ενεργειακά θέματα με τις ρωσικές εταιρίες στην προώθηση μεγάλων ενεργειακών έργων. Μοιάζει περίεργο οι αμερικανικές εταιρίες να ενδιαφέρονται περισσότερο για την απεμπλοκή της Ευρώπης από τη ρωσική εξάρτηση από την ίδια την Ευρώπη!
Η Γερμανία φαίνεται να έχει πάρει τις αποφάσεις της, προκρίνοντας ειδική σχέση με τη Ρωσία, διασφαλίζοντας μέσω του North Stream 60 δισ. κυβ. μ. φυσικού αερίου. Προφανώς η απεμπλοκή από τη ρωσική εξάρτηση αποτελεί το ιδεολογικό περιτύλιγμα που προσάπτουν επιχειρηματικά συμφέροντα στην προώθηση των σχεδίων τους και βοηθούν στη συνέχεια οι κυβερνήσεις, σε χώρες σαν τη δική μας, να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα.
Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα την ενεργειακή τους κατάσταση. Έτσι, στην Ευρώπη των 27, το 2010 οι εισαγωγές αερίου ανήλθαν σε 372 δισ. κυβ. μ. και πηγές εφοδιασμού ήταν: Ρωσία 35%, Νορβηγία 27%, Αλγερία 14%. Για το πετρέλαιο οι εισαγωγές ανήλθαν σε 527 εκατομμύρια τόνους και πηγές εφοδιασμού ήταν: Ρωσία 34%, Νορβηγία 14%, Λιβύη 10%. Γνωρίζοντας αυτή την κατάσταση, οι Ευρωπαίοι διαπιστώνουν ότι τα 20 ή 30 δισ. κυβ. μ. από το Αζερμπαϊτζάν είναι μόνο ένα 5-8% των αναγκών τους.
Από «ψωροκώσταινα», πολύφερνη νύφη
Στην κατεύθυνση έλλειψης πολιτικής εντάσσεται και η θεωρία για την ύπαρξη τεράστιων κοιτασμάτων. Η Αριστερά ανέκαθεν απέρριπτε τη θεωρία της «ψωροκώσταινας», που ενστερνίζονταν οι ίδιες δυνάμεις που τώρα ασπάζονται τις θεωρίες για τα τεράστια κοιτάσματα.
Όπως η θεωρία της «ψωροκώσταινας» έτσι και η θεωρία των τεραστίων κοιτασμάτων αποσκοπεί στον αποπροσανατολισμό, τη δημιουργία εντυπώσεων, την απόκρυψη υποχωρήσεων και φυσικά τη διευκόλυνση των ξένων συμφερόντων και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Η Ελλάδα είναι πεδίο σύγκρουσης μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων. Η ενδοτικότητα της κυβέρνησης και η έλλειψη ενεργειακού σχεδιασμού, ενδυναμώνει τις απαιτήσεις των συγκρουόμενων συμφερόντων και διαμορφώνει ακόμα πιο δυσμενείς συνθήκες για την έξοδο από την κρίση.
Μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να σταματήσει το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας και να χαράξει μια ενεργειακή πολιτική με γνώμονα το συμφέρον της χώρας, γνωρίζοντας ότι το νέο περιβάλλον δεν μοιάζει με αυτό που έχουμε ζήσει. Οι αντιθέσεις του καπιταλισμού οξύνονται, ενώ νέες δυνάμεις εμφανίζονται στην πολιτική σκηνή. Πρέπει ν’ αναζητήσει συμμαχίες στα Βαλκάνια, την Ευρώπη και στον κόσμο και να βοηθήσει ώστε το νέο που γεννιέται να χαρακτηρίζεται από δημοκρατία, δικαιοσύνη και σεβασμό στο περιβάλλον.
* Ο Δημήτρης Μπαμπασίκας είναι γεωφυσικός,
μέλος της Επιτροπής Ενέργειας, Εξωτερικής πολιτικής και Άμυνας του ΣΥΡΙΖΑ
