Οι θεσμικά θωρακισμένες κατευθύνσεις της Ε.Ε. αφήνουν χώρο για άλλες επιλογές; Του Γιάννη Θεωνά
Τα τελευταία 4 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα όργανά της, με την εφαρμογή ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών και κάθε είδους εκβιασμών και παρεμβάσεων που προβλέπουν τα διάφορα σύμφωνα-όπλα στα χέρια τους (Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, Συνθήκη για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση, Σύμφωνο για το ευρώ, Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, Σύμφωνο για την ανάπτυξη και την απασχόληση κ.λπ.), προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την τεράστια κρίση του συστήματος και να διασώσουν την ΟΝΕ και την Ευρωζώνη.
Η πολιτική αυτή και η ακραία εφαρμογή των διάφορων συμφώνων, δεν κατάφεραν να δώσουν λύσεις στα οξύτατα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ΟΝΕ, η Ευρωζώνη κι ολόκληρη η Ε.Ε.
Με το άγχος αυτής της κατάστασης, η Σύνοδος των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων της Ευρωζώνης αρχικά και η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. των 28, στη συνέχεια, συζήτησαν στις Συνόδους τους στις 29 Ιούνη 2012, μια έκθεση με τίτλο Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση η οποία εκπονήθηκε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε στενή συνεργασία με τον πρόεδρο της Κομισιόν, τον τότε πρόεδρο της Ευρωομάδας και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και αποφάσισαν ένα «συγκεκριμένο και χρονικά δεσμευτικό οδικό χάρτη» για την υλοποίηση μιας, όπως λένε οι ίδιοι, πραγματικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης».
Η έκθεση τονίζει ότι μια πραγματική ΟΝΕ πρέπει να δίνει απάντηση στις μακροχρόνιες προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η ΟΝΕ. Η Ευρωζώνη είναι ανομοιογενής και η χάραξη πολιτικής σε εθνικό επίπεδο οδηγεί σε πολλές οικονομικές αποφάσεις. Ωστόσο, τονίζει η έκθεση, οι εθνικές πολιτικές δεν μπορούν να αποφασίζονται μεμονωμένα εάν οι επιπτώσεις τους διαδίδονται γρήγορα στο σύνολο της Ευρωζώνης. Συνεπώς, υποστηρίζει, αυτές οι εθνικές πολιτικές πρέπει να λαμβάνουν πλήρως υπ’ όψιν την πραγματικότητα της ένταξής τους σε μια νομισματική ένωση. Για να διασφαλιστεί η σταθερότητα και η μεγέθυνση στην Ευρωζώνη, τα κράτη-μέλη πρέπει να δρουν και να συντονίζονται με βάση κοινούς κανόνες. Πρέπει να υπάρχουν τρόποι διασφάλισης της συμμόρφωσης των κρατών- μελών όταν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις, για τα άλλα μέλη της ΟΝΕ.
Στη βάση αυτή η έκθεση προτείνει την προώθηση μιας «σταθερής» και «ευημερούσας» ΟΝΕ με βάση τέσσερα συστατικά στοιχεία:
• Ένα ενοποιημένο χρηματοοικονομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ κυρίως, και να ελαχιστοποιεί το κόστος ενδεχόμενης τραπεζικής χρεοκοπίας. Ένα τέτοιο πλαίσιο προάγει, σύμφωνα με την έκθεση, την ευθύνη για εποπτεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προβλέπει κοινούς μηχανισμούς για την εξυγίανση των τραπεζών και την εγγύηση των καταθέσεων.
• Ένα ενοποιημένο δημοσιονομικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει τη χάραξη «υγιούς» δημοσιονομικής πολιτικής σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα περιλαμβάνει το συντονισμό, την από κοινού λήψη αποφάσεων, με περισσότερη επιβολή και μέτρα, ενόψει έκδοσης κοινών χρεογράφων.
• Ένα ενοποιημένο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής το οποίο θα διαθέτει επαρκείς μηχανισμούς, ώστε να εφαρμόζονται εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές, οι οποίες να προωθούν «βιώσιμη» ανάπτυξη, απασχόληση και ανταγωνιστικότητα, που να είναι συμβατές με την ομαλή λειτουργία της ΟΝΕ.
• Ενισχυμένη δημοκρατική νομιμοποίηση και λογοδοσία της λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της ΟΝΕ, η οποία θα βασίζεται στην από κοινού άσκηση της κυριαρχίας για τις κοινές πολιτικές και την «αλληλεγγύη».
Όπως τονίζει η έκθεση και οι αποφάσεις, που πάρθηκαν από τις Συνόδους Κορυφής της Ευρωζώνης και της συνολικής Ε.Ε. όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι αναγκαία για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα και «ευημερία» εντός της ΟΝΕ και θα απαιτήσουν, όπως λένε, πολλές περαιτέρω προσπάθειες, μεταξύ των οποίων κάποια στιγμή μελλοντικά και πιθανές αλλαγές των Συνθηκών της Ε.Ε.
Απαιτείται σχέδιο δράσης
Είναι φανερό, όμως, ότι και τα 4 αυτά στοιχεία -ενοποιημένο χρηματοοικονομικό, δημοσιονομικό και πλαίσιο οικονομικής πολιτικής, αλλά και πολύ περισσότερο η ενισχυμένη δημοκρατική νομιμοποίηση και λογοδοσία, που βάζει ζήτημα κυριαρχίας- αποτελούν σοβαρές και προκλητικές απειλές για τις χώρες ιδιαίτερα του Ευρωπαϊκού Νότου κι ακόμη πιο ιδιαίτερα για χώρες, όπως η Ελλάδα.
Τίθεται, επομένως, ζήτημα άμεσης διαμόρφωσης σχεδίου δράσης του ΣΥΡΙΖΑ και ολόκληρης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, στην κατεύθυνση μιας συσπειρωμένης στο εσωτερικό, αλλά και διαρθρωμένης σε κοινή δράση με λαούς και κινήματα των άλλων χωρών, ιδιαίτερα του Ευρωπαϊκού Νότου, αντίστασης και πάλης, που να θέτει θέματα Ενιαίας Εσωτερικής Αγοράς, ευρώ και Ευρωζώνης, στην κατεύθυνση υπεράσπισης της οικονομικής, δημοσιονομικής, αναπτυξιακής εθνικής ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας, σε όφελος του λαού και του τόπου.
Η ανάγκη άμεσης κινητοποίησης των Αριστερών Ριζοσπαστικών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων στην κατεύθυνση αυτή, επιβάλλεται από το γεγονός ότι, στα πλαίσια των 4 σημείων στα οποία στηρίζεται η περιβόητη «πραγματική ΟΝΕ», ήδη προωθούνται:
• Στη βάση του ενοποιημένου χρηματοοικονομικού πλαισίου, η θέσπιση ενιαίου εποπτικού μηχανισμού για τις Τράπεζες, που θα διαχειρίζεται προσωρινά και μέχρι τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
• Σε εφαρμογή του ενοποιημένου δημοσιονομικού πλαισίου, προωθείται η μεγαλύτερη ομαδοποίηση της λήψης αποφάσεων επί των προϋπολογισμών, ώστε να εμποδίζονται και να διορθώνονται οι «μη βιώσιμες» δημοσιονομικές πολιτικές σε κάθε κράτος μέλος. Για το σκοπό αυτό, πέρα από την εφαρμογή των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί ήδη βάσει του ενισχυμένου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης (κυρίως του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση, καθώς και του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας), θα μπορούν να συμφωνούνται από κοινού τα ανώτατα όρια των ετήσιων επιπέδων των ισοζυγίων των Προϋπολογισμών και του δημόσιου χρέους των κρατών-μελών. Τελικά, η έγκριση του εθνικού Προϋπολογισμού, πριν από το Κοινοβούλιο της χώρας, θα περνάει και θα εγκρίνεται από την Ευρωζώνη.
• Στη βάση ενός ενοποιημένου πλαισίου οικονομικής πολιτικής, είναι, λένε, σημαντικό το πλαίσιο για τον συντονισμό να καταστεί πιο εκτελεστό, ώστε να μην θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα στην ΟΝΕ.
• Στo πλαίσιo της ενισχυμένης δημοκρατικής νομιμοποίησης και λογοδοσίας, η συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Εθνικών Κοινοβουλίων στις αποφάσεις για τους εθνικούς προϋπολογισμούς, έχει στόχο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα Εθνικά Κοινοβούλια, οι μόνοι άμεσα εκλεγμένοι θεσμοί της Ε.Ε. να χρησιμοποιούνται ως πλυντήρια νομιμοποίησης των επιλογών της οικονομικής και διοικητικής νομενκλατούρας των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Κρατών-μελών, oι οποίες θα προηγούνται της ψήφισης των Προϋπολογισμών από τα Εθνικά Κοινοβούλια.
Επιπτώσεις σε στρατηγικές επιλογές
Ιδιαίτερα, χρειάζεται να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις, που θα έχουν αυτές οι κατευθύνσεις, σε συγκεκριμένες επιλογές εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής, ιδιαίτερα σε χώρες σαν τη δική μας.
Ορισμένα χρήσιμα παραδείγματα στρατηγικών επιλογών:
Ο ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο των προγραμματικών του επεξεργασιών, 15 Άμεσοι Στόχοι Πάλης (15-12-2008), Το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ (2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη 10-12/4/2009) και Το Πρόγραμμα της «Αθηναΐδας» (Ιούνιος 2012), έχει διατυπώσει συγκεκριμένες στρατηγικές επιλογές, όπως:
• Εθνικοποίηση ολόκληρου του Τραπεζικού Συστήματος. Ερώτημα: Η θέσπιση του ενιαίου ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου για τις Τράπεζες, πόσο θα επηρεάσει ή θα δυσκολέψει αυτή την επιλογή;
• Επαναφορά υπό Δημόσια ιδιοκτησία και κοινωνικό έλεγχο όλων των Δημόσιων Επιχειρήσεων και Οργανισμών στους τομείς της Ενέργειας, των Τηλεπικοινωνιών, των Υδάτινων πόρων-ύδρευσης και των Μεταφορών, χωρίς αποζημίωση των μεγαλομετόχων.
• Ανάκτηση του δημόσιου ελέγχου και ιδιοκτησίας των υποδομών της χώρας (λιμάνια, αεροδρόμια, μαρίνες, δρόμοι τουριστικές εγκαταστάσεις κ.λπ.) που έχουν παραχωρηθεί ή ξεπουληθεί.
• Εξασφάλιση του δημόσιου ελέγχου και ιδιοκτησίας όλων των βιομηχανικών μονάδων σε τομείς στρατηγικής σημασίας, όπως ναυπηγείων, αξιοποίησης ορυκτού πλούτου, ενεργειακών μονάδων και μονάδων κοιτασμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου.
Είναι φανερό, ότι οι εξελίξεις σχετικά με την «πραγματική» ΟΝΕ διαμορφώνουν μια νέα έντονα αρνητική ευρωπαϊκή πραγματικότητα, που θα χρειασθούν πρόσθετοι αγώνες και μάλιστα ευρύτερου ευρωπαϊκού επιπέδου, για να αποκρουσθεί.
Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι ένα γενικό συμπέρασμα που βγαίνει απ’ όλα αυτά. Στο πλαίσιο της νέας ΟΝΕ, των νέων επιλογών και Συμφώνων που τη συνοδεύουν, η χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής είναι μάλλον αδύνατη.
Κεντρική, συνεπώς, κατεύθυνση του ΣΥΡΙΖΑ και όλων των δυνάμεων της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί η θέση «καμιά θυσία για το ευρώ», αλλά σε περίπτωση απαράδεκτων παρεμβάσεων και απαιτήσεων των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, άμεση απάντηση με «παύση πληρωμών» προς τους διεθνείς δανειστές και εφαρμογή προγράμματος υλοποίησης των δεσμεύσεών μας, σε όφελος του τόπου και του λαού.
* Ο Γιάννης Θεωνάς
είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
