Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο Βορειοκορεάτης ηγέτης Κιμ Γιονγκ-ουν πέρασαν μαζί συνολικά 4 ώρες την περασμένη Τρίτη 12 Ιουνίου. Και κατέληξαν σε μια καταρχήν συμφωνία [βλ. πλαίσιο], όπου οι μεν ΗΠΑ υπόσχονται «εγγυήσεις ασφαλείας» στην Πιονγκγιάνγκ, η δε Βόρεια Κορέα υπόσχεται να εργαστεί για την «πλήρη αποπυρηνικοποίηση» της κορεατικής χερσονήσου. Από εκεί και πέρα οι ερμηνείες των αναλυτών, η στάση των διαφόρων πολιτικών δυνάμεων και οι αντιδράσεις των σημαντικότερων διεθνών και περιφερειακών παικτών γι’ αυτήν την πράγματι ιστορική συνάντηση (που λίγο καιρό πριν θα θεωρούνταν απίθανη) παρουσιάζουν τεράστιες αποκλίσεις.
Αυτοχειροκροτείται ο Τραμπ, χαμογελά ο Κιμ Γιονγκ-ουν, τους συγχαίρουν επιφυλακτικά Κινέζοι και Ρώσοι (που δεν θέλουν να βρεθούν εκτός διαπραγματεύσεων), πανηγυρίζουν ανακουφισμένοι και οι Νοτιοκορεάτες… αλλά όλοι οι υπόλοιποι δείχνουν αμήχανοι ή και ξινίζουν τα μούτρα τους. Η προσπάθεια του Αμερικανού προέδρου να «επικοινωνήσει» το γεγονός πέφτει πάνω σε έναν τοίχο ψυχρότητας, τον οποίο ορθώνουν πρώτα-πρώτα τα δυτικά ΜΜΕ – δείγμα κι αυτό της εχθρότητας ισχυρού τμήματος του αμερικανικού κατεστημένου και του στρατοπέδου της «παλιάς καλής» παγκοσμιοποίησης προς τον Τραμπ. Αναρωτιέται κανείς ποια θα ήταν η στάση τους αν στη θέση του βρισκόταν ο Ομπάμα, ο Κλίντον ή, έστω, o Μπους τζούνιορ… Κατά τα άλλα, οι πιο σοβαροί αναλυτές παραδέχονται μεν την εντυπωσιακή εξέλιξη αλλά σημειώνουν το «ασαφές» αποτέλεσμα. Εξάλλου, όπως δείχνει και η ιρανική περίπτωση, ο Τραμπ έχει αποδειχθεί ανακόλουθος και ικανός να αυτοδιαψεύδεται ή να ακυρώνει χωρίς δεύτερη σκέψη επίσημες δεσμεύσεις των ΗΠΑ.
Διακομματικές αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον
Από την άλλη, οι «προοδευτικοί» πολέμιοι του Τραμπ (αλλά και αρκετοί «δικοί του») αποκαλούν τη συνάντηση φιάσκο και την καταρχήν συμφωνία που επιτεύχθηκε συνθηκολόγηση των ΗΠΑ! Ο Τσακ Σούμερ, επικεφαλής των Δημοκρατικών στη Γερουσία, δήλωσε ότι «στην καλύτερη περίπτωση, κερδίσαμε κάτι αόριστο και μη επιβεβαιώσιμο, ενώ ο βάρβαρος δικτάτορας πέτυχε τη διεθνή νομιμοποίηση που πάντα επεδίωκε». Στο ίδιο μήκος κύματος και οι δηλώσεις της Νάνσι Πελόζι, επικεφαλής των Δημοκρατικών στη Βουλή των Αντιπροσώπων: «Ο πρόεδρος Τραμπ βιαζόταν να πετύχει συμφωνία, και το μόνο που κατάφερε ήταν να ανεβάσει τη Βόρεια Κορέα στο επίπεδο των ΗΠΑ».
Η προσπάθεια του Τραμπ να «επικοινωνήσει» την επιτυχία της συνάντησης κορυφής πέφτει πάνω σε έναν τοίχο ψυχρότητας, τον οποίο ορθώνουν πρώτα-πρώτα τα δυτικά ΜΜΕ, εκφράζοντας την εχθρότητα ισχυρών τμημάτων του κατεστημένου
Αλλά και οι επικεφαλής των Ρεπουμπλικανών τοποθετήθηκαν χλιαρά: «Είναι σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με ένα βάρβαρο καθεστώς, και η μοναδική αποδεκτή προοπτική είναι η πλήρης και μη αναστρέψιμη αποπυρηνικοποίησή του», είπε ο πρόεδρος της Βουλής Πολ Ράιαν – αναδεικνύοντας έμμεσα ένα ζήτημα που μπορεί να τινάξει στον αέρα τις περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Διότι με τη φράση «πλήρης αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου» η Ουάσιγκτον εννοεί να αφοπλιστεί ο Βορράς, αλλά η ίδια να διατηρήσει τα πυρηνικά της όπλα στο Νότο… Η διβουλία των Ρεπουμπλικανών ανακλάστηκε και στις δηλώσεις του Εντ Ρόις, επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων: «Ο Κιμ κέρδισε πολλά από την αρχή. Δεν πρέπει να του δώσουμε ούτε ανάσα μέχρι να αποπυρηνικοποιηθεί οριστικά η Βόρεια Κορέα».
Ιαπωνική δυσαρέσκεια και κινεζορωσικές «υπενθυμίσεις»
Παρεμφερής ήταν η στάση της κυβέρνησης του Σίνζο Άμπε, αφού η έστω και προσωρινή ύφεση και υποβάθμιση της προσχηματικής «βορειοκορεατικής απειλής» ψαλιδίζει τις φιλοδοξίες της Ιαπωνίας να επεμβαίνει στην ευρύτερη περιοχή χωρίς τα μεταπολεμικά ταμπού. Η δυσαρέσκεια του Τόκιο έγινε εμφανής ιδίως μετά την ανακοίνωση του Τραμπ ότι αναστέλλονται οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ-Νότιας Κορέας, που κινητοποιούσαν δεκάδες χιλιάδες άντρες και εκατοντάδες τεθωρακισμένα, πλοία, υποβρύχια και αεροσκάφη (περιλαμβανομένων βομβαρδιστικών ικανών να φέρουν πυρηνικά όπλα). Ο Τραμπ δήλωσε ότι «αφού και οι δύο πλευρές διαπραγματεύονται με καλή πίστη, δεν υπάρχει λόγος να πραγματοποιούμε πανάκριβα παιχνίδια πολέμου». Αλλά ο Ιάπωνας υπουργός Άμυνας Ιτσουνόρι Ονοντέρα έχει διαφορετική γνώμη: «Οι στρατιωτικές ασκήσεις και γενικότερα η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στη Νότια Κορέα παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ασφάλειας»…
Από την πλευρά του το Πεκίνο, όπως έχουμε ήδη επισημάνει, διεκδικεί κι αυτό την κορεατική χερσόνησο ως «ζωτικό του χώρο», και άρα διαρκώς στέλνει μηνύματα ότι δεν θα ανεχθεί παραμερισμό του από τις περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Η δήλωση του εκπροσώπου του κινεζικού ΥΠΕΞ μετά τη συνάντηση Τραμπ-Κιμ ήταν σαφής: «Ως κρίσιμος εταίρος στα ζητήματα της κορεατικής χερσονήσου και κράτος που συνυπέγραψε την ανακωχή του 1953, η Κίνα έχει ευθύνη και υποχρέωση να εξακολουθήσει να παίζει τον όλως εξαιρετικό και σπουδαίο ρόλο που έχει μέχρι σήμερα, τον οποίο κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει». Από κοντά και η Ρωσία, με τον ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ να δηλώνει συγκαταβατικά την υποστήριξή του στη συμφωνία, αλλά να προσθέτει με νόημα ότι «η αποπυρηνικοποίηση αφορά ολόκληρη την κορεατική χερσόνησο». Ο Λαβρόφ άφησε τις… λεπτομέρειες στον υφυπουργό του, τον Σεργκέι Ριαμπκόφ: «Δύσκολα θα βρεθεί μόνιμη και βιώσιμη λύση αποκλειστικά με διμερείς διαπραγματεύσεις, γι’ αυτό προτείνουμε την επανέναρξη των εξαμερών συνομιλιών» (στις οποίες μετείχαν οι δύο Κορέες, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ιαπωνία).
Νέες συνθήκες μιας διαρκούς αντιπαράθεσης
Συμπερασματικά, το μπρα-ντε-φερ μεταξύ παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων συνεχίζεται, αλλά οι όροι του τροποποιούνται. Η Βόρεια Κορέα από κράτος-παρίας αναβαθμίζεται σε συνομιλητή των ΗΠΑ, με τους πάντες πλέον να τη φλερτάρουν (πλην της ιστορικά αμαρτωλής Ιαπωνίας, που δεν μπορεί ή/και θέλει…). Η Πιονγκγιάνγκ αποσπά, χάρη στη μέχρι τώρα αποφασιστικότητά της, πολύτιμο οξυγόνο μέσω των εγγυήσεων που της έδωσε ο Τραμπ. Ταυτόχρονα ο Νοτιοκορεάτης πρόεδρος Μουν Τζάε-ιν, που πίεσε στην κατεύθυνση της ύφεσης, βλέπει τη δημοφιλία του να εκτινάσσεται καθώς η μεγάλη πλειοψηφία νιώθει ανακουφισμένη από την απομάκρυνση του κινδύνου γενικευμένης σύρραξης.
Από την πλευρά του, ο διεθνώς αμφισβητούμενος και απομονωμένος Τραμπ παρουσιάζει μια θεαματική διπλωματική επιτυχία με φιλειρηνικό χρώμα, κι ας μην το αναγνωρίζουν οι εντός και εκτός ΗΠΑ αντίπαλοί του. Το πώς σχεδιάζει να προχωρήσει επί της ουσίας κι αν η καταρχήν συμφωνία της Σιγκαπούρης θα σημάνει γενικότερες αναδιατάξεις παραμένει βέβαια θολό. Οι συστημικοί επικριτές του τον κατηγορούν ότι «υπονομεύει μια διεθνή τάξη που επιβλήθηκε από τις ΗΠΑ με στόχο την ασφάλεια και ευημερία των Αμερικανών» (τουλάχιστον είναι ειλικρινείς!) κι ότι «διασπά το δυτικό στρατόπεδο, δίνοντας σε Ρωσία και Κίνα τη δυνατότητα να επεκτείνουν κι άλλο την επιρροή τους». Το σίγουρο είναι ότι οι βεβαιότητες και οι ρυθμοί της παραδοσιακής διπλωματίας έχουν τιναχτεί στον αέρα, ανατροφοδοτώντας τη συστημική ενδόρρηξη και προκαλώντας σύγχυση στα στρατιωτικά και πολιτικά επιτελεία των ΗΠΑ αλλά και στους διεθνείς παίκτες.
Η συμφωνία ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας
Η συνάντηση Τραμπ-Κιμ στη Σιγκαπούρη κατέληξε σε ένα κείμενο προκαταρκτικής συμφωνίας χωρίς συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων. Περισσότερο πρόκειται για μια αμοιβαία διακήρυξη προθέσεων, με το σημαντικότερο στοιχείο να εντοπίζεται στο προοίμιο του κειμένου: «Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεσμεύτηκε να παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας στη Λ.Δ. της Κορέας και ο Πρόεδρος Κιμ Γιονγκ-ουν επανέλαβε τη σταθερή και ακλόνητη δέσμευσή του για πλήρη αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου». Ακολουθούν τέσσερα σημεία εξίσου γενικόλογα: 1. Εγκαθίδρυση νέων σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ-Λ.Δ. της Κορέας, 2. Κοινές προσπάθειες για την οικοδόμηση διαρκούς και σταθερού καθεστώτος ειρήνης, 3. Επιβεβαίωση της Δήλωσης της Πανμουντζόμ για πλήρη αποπυρηνικοποίηση της χερσονήσου, και 4. Επαναπατρισμός των λειψάνων των αιχμαλώτων και αγνοουμένων από τον πόλεμο του 1950-53. Τέλος, το κείμενο τονίζει ότι «η συνάντηση κορυφής ΗΠΑ-Λ.Δ. της Κορέας –η πρώτη στην ιστορία– υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός μεγάλης σημασίας» και αναθέτει στον Αμερικανό ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο και «έναν αντίστοιχα υψηλόβαθμο αξιωματούχο της Λ.Δ. της Κορέας» να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις «στην πλησιέστερη δυνατή ημερομηνία με στόχο την υλοποίηση των αποτελεσμάτων της συνάντησης κορυφής».
