Τα δάση του Αμαζονίου καλύπτουν έκταση 6.700.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και είναι το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμου. Ο Αμαζόνιος παράγει το 6% του οξυγόνου του πλανήτη. Το 99% των πυρκαγιών στα δάση του Αμαζονίου οφείλονται σε εμπρησμό. Μέχρι στιγμής έχει χαθεί συνολικά το 20% των δασών από τις φωτιές, την υλοτομία, τις αποψιλώσεις των περασμένων ετών και τις φετινές πυρκαγιές. Αν η συνολική καταστροφή του Αμαζονίου φτάσει το 30%–40% θα έχει ως αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες αρνητικές επιπτώσεις για το τοπικό αλλά και το παγκόσμιο κλίμα. Αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας και οι πυρκαγιές κατεβάζουν αυτό το ποσοστό στο 25%. 228 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα έχουν απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα της Γης μόνο από τις φετινές πυρκαγιές του Αμαζονίου. Παγκοσμίως εκπέμπονται 40 δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ενώ ο Αμαζόνιος απορροφά 2 δισ. τόνους. Αν αφεθεί η φύση να δράσει ελεύθερη χρειάζονται 20-40 χρόνια για να αναγεννηθεί ένα δάσος. Η κυβέρνηση Μπολσονάρου είναι υπεύθυνη για την έκταση που πήραν οι πυρκαγιές αλλά και γιατί έχει δώσει ουσιαστικά το πράσινο φώς σ’ όλες τις παράνομες κερδοσκοπικές δραστηριότητες που καταστρέφουν τον Αμαζόνιο. Ενδεικτικά μόνο: τον Ιούλιο χάθηκαν 2.254 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους, αύξηση 278% σε σχέση με πέρσι.
Η μεγάλη φωτιά στον Αμαζόνιο έφερε με εκκωφαντικό τρόπο στο προσκήνιο – για ακόμα μια φορά– το πρόβλημα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές απόψεις που μπορούν να υπάρχουν για την έκταση που μπορεί να έχει πάρει η καταστροφή της φύσης ή για το αν η κλιματική αλλαγή είναι τάση ή ένα δεδομένο ζήτημα προς αντιμετώπιση, τα στοιχεία είναι συντριπτικά. Ο παγκόσμιος καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής τα τελευταία 100 χρόνια, έχει παράγει εκατονταπλάσιες καταστροφές πάνω στο σώμα του πλανήτη Γη, απ’ όσες παρήγαγε συνολικά ο άνθρωπος από την στιγμή που περπάτησε για πρώτη φορά στα δυο του πόδια.
Η καταστροφή του πλανήτη, το περιβαντολογικό πρόβλημα και η κλιματική αλλαγή είναι συνδεδεμένα με τις επαναλαμβανόμενες και επιδεινούμενες κοινωνικο-οικονομικές κρίσεις, τις γεωπολιτικές κρίσεις και τους πολέμους, φαινόμενα που κι αυτά με τη σειρά τους είναι βαθιά ριζωμένα στον καπιταλισμό. Οι ειδικοί λένε ότι ήδη η κλιματική κρίση εξαλείφει 1,6% από το παγκόσμιο ΑΕΠ και δεν αποκλείεται να φθάσει το 3,2% του ΑΕΠ μέχρι το 2030. Απώλειες που είναι ιδιαίτερα καταστροφικές για τις φτωχές χώρες που θα πληρώσουν το μάρμαρο πολύ περισσότερο από τις πλούσιες (εκτιμάται ότι θα χάσουν μέχρι και 11% του ΑΕΠ τους μέχρι το 2030).
Ο παγκόσμιος καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής τα τελευταία 100 χρόνια, έχει παράγει εκατονταπλάσιες καταστροφές πάνω στο σώμα του πλανήτη Γη, απ’ όσες παρήγαγε συνολικά ο άνθρωπος από την στιγμή που περπάτησε για πρώτη φορά στα δυο του πόδια
Παράλληλα η καταστροφή της φύσης και η κλιματική αλλαγή συναντιέται και ενισχύεται με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων του πλανήτη. Ήδη το 53% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις πόλεις –υπολογίζεται ότι 30 εκατ. άνθρωποι μετακινούνται προς τις πόλεις κάθε βδομάδα!– ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις πάνω από το 70% αναμένεται ότι θα ζει σε αστικές περιοχές μέχρι το 2050. Σ’ αυτές τις πόλεις των πολλών εκατομμυρίων πολιτών, τα πιο φτωχά κοινωνικά στρώματα θα βρίσκονται πολλαπλά και περισσότερο εκτεθειμένα στους κινδύνους και τις συνέπειες των κλιματικών καταστροφών. Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε και το επεκτεινόμενο φαινόμενο των κλιματικών προσφύγων. Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν φύγει από τη γη τους εξαιτίας περιβαλλοντικών καταστροφών στο διάστημα 2008-2013 υπολογίζεται στα 27 εκατομμύρια κάθε χρόνο κατά μέσο όρο, επηρεάζοντας 161 χώρες. Μια σειρά μελέτες αναδεικνύουν την ξηρασία και άλλα κλιματικά προβλήματα ως παράγοντα συρράξεων και αναταραχών στην ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, την αφρικανική ζώνη του Σαχέλ και το Μεξικό.
Η διεθνής κοινότητα
Η πυρκαγιά στον Αμαζόνιο υπογραμμίζει τις τεράστιες ευθύνες και την υποκρισία της διεθνούς κοινότητας – το G7 προσέφερε το πόσο των 22 εκατ. δολαρίων για τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο δηλαδή όσο κοστίζει μια ποδοσφαιρική μεταγραφή σ’ ένα ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Οι μεγάλοι του πλανήτη, παρά τα μεγάλα λόγια, συνεχίζουν να τροφοδοτούν και να ενισχύουν τα όσα συντελούν στην καταστροφή του πλανήτη με την ίδια κερδοσκοπική μανία.
Αυτή η κερδοσκοπική μανία έχει οδηγήσει και στην εμπορευματοποίηση και την χρηματιστικοποίηση του οικολογικού ζητήματος όπως δείχνουν οι λεγόμενες «αγορές άνθρακα», οι «ανταλλαγές χρέους/φύσης» και οι αποκαλούμενες «πληρωμές για οικολογικές υπηρεσίες» (PES).
Παράλληλα οι πολυεθνικές και οι ελίτ σκαρφίζονται μια σειρά από οικολογικές και κλιματικές «λύσεις» προκειμένου να δημιουργήσουν νέες επικερδείς επενδύσεις, αποπροσανατολίζοντας παράλληλα τις κοινωνίες από την αντιμετώπιση των πραγματικών και βαθιά κοινωνικών αιτίων της κλιματικής αλλαγής. Παλιά προγράμματα του αγροτικού και του βιομηχανικού τομέα παρουσιάζονται με νέα συσκευασία και προωθούνται με την ετικέτα της «έξυπνης κλιματικής λύσης». Γεωμηχανολογικά προγράμματα, συνδυαζόμενα συχνά με βιοτεχνολογικές ή νανοτεχνολογικές καινοτομίες, στηρίζονται σε εξαιρετικά υψηλές τεχνολογίες και εξαιρετικά ακριβές εγκαταστάσεις που υποτίθεται ότι θα θεραπεύσουν τον άρρωστο πλανήτη μας. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να επεκτείνουν την κερδοφορία των πολυεθνικών και των ελίτ, δημιουργώντας συνεχώς νέους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Προωθούνται σαν καθαρές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας η πυρηνική ενέργεια, τα βιοκαύσιμα, τα μεγάλα φράγματα και τα «επανασχεδιασμένα» ορυκτά καύσιμα που είναι ακάθαρτες και απαξιωμένες πηγές ενέργειας. Και βέβαια, το χειρότερο όλων, είναι ότι επεκτείνεται ο τομέας ορυκτών καυσίμων μέσω των πιο βίαιων και καταστροφικών τρόπων, όπως η όλο και πιο εκτεταμένη χρήση της «υδραυλικής ρηγμάτωσης» (fracking) –βλέπε εξορύξεις στην Ήπειρο–, οι εξορύξεις σε εδάφη της Αρκτικής και σε μεγάλο θαλάσσιο βάθος, και η εγκατάσταση νέων πετρελαιαγωγών στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.
Ταξικό φαινόμενο η κλιματική κρίση
Κατά τον Έλμαν Αλτφάτερ, Γερμανό οικονομολόγο, είμαστε μάρτυρες της εμφάνισης ενός «ιμπεριαλισμού του πετρελαίου και του φαινομένου του θερμοκηπίου» (oil and greenhouse imperialism). Ο Αλτφάτερ δίνει νέο νόημα στη μαρξιστική θεματική του ιμπεριαλισμού, δείχνοντας ότι αποκτά στο παγκόσμιο πλαίσιο μια πρωτοφανή σημασία λόγω της κλιματικής κρίσης. Σε συνθήκες σπανής, ο ιμπεριαλισμός τείνει να γίνεται ολοένα πιο βάναυσος. Οι φυσικοί πόροι όπως το πετρέλαιο ή το νερό εξαντλούνται, οι συγκρούσεις γύρω από αυτούς εξωθούνται στα άκρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένοπλες συγκρούσεις για τον έλεγχο των πετρελαιοπαραγωγών περιοχών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον πόλεμο στο Ιράκ. Οδηγεί όμως και στην εμφάνιση ανισοτήτων νέου τύπου στο εσωτερικό κάθε κοινωνίας, δηλαδή περιβαλλοντικών ανισοτήτων. Έτσι, κάθε κοινωνική τάξη υφίσταται διαφορετικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο Αλτφάτερ επισημαίνει ότι οι τυφώνες του 2005, ανάμεσα τους και ο τυφώνας Κατρίνα που χτύπησε τη Νέα Ορλεάνη, προκάλεσαν υλικές ζημιές αξίας διακοσίων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σημαντικό μέρος αυτών των ζημιών έπληξε τα λαϊκά στρώματα. Κακώς θεωρούμε ότι η κοινωνική και η φυσική ιστορία είναι διαχωρισμένες. Συνδέονται στενά μεταξύ τους, καίτοι με τρόπους περίπλοκους. Ενώ η κλιματική κρίση επηρεάζει φαινομενικά την ανθρωπότητα χωρίς διακρίσεις –εν πάση περιπτώσει αυτή είναι η άποψη που προωθούν τα κυρίαρχα οικολογικά ρεύματα–, στην πραγματικότητα είναι ένα κατεξοχήν ταξικό φαινόμενο.
