αφιερώματα

Κάθε χρόνο, τις πρώτες ημέρες του Σεπτέμβρη η Θεσσαλονίκη έχει το δικό της Σαββατοκύριακο. Κυβερνητικές εξαγγελίες, μεγάλες διαδηλώσεις, συγκρούσεις και κοκτέιλ πάρτι στο περιθώριο της ΔΕΘ, στρέφουν τα φώτα της δημοσιότητας στη «συμπρωτεύουσα», που για δύο μέρες αποτελεί το επίκεντρο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της χώρας. Η Θεσσαλονίκη τον υπόλοιπο χρόνο χάνει τη «λαμπερή» εικόνα της και φιγουράρει στον Τύπο ως η πρωτεύουσα της ανεργίας, της ελαστικής εργασίας και της εθνικοδεξιάς του Άνθιμου και του Ψωμιάδη.

Η Θεσσαλονίκη είναι, όμως, και η πόλη των ιστορικών εργατικών αγώνων, των αντιστάσεων και των κινημάτων, που καταγράψαμε την προηγούμενη χρονιά μέσα από τις σελίδες της «άλλης Θεσσαλονίκης».

Με αφορμή τη ΔΕΘ ζητήσαμε από ενεργούς πολίτες αυτής της πόλης να αναδείξουν με κείμενα τους τα μεγάλα ανοιχτά ζητήματα της Θεσσαλονίκης, που σίγουρα δεν θα λυθούν με τις κυβερνητικές εξαγγελίες του διημέρου, αλλά θα μας συντροφεύουν όλη τη χρονιά που έρχεται, εκτός και αν οι αγώνες του λαού αλλάξουν το ρου των πραγμάτων.

Από τις φιέστες υποδοχής στις αγωνιστικές διαδηλώσεις, του  Λευτέρη Αρβανίτη

Τότε που Έκθεση σήμαινε πολιτισμός…, του Βασίλη Κεχαγιά

Σταθερά σε τροχιά οπισθοδρόμησης η Θεσσαλονίκη, του Γιώργου Τοζίδη

Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα της ανεργίας, του Θεόφιλου Σιχλετίδη

Οι ελεύθεροι χώροι στο απόσπασμα, του Γιάννη Καϊμακτσίδη

Το κύκνειο άσμα της πλήρους απασχόλησης, της Ντίνας Ταχταλίδου

Πέρασαν 68 χρόνια από τον Δεκέμβρη 1944 και οι 33 ημέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα εξακολουθούν να εμπνέουν αλλά και να διχάζουν ιστορικούς και αναγνωστικό κοινό. Πολλά έχουν γραφεί για το Μεγάλο Δεκέμβρη, «το διαμάντι του αγώνα του έθνους μας για τη δημοκρατική αναδημιουργία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας», όπως έγραφε ο Ριζοσπάστης εκείνων των ημερών.
Το κομβικό όμως ερώτημα παραμένει: Τι ήταν ο Δεκέμβρης; «Οργή λαού» και «παλλαϊκή ένοπλη αντίσταση ενάντια στο πραξικόπημα της αντίδρασης που ήθελε να ανακόψει με τη βία την ομαλή και ειρηνική δημοκρατική εξέλιξη της χώρας» ή ένα πλημμελώς μελετημένο και εκτελεσμένο σχέδιο του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ για τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας; Τα Δεκεμβριανά δεν μπορούν να ερμηνευτούν εκτός του ιστορικού πλαισίου της Κατοχής και της Απελευθέρωσης και της πολιτικής που ακολούθησε το ΕΑΜ κατά την περίοδο αυτή ούτε και εκτός του γενικότερου πλαισίου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Εκ των υστέρων πολιτικές αναλύσεις και ερμηνείες συσκότισαν μέσα από το πρίσμα όσων ακολούθησαν τα αίτια και το χαρακτήρα της δεκεμβριανής σύγκρουσης. Μέσα από το αφιέρωμα αυτό επιχειρούμε να συμβάλουμε σε μία πιο ψύχραιμη και επιστημονική αποτίμηση, θεωρώντας ότι το σύνθημα της λαϊκής αντίστασης των ημερών εκείνων «όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα» είναι πάντα επίκαιρο.

33 μέρες σκληρής αναμέτρησης, του Γιώργου Μαργαρίτη
Λαϊκό ξέσπασμα οργής και αντίστασης, συνέντευξη του Μιχάλη Λυμπεράτου
Η μάχη της Αθήνας μέσα από μαρτυρίες
Οι προθέσεις του ΕΑΜ, ο ρόλος των Βρετανών, οι συγκρούσεις, συνέντευξη του Μενέλαου Χαραλαμπίδη
Βιβλιοπαρουσιάσεις

Στις 30 Μαρτίου συμπληρώνονται 60 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και του Δημήτρη Μπάτση. Με αυτή την αφορμή οι Δρόμοι της Ιστορίας εξετάζουν τις επεξεργασίες και το λόγο της Αριστεράς για την ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Το έργο του Μπελογιάννη και του Μπάτση δημιουργήθηκε μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες εγκλεισμού και διώξεων από τη μεταξική δικτατορία, την κατοχή-αντίσταση και τη δίνη του εμφυλίου, μέχρι την εκτέλεσή τους στις 30 Μάρτη του 1952. Το Ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα του Μπελογιάννη και Η βαρειά βιομηχανία του Μπάτση, αποτελούν τους δύο κύριους «πυλώνες» της σκέψης και της ανάλυσης της Αριστεράς για την ελληνική οικονομία και τη δυνατότητα ανεξάρτητης ανάπτυξης.
Το έργο τους βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με το γεγονός ότι το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα κατόρθωσε να συσπειρώσει πλατιές λαϊκές μάζες, όσο και σημαντικό μέρος της διανόησης και της επιστήμης. Στα χρόνια της Κατοχής ένα ευρύ επιστημονικό δυναμικό στρατεύτηκε στο κίνημα της Αντίστασης και της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης.
Μέσα από τον κύκλο του επιστημονικού δυναμικού που εργάστηκε στο πλαίσιο του Τεχνικού Επιμελητηρίου και των Ομάδων Μελέτης Σχεδιοποιημένης Ανοικοδόμησης (ΟΜΣΑ) που δημιουργήθηκαν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ την άνοιξη του 1944, δημιουργήθηκε στη συνέχεια και το περιοδικό Ανταίος. Τον Σεπτέμβρη του 1945 περίπου εβδομήντα επιστήμονες και διανοούμενοι (Δ. Μπάτσης, Α. Αγγελόπουλος, Π. Κόκκαλης, Σ. Μάξιμος, Η. Ηλιού, Δ. Καββαδάς, Ν. Κιτσίκης κ.ά.) ιδρύουν την επιστημονική εταιρία νεοελληνικών προβλημάτων «Επιστήμη - Ανοικοδόμηση», γνωστή ως ΕΠ-ΑΝ, από την οποία συγκροτήθηκε η ομάδα του Ανταίου που εξ αρχής στράφηκε στη μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης της οικονομίας και της χώρας, προβάλλοντας και τις μελέτες της ΕΠ-ΑΝ. Η δυνατότητα ανοικοδόμησης και αυτοδύναμης ανάπτυξης που θα στηρίζεται στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας και στην αξιοποίηση της εργασίας προς όφελος των αναγκών του λαού, στη βάση μιας σχεδιασμένης οικονομίας και κοινωνικής ανασυγκρότησης, αποτέλεσε για το επιστημονικό δυναμικό της Αριστεράς το μείζον διακύβευμα για το οποίο συγκρούστηκε με το αντίπαλο στρατόπεδο της οικονομικής σκέψης του αστισμού.   Έχει σημασία, ωστόσο, ότι για την Αριστερά όρους πραγματοποίησης αυτής της ανοικοδόμησης και ανάπτυξης συνιστούσαν η εθνική ανεξαρτησία και η αδέσμευτη αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου.
Στο μνημειώδες έργο του Μπάτση, Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα, μπορούμε να πούμε ότι συμπυκνώνονται οι επεξεργασίες αυτού του κύκλου τεχνικών και οικονομολόγων της Αριστεράς.
Ωστόσο, η εκτέλεση του Μπελογιάννη και του Μπάτση έκοψε απότομα το νήμα αυτών των αναλύσεων. Στη συνέχεια οι επεξεργασίες αυτές εγκαταλείφθηκαν από την Αριστερά, ενώ η έλλειψη ανάλογων σύγχρονων μελετών γίνεται σήμερα οδυνηρά αισθητή σε συνθήκες κρίσης και συνολικής αποδιάρθρωσης.
Το έργο του Νίκου Μπελογιάννη και του Δημήτρη Μπάτση αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα και θεωρούμε ότι εμπλουτίζει τη συζήτηση σήμερα για τη διέξοδο της χώρας και την ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Ο Δεκέμβρης του '44 ήρθε ως συνέχεια του μεγάλου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του λαού μας. 

Του Βασίλη Κεχαγιά

Αν για κάποιο λόγο κατάφερε η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης να διαχυθεί ως γεγονός στη συνείδηση του μέσου Θεσσαλονικέα δεν είναι γιατί αυτή πήρε χαμπάρι τις όποιες οικονομικές παραμέτρους της. Έκθεση για τον κάτοικο της πόλης, που τη φιλοξενεί, ήταν κάποτε μαύρη μπύρα και λουκάνικα, παιχνίδια στο Λούνα Παρκ, παγωτό Δεληολάνη («Με είκοσι δραχμές τρως όσο θες»), άντε και μια βόλτα από υποχρέωση στα περίπτερα, πιο πολύ για να συλλεχθούν τα όποια δώρα πρόσφεραν οι διάφοροι εκπρόσωποί τους. Παρότι οι συγκεκριμένες δραστηριότητες δε θα μπορούσαν εύκολα να ενταχθούν στο πολιτιστικό πεδίο, εν τούτοις δεν παύουν να αποτελούν, έστω και με λοξό τρόπο, πολιτιστικές δραστηριότητες.

Υπό τον τίτλο Πώς μπορούμε να φτάσουμε σε ένα ξέφωτο μετά την τρόικα, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στο αμφιθέατρο της Τεχνόπολις, στο Γκάζι, πολιτική εκδήλωση που διοργάνωσε η Κομμουνιστική Οργάνωση Ελλάδας (ΚΟΕ).
Η μεγάλη προσέλευση κόσμου έδειξε ότι το θέμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς είναι διάχυτος ο προβληματισμός και η αγωνία για τις προοπτικές του αγώνα που δίνει ο ελληνικός λαός εδώ και δυόμισι χρόνια, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να κινηθεί μια αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα προκειμένου να δοθεί διέξοδος. Τα ζητήματα πλέον έχουν βγει από το πλαίσιο της φωτογραφικής αποτύπωσης της κατάστασης, αφού είναι σαφές σε όλους ότι η χώρα έχει μπει σε μια πορεία καταστροφής σε όλα τα επίπεδα. Οι προϋποθέσεις, οι συμμαχίες, οι πιθανοί δρόμοι, οι δυσκολίες, αλλά και η αντίληψη με βάση την οποία χρειάζεται να βαδίσει η Αριστερά σε μια κατεύθυνση διεξόδου και μετάβασης της χώρας σε ένα άλλο τοπίο, ήταν μερικά από τα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκαν οι βασικοί ομιλητές της εκδήλωσης: ο Λαοκράτης Βάσσης, ο Γιάννης Δραγασάκης, η Νάντια Βαλαβάνη και ο Ρούντι Ρινάλντι.
Αρκετές ακόμη πλευρές του θέματος ανέδειξαν με τις παρεμβάσεις τους ο Δημήτρης Αρβανίτης (εικαστικός), ο Χρήστος Καπάταης (περιφερειακός σύμβουλος Αττικής), η Νίνα Κασιμάτη (κίνηση Νέος Αγωνιστής), ο Σωκράτης Μαντζουράνης (ΚΕΔΑ) και ο Βασίλης Ξυδιάς (Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή), αλλά και εκπρόσωπος της Kίνησης Αλληλεγγύης Κατοίκων & Εργαζομένων Δήμου Φυλής.
Ο Δρόμος στις επόμενες σελίδες δημοσιεύει τις τοποθετήσεις των ομιλητών, ως μία συμβολή στη μεγάλη συζήτηση που οφείλει να ανοίξει στην Αριστερά και στην κοινωνία. Το βίντεο της εκδήλωσης, με τις παρεμβάσεις των καλεσμένων, τις ερωτήσεις που απευθύνθηκαν στους ομιλητές αλλά και τις δευτερομιλίες των τελευταίων, θα αναρτηθεί τις επόμενες ημέρες στην ιστοσελίδα της εφημερίδας.

Γιάννης Δραγασάκης:
Βρισκόμαστε στον πρόλογο ενός νέου κύκλου ανατροπών και ρήξεων

Νάντια Βαλαβάνη:
Ακύρωση της καταστροφικής πορείας και στροφή στην ανασυγκρότηση

Ρούντι Ρινάλντι:
Η ανάγκη για ένα δυναμικό πολιτικό ρεύμα αριστερής διεξόδου της χώρας

Λαοκράτης Βάσσης:
Από τον δημοκρατικό πατριωτισμό του Ρήγα σε μια νέα εθνική αφήγηση