επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
«Η αγορά του τομέα της υγείας είναι σε πλήρη ανάπτυξη. Η δημογραφική αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και καινοτομιών μας καλούν να χρησιμοποιήσουμε τους διαθέσιμους πόρους με τρόπο αποτελεσματικό αλλά και αποδοτικό». Με αυτά τα λόγια υποδέχεται τους επισκέπτες της προσωπικής του ιστοσελίδας ο Willy Oggier, Ελβετός ειδικός επί των οικονομικών της υγείας, ο οποίος πρότεινε πρόσφατα την καταγραφή των αρνητών του κορωνοϊού, ώστε σε περίπτωση που νοσήσουν να στερούνται τη δυνατότητα για κρεβάτι σε ΜΕΘ. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Oggier επέλεξε να χρησιμοποιήσει τη λέξη malus, που στην κυριολεξία της σημαίνει την αύξηση του ασφαλίστρου λόγω ζημιών, ως λύση για «να λειτουργήσει το σύστημα». (1)
Ο θόρυβος που προκλήθηκε στα ΜΜΕ ίσως φανερώνει ότι το ελληνικό κοινό δεν έχει ακόμα εξοικειωθεί αρκετά στα πλεονεκτήματα της λειτουργίας της υγείας με όρους αγοράς, ώστε «οικονομικά αποδοτικές» προτάσεις όπως η παραπάνω να ακούγονται λογικές. Ουσιαστικά όμως η κυνική νεοφιλελεύθερη πολιτική που για να εξοικονομεί πόρους θυσιάζει τη σωματική και ψυχική υγεία των πολιτών είναι από καιρό κυρίαρχη. Σε συνθήκες νηνεμίας, η «αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα» εξυπηρετούνται αθόρυβα, εκμεταλλευόμενες τόσο τη ζωή όσο και το θάνατο. «Η αγορά του τομέα της υγείας» από τη μία εγκαταλείπει τη φροντίδα για τις κύριες αιτίες θνητότητας και νοσηρότητας εκτός εάν ο χειρισμός τους (κυρίως μέσω νέων τεχνολογιών) αποφέρει κέρδος και από την άλλη αναπτύσσεται σε τομείς όπως η διαχείριση του γήρατος ή και του ίδιου του θανάτου. Όμως, εν μέσω πανδημίας, δηλαδή ενός υγειονομικού ζητήματος που αφορά ολόκληρο τον πληθυσμό, αυτή η πολιτική «νοσοκομειακού τογιοτισμού» (ύπαρξη μηδενικών αποθεμάτων και έναρξη παραγωγής μόνο εφόσον υπάρχει αντίστοιχη ζήτηση – η οποία φυσικά θα «δημιουργηθεί») (2) επέφερε την κατάρρευση. Το σύστημα αδυνατεί να ανταποκριθεί σε μία «ζήτηση» που προέκυψε από το πουθενά, που δε δημιουργήθηκε από το ίδιο και που αφορά ταυτόχρονα μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού. Με μία έννοια η σκεπτικιστική επωδός «έχουμε χιλιάδες νεκρούς από έμφραγμα κάθε χρόνο, δε μπορεί να είναι αλήθεια ότι λίγοι εκατοντάδες από κορωνοϊό διέλυσαν τα νοσοκομεία» φανερώνει αυτή την τραγική αντίφαση. Μάταια ελπίζει κανείς στην ευαισθησία των κυβερνήσεων. Η «αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα» φτάνουν στο άκρο τους: Ανοσία της αγέλης, επανεκκίνηση της οικονομίας, ηλικιωμένοι (το ηλικιακό όριο του ηλικιωμένου πάντα θολό), μετανάστες, φυλακισμένοι, τώρα αρνητές του κορωνοϊού. Καθώς όμως κι αυτή η εξοικονόμηση δε φτάνει, επιστρατεύεται ένας πολύτιμος σύμμαχος, η ιατρική κοινότητα, είτε εκούσια ως διευθυντικό προσωπικό και ως επιστημονικοί ιθύνοντες είτε ακούσια μέσω της εκπαίδευσης και διαπαιδαγώγησής της στη λογική της «απόδοσης».
Η ανεπαρκής φροντίδα και ιατρική παρακολούθηση των συννοσηροτήτων επιφέρει τον αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου από κορωνοϊό
ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ την κυνική πρόταση του Oggier ήταν η ανακοίνωση της ελβετικής εταιρείας εντατικής ιατρικής με αφορμή την σχεδόν ολοκληρωτική πληρότητα των κρεβατιών ΜΕΘ της χώρας: «Όλα τα άτομα και ιδίως όσοι διατρέχουν κίνδυνο σοβαρής νόσου από τον κορονοϊό, οφείλουν να δηλώσουν εάν επιθυμούν να επωφεληθούν μέτρων παράτασης της ζωής σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας». (3) Η σχέση των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών με την ασθένεια και το θάνατο, η ιατρικοποίηση του τελευταίου, η έμφαση στην «αυτονομία» του ασθενή, ο σεβασμός των επιθυμιών του για τα ζητήματα της ασθένειας και του θανάτου του και τα ηθικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν αποτελούν μία μεγάλη συζήτηση. Αυτό που ενδιαφέρει στις παρούσες συνθήκες είναι ότι κίνητρο για την παραίνεση της ελβετικής εταιρείας δεν είναι η όποια φιλοσοφική ή ηθική προσέγγιση αλλά η εξοικονόμηση κρεβατιών ΜΕΘ. Η ελβετική εταιρεία αντί να εκφράσει δημόσια έστω την ελπίδα της για δημιουργία νέων ΜΕΘ ζητάει από τους κατοίκους της χώρας να σκεφτούν αν θέλουν να «παραταθεί η ζωή τους». Ακόμα και οι λέξεις είναι προσεκτικά διαλεγμένες.
Στην Ελλάδα τέτοιες δημόσιες ανακοινώσεις όπως της ελβετικής εταιρείας θα αντιμετώπιζαν τη γενική κατακραυγή και θα είχαν πολιτικό κόστος για μια κυβέρνηση που επί 9 μήνες ψεύδεται. Το έδαφος όμως προετοιμάζεται εντός της ιατρικής κοινότητας. Δεν είναι καθόλου τυχαία η «διαρροή» φημών και η πρόκληση συζητήσεων για το θέμα της «επιλογής των ασθενών». Επίσης δεν είναι τυχαίες οι συνεντεύξεις του επικεφαλής των ΜΕΘ της Κρήτης Δ. Γεωργόπουλου (4) και του εντατικολόγου του Θριασίου Α. Κούμπου (5) οι οποίοι ξαφνικά θυμήθηκαν τις «μάταιες διασωληνώσεις» για «μη αναστρέψιμες καταστάσεις» ως το κύριο αίτιο που το σύστημα υγείας αυτή τη στιγμή πιέζεται. Τη στιγμή που η κυβέρνηση παρακαλεί τους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών κλινικών να νοικιάσουν στο δημόσιο κρεβάτια ΜΕΘ, τέτοιου είδους συζητήσεις επιχειρούν είτε εκούσια είτε ακούσια να συγκαλύψουν τις τεράστιες κυβερνητικές ευθύνες και αποσιωπούν υποκριτικά καταστάσεις που είναι πασίγνωστες στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ. Οι ίδιοι οι αριθμοί νεκρών και διασωληνωμένων ανά ημέρα υποδεικνύουν ότι οι περισσότεροι ασθενείς πεθαίνουν εκτός ΜΕΘ. Η προκλητική συνεχιζόμενη απουσία δημόσιας ενημέρωσης για τον αριθμό και τα χαρακτηριστικά των νοσηλευόμενων σε κοινούς θαλάμους σε πανελλαδικό επίπεδο επιχειρεί να καλύψει αυτό το γεγονός. Πώς ορίζεται η «μάταιη διασωλήνωση» εν μέσω πανδημίας κορωνοϊού; Η πρόσφατη εμπειρία Ιταλίας και Ισπανίας αποδεικνύει πως ο ορισμός της «συννοσηρότητας» όπως και του «μάταιου» μπορεί να είναι απελπιστικά πλατύς όταν το σύστημα καταρρέει. Στις συνεντεύξεις τους ο Δ. Γεωργόπουλος χρησιμοποιεί ως επιχείρημα τον ασθενή με «μετασταστικό καρκίνο τελικού σταδίου» και ο Α. Κούμπος τις «βαριές χρόνιες, μη θεραπεύσιμες, μη αναστρέψιμες νόσους, που έχουν φτάσει στον βιολογικό τους τέλος» προκειμένου να δημιουργήσουν εντυπώσεις, λες και τα στοιχεία της πανδημίας δείχνουν ότι έχουν διασωληνωθεί ασθενείς με κορωνοϊό που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες. Είτε δεν γνωρίζουν την κατάσταση στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη είτε δίνουν εξετάσεις καλής συμπεριφοράς προς την κυβέρνηση. Και στις δύο περιπτώσεις συγκαλύπτουν το φαύλο κύκλο για τον οποίο μόνος υπεύθυνος είναι αυτή η περίφημη «αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα» που ανάλογα με τις ανάγκες πλαισιώνεται με ηθικολογικές συζητήσεις: Η ανεπαρκής φροντίδα και ιατρική παρακολούθηση των συννοσηροτήτων επιφέρει τον αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου από κορωνοϊό. Το «αποδοτικό» επιχείρημα περί αχρείαστων διασωληνώσεων εν μέσω πανδημίας είναι πιο υποκριτικό από την κυνική πρόταση του κ.Oggier.
Παραπομπές
1) Un économiste appelle à punir les sceptiques du Covid-19. lematin.ch
2) Les dangers du toyotisme hospitalier. Revue Médicale Suisse.
3) COVID-19 : Pleine utilisation des capacités de lits de soins intensifs certifiés et reconnus. Société Suisse de Médecine Intensive.
4) Δημήτρης Γεωργόπουλος: «Δεν γνωρίζουμε τι είναι οι ΜΕΘ». athensvoice.gr
5) Αχιλλέας Κούμπος: Επιβίωση ή Επιβράδυνση Θανάτου στις ΜΕΘ; radio984.gr
