Εδώ που τα λέμε, καμία χώρα δεν είναι τέλεια, διότι ακόμα κι αν με ειλικρινή ζήλο το επεδίωκε, θα υπάρχει πάντα ένα υπόλοιπο, καθόλου ευκαταφρόνητο, που θα της διαφεύγει. Σύμφωνα με μελέτη για το 2010, του καθηγητή Friedrich Schneider από το Πανεπιστήμιο του Linz της Αυστρίας, η παραοικονομία καλά κρατεί. Ιδίως στις χώρες αυτές που δεν χάνουν την ευκαιρία να μας κουνάνε το δάχτυλο. Για παράδειγμα, μπορεί η Ελλάδα να είναι πρωταθλήτρια με 25% του ΑΕΠ, με την Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία κοντά στο 20% να έπονται, αλλά και η Γερμανία δεν πάει πίσω, ούτε και η Γαλλία και η Βρετανία, με 15%, 12% και 11% αντιστοίχως. Στο σημείο αυτό, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι ο κ. καθηγητής αυτό που μετράει είναι η συνήθης παραοικονομία και φοροδιαφυγή των μικρών, καθ’ ότι η μεγάλη είτε έχει αναβαπτιστεί και μετονομαστεί σε φορο-αποφυγή, είτε έχει καταστεί νόμιμη.
Off-shore, αλλά όχι για… κλεφτοκοτάδες
Το δε mega-εργαλείο νομιμοποίησης της φοροδιαφυγής ονομάζεται off-shore, το οποίο και έχει φιλοτεχνηθεί για τις περιπτώσεις εκείνες που ντρέπονται να καταταγούν στην ευτελή κατηγορία των «κατσικοκλεφτών» και «κλεφτοκοτάδων». Το να ανοίξει κάποιος μια εταιρία, είτε ενεργή, είτε «σφραγίδα» σε υπεράκτιο τόπο, είναι μια καθ’ όλα νόμιμη πράξη, στο βαθμό που οι τόποι υποδοχής είναι κράτη καθ’ όλα νόμιμα και αναγνωρισμένα από τον ΟΗΕ, με σημαία, κυβέρνηση, εθνικό ύμνο και όλα τα σχετικά διακριτικά που συνιστούν ένα κράτος.
Η μόνη τους ιδιαιτερότητα είναι το ελκυστικό φορολογικό πλαίσιο και οι πάσης φύσεως χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις. Υπεράνω δε όλων, η εχεμύθεια. Παρά τα περί του αντιθέτου υπονοούμενα, οι υπεράκτιοι τόποι επιτηρούνται μοιρασμένοι μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ, και υπάρχουν ακριβώς για να εκτελούν εκείνες τις βρομοδουλειές που δεν επιθυμούν να περάσουν από το δικό τους κατώφλι. Για παράδειγμα, τα διαβόητα Νησιά Κέιμαν λογοδοτούν απ’ ευθείας στη βασίλισσα της Αγγλίας, η οποία και τοποθετεί τον κυβερνήτη. Όσοι δε νόμοι ψηφίζονται από το Κοινοβούλιο, προφανώς κάτω από την καθοδήγηση των ισχυρών και άμεσα ενδιαφερόμενων λόμπι, στέλνονται με το πρώτο αεροπλάνο στη μητέρα πατρίδα, για έγκριση. Σε ερώτηση, αν κάποιος από αυτούς τους νόμους έτυχε ποτέ να γυρίσει πίσω, η απάντηση είναι σαφής: κανένας!
Στα ίδια νησιά επίσης, τόσο πολύ τιμάται η εχεμύθεια, που και η απλή εκδήλωση διάθεσης για αναζήτηση στοιχείων αποτελεί σοβαρό ποινικό αδίκημα. Ο λόγος, δε, που ευυπόληπτα κράτη συντηρούν, κάνοντας τα στραβά μάτια, υπεράκτια κέντρα, είναι η ακόρεστη δίψα για την απορρόφηση, μέσω αυτών, του διεθνούς χρήματος ανεξαρτήτως της δραστηριότητας από την οποία προέρχεται. Οι υπεράκτιοι τόποι είναι, ας πούμε, το πλυσταριό του πλουσιόσπιτου, το οποίο και τροφοδοτεί με καθαρά και σιδερωμένα ρούχα. Αλλά και ο παιχνιδότοπος όλων των «σοβαρών» εταιριών, που θέλουν να αποφύγουν τη φορολόγηση των κερδών στις πατρίδες προέλευσής τους. Αυτή την εποχή υπάρχουν γύρω στα 70 τέτοια κράτη διασκορπισμένα σε διάφορες μεριές του πλανήτη.
Με κάποιο τρόπο, η off-shore έχει συνδεθεί με κάποιο νησί, μικρό και εξωτικό. Αυτό είναι λάθος, αλλά μόνο ως προς το δεύτερο σκέλος. Όντως, οι μεγαλύτεροι υπεράκτιοι τόποι είναι νησιά, αλλά όχι εξωτικά. Ο ένας βρίσκεται στο νησί με το όνομα Ηνωμένο Βασίλειο και συγκεκριμένα στο City του Λονδίνου, και ο άλλος σε ένα αντικρινό του, με το όνομα Μανχάταν.
Οι υπεράκτιες περιοχές μπορούν να συνταχθούν σε τρεις μεγάλες ομάδες. Πρώτα έχουμε τους ευρωπαϊκούς παραδείσους, με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα το ακαταμάχητο Λουξεμβούργο του κ. Γιούνγκερ, την Ολλανδία (ναι, την άτεγκτη Ολλανδία), απ’ όπου μόνο το 2008 πέρασαν περί τα 18 τρισεκατομμύρια δολάρια μέσα από ολλανδικά υπεράκτια νομικά πρόσωπα (αν θυμάστε ακόμα κάτι από το γυμνασιακό μάθημα γεωγραφίας, κάπου απλώνονται και οι υπεράκτιες Ολλανδικές Αντίλλες), την Αυστρία, τη Γερμανία (στην οποία θα επανέλθουμε), την Κύπρο σε περίοπτη θέση, και κάποιες κουτσουλιές, όπως Ανδόρα, Μαδέρα, Λιχτενστάιν, Μονακό κλπ. Την Ελβετία δεν χρειάζεται να την αναφέρουμε καν, μια και είναι εκ του μακρόθεν η πιο παλιά και σημαντική καραβάνα.
Η δεύτερη ομάδα υπεράκτιων τόπων έχει ως κέντρο το City και εξαπλώνεται στα εξαρτημένα από το Ηνωμένο Βασίλειο νησιά της Μάγχης, Τζέρσεϊ, Γκέρνσεϊ, Νήσος του Μαν κ.λπ., μετά πάει πιο πέρα ώς το Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη, Ντουμπάι και Μπαχάμες, και τέλος, ακόμα πιο πέρα σε βέριταμπλ εξωτικούς προορισμούς, όπως τα γνωστά μας Νησιά Κέιμαν, οι Παρθένοι Νήσοι (αγγλικές και αμερικανικές), οι Βερμούδες κ.λπ. Για το 2008, με στοιχεία του ΔΝΤ, οι καταθέσεις μόνο στα Νησιά Κέιμαν έφταναν τα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Ο τρίτος πυλώνας υπεράκτιων χωρών πατά στις ΗΠΑ. Εδώ, με κέντρο το Μανχάταν απλώνεται στη Φλόριντα, Μαϊάμι, Ντέλαγουέρ, Νεβάδα στο εσωτερικό, χρησιμοποιώντας ως δέλεαρ τις φοροαπαλλαγές και το απόρρητο, και από κει στα Νησιά Μάρσαλ, Παναμά, Λιβερία και πάει λέγοντας.
Το γερμανικό καταφύγιο
Θα απορήσει κανείς όταν μέσα σ’ αυτό το συρφετό ανακαλύψει και τη Γερμανία. Αν ανατρέξουμε στη λίστα με βάση το Δείκτη Οικονομικής Εχεμύθειας χωρών (Financial Secrecy Index) που καταρτίστηκε από το Tax Justice Network για το 2011, η Γερμανία σε σύνολο 70 καταφυγίων κατέχει την 9η θέση, τρεις θέσεις δηλαδή πιο κάτω από τις ΗΠΑ και τέσσερις θέσεις πιο πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Λουξεμβούργο κατέχει την τρίτη θέση.
Σε άρθρο του το 2009, το Spiegel (2/9/2009), με τίτλο Germany Becomes Tax Heaven for Firms and Wealthy (Η Γερμανία μετατρέπεται σε φορολογικό καταφύγιο για εταιρίες και πλούσιους) επισημαίνει τη θαλερότητα της εν λόγω βιομηχανίας, η οποία αναπτύσσεται πάνω στα «λάθη» και τις «αβλεψίες» της γερμανικής φορολογικής νομοθεσίας. Ενώ, συνεχίζει το άρθρο, οι κανονικοί εργαζόμενοι βρίσκονται στο έλεος των φορολογικών Αρχών, οι εκατομμυριούχοι και οι εταιρίες χρησιμοποιούν επιθετικά φορολογικά μοντέλα ώστε να φαίνονται ότι μαστίζονται από τη φτώχεια. Και αυτό με εντελώς νόμιμο τρόπο. Επιπλέον, η παρακολούθηση τέτοιου είδους σεμιναρίων εκπίπτει φορολογικά, καθώς χαρακτηρίζεται ως «επαγγελματική εκπαίδευση».
Το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Έρευνας (DIW), υπολόγισε ότι υπάρχει ένα κενό 100 δισ. ευρώ ανάμεσα στα πραγματικά και τα τελικώς φορολογούμενα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες σπέρνουν τις θυγατρικές τους με τέτοιο τρόπο ώστε να εμφανίζουν κέρδη σε χώρες με τον μικρότερο φορολογικό συντελεστή, και ζημίες σε αυτές με τον μεγαλύτερο. Για το δε 2008, από τα 561 δισ. ευρώ φορολογικά έσοδα του γερμανικού κράτους, μόνο το 2,8% αντιστοιχούσε σε φόρους μεγάλων επιχειρήσεων. Ως συνήθως, το μεγαλύτερο μερίδιο των φόρων το ανέλαβαν οι στρατιές των Γερμανών μισθωτών.
Εταιρίες όπως οι Lufthansa, Puma, BASF, K+S, Fraport, BMW, αλλά και η Deutsche Bank διατηρούν πολυτελή γραφεία σε περίοπτη θέση στη Μάλτα, όπου ναι μεν τα εταιρικά κέρδη φορολογούνται με 35%, από την άλλη όμως οι μέτοχοι μπορούν να ζητήσουν αυτά τα χρήματα πίσω στο ακέραιο εκτός ενός ευτελούς 5%. Κι όλα αυτά χάρη στις ρυθμίσεις του καγκελάριου Σρέντερ και των τότε εταίρων του στην κυβέρνηση, Πρασίνων. Παρεμπιπτόντως, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να αγνοήσουμε την παρουσία στη Μάλτα και της δικής μας Εθνικής Τράπεζας.
Συμπερασματικά, οι υπεράκτιοι τόποι δεν αποτελούν στρέβλωση και παθογένεια ή το κακό σπυρί στα οπίσθια του καπιταλισμού, αλλά τον ίδιο τον πυρήνα του στον καιρό της παγκοσμιοποίησης.
