του Αχιλλέα Σταύρου
Λεύτερη ζωή και φως,
μόρφωση πολιτισμός,
κέφι δρόμος προς τα μπρος!
(σύνθημα της Αντίστασης του ’40)
Η στερνή, η πιο ιερή μορφή
της θεωρίας είναι η πράξη
(Ν. Καζαντζάκης, Ασκητική)
Ο Χάρρυ Κλυνν έχει πει τη μνημειώδη ατάκα: «Ε, είσαι και πολύ ΠΑΣΟΚ!». Τα τελευταία δύο χρόνια με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ πολλοί είναι αυτοί που (άλλοι με αγωνία κι άλλοι με δόλο) μιλάνε για «νέο ΠΑΣΟΚ». Τι είναι, τελικά, το ΠΑΣΟΚ; Τι έγινε στη Μεταπολίτευση; Και τι κάνουμε τώρα που ζόρισαν τα πράγματα;
Το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να ποτίσει μια ολόκληρη χώρα με τη νοοτροπία του. Βόλεμα, καθισιό, «κουμπαριές» και ημέτεροι, εύκολο χρήμα (επιχορηγήσεις, διπλοσυντάξεις, δάνεια, μικρο&μεγαλομίζες κ.λπ.), αργομισθία. Προσφέρθηκε μια πιο ήρεμη ζωή για πιο πολλούς, σε σύγκριση με τις δεκαετίες πριν από το ’80. Ταυτόχρονα όμως (διότι τα νομίσματα έχουν πάντα δύο όψεις) αυτό το κλίμα λειτούργησε ναρκωτικά. Λίγοι αντιστάθηκαν στη θαλπωρή της βόλεψης. Κι αυτοί μπόρεσαν να κάνουν λίγα όταν το γενικό αίσθημα έλεγε στους κάθε λογής ανήσυχους «κάτσε στ’ αβγά σου γιατί χαλάς την πιάτσα».
Πόσα και πόσα παραδείγματα έχουμε όλοι μας από το οικογενειακό, εργασιακό, τοπικό μας περιβάλλον. Αναπτύχθηκαν και κυριάρχησαν έτσι τα φαινόμενα της διαφθοράς, της αναξιοκρατίας, της ασυδοσίας, των πελατειακών σχέσεων, του φαίνεσθαι, του παρτακισμού και ωχαδερφισμού. Το πελατειακό κράτος επέβαλε μια πελατειακή κοινωνία και τούμπαλιν. Τα κοινωνικά συμβόλαια που συνάφθηκαν αναδιαμόρφωσαν τις κοινωνικές τάξεις. (Περισσότερα για τη Μεταπολίτευση στο εξαιρετικό και αναλυτικό άρθρο του Ρ. Ρινάλντι, στον Δρόμο, φ.224, 26/7/2014).
Για να μη ρίχνουμε όμως τις ευθύνες σε κάποια ανώτερη δύναμη (πράγμα βολικό αφού μας απαλλάσσει από τις δικές μας – δεν είναι τυχαία η άνοδος της δημοφιλίας των διαφόρων θεωριών συνωμοσίας, προσφέρουν ένα καλό άλλοθι, «αφού όλα είναι στημένα και ελέγχονται από σκοτεινές δυνάμεις, τι να κάνω κι εγώ;»), να πούμε ότι η «νοοτροπία ΠΑΣΟΚ» βγήκε μέσα από την ελληνική κοινωνία και στηρίχτηκε σε αυτήν. Βρήκε πρόσφορο έδαφος στην κούραση από τις δεκαετίες της ταλαιπωρίας (πόλεμος-Κατοχή, μετεμφυλιακό κράτος, χούντα). Γλύκανε, αποκοίμισε, αλλοτρίωσε μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού (για την Αριστερά μην πούμε πολλά, ύπνος βαθύς στις καλύτερες περιπτώσεις, συμμετοχή στο αστικό παιχνίδι στις χειρότερες). Ο Πάγκαλος με το «μαζί τα φάγαμε» επιχείρησε πολύ ύπουλα να χτυπήσει στις ενοχές του συλλογικού ασυνείδητου.
Σαφώς και δεν λέμε αυτό. Δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ευθύνες κ. Πάγκαλε, άλλο ο έμπορος κι άλλο ο εξαρτημένος ή ο εξαναγκασμένος. Εμείς λέμε ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τη συμπεριφορά και τις ευθύνες μας, ατομικά και συλλογικά, στο βαθμό που θέλουμε να είμαστε κύριοι του εαυτού μας, του παρόντος και του μέλλοντος της κοινωνίας μας.
Και τώρα τι;
Την ατάκα του τίτλου επαναλάμβανε, τρανταχτά και απολαυστικά, φίλος που δούλευε ασταμάτητα και δημιουργικά, παρακινώντας τον εαυτό του και τους γύρω του να υπευθυνοποιηθούμε και να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας.
Τώρα… δουλειά! Όχι με τη λογική του «χτυπάω κάρτα». Ξεχάσαμε να παράγουμε. Εδώ είναι το κλειδί: Παραγωγή Έργου. Εργασία-δημιουργικότητα που να ολοκληρώνει το άτομο και να προσφέρει στο σύνολο. Σε αυτό θα κριθούμε όλοι, ως άτομα, ως συλλογικότητες, ως κοινωνία. Πώς αλλιώς θα αναστυλωθεί μια χώρα υπό διάλυση; Πώς θα νιώσει ο καθένας μας χρήσιμος και περήφανος για τον εαυτό του; Δεν είναι εύκολο. Προϋποθέτει ξεβόλεμα και κόπιασμα, ενεργοποίηση του συνόλου και του καθενός μας. Είναι ανάγκη να ξαναανακαλύψουμε τη βαθιά ικανοποίηση που προσφέρει η επίτευξη ενός στόχου-έργου. Να χτιστεί μια νέα νοοτροπία, ένα νέο αξιακό σύστημα, που θα συγκρουστεί και θα παρασύρει τα υπολείμματα της ευτελιστικής για τον άνθρωπο «νοοτροπίας ΠΑΣΟΚ». Το ευτυχές είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να ζήσουν με αξιοπρέπεια και μάχονται γι’ αυτό. Τίποτα δεν έχει κριθεί όμως, η παλιά νοοτροπία αντιστέκεται (γύρω μας και μέσα μας).
Το τι θα γίνει στη χώρα δεν είναι υπόθεση κάποιας μυστικής λέσχης, μιας κυβέρνησης ή ενός κόμματος. Είναι υπόθεση ολόκληρης (ή τουλάχιστον της συντριπτικής πλειοψηφίας) της κοινωνίας. Ατομικά και συλλογικά.
Ας ξεβολευτούμε, έστω και εξ ανάγκης. Διότι ο άλλος δρόμος είναι ζοφερός. Η κατάσταση είναι άγρια και η περαιτέρω οικονομική εξαθλίωση θα υποστηρίξει την πολιτισμική εξαθλίωση και τον εξευτελισμό των ατόμων και της κοινωνίας. Καταστάσεις Ουκρανίας και Μ. Ανατολής με διαλυμένο κοινωνικό ιστό και αγριανθρωπισμό δεν είναι μακριά. Οπότε, συνειδητοποίηση-ενεργοποίηση- δουλειά-παραγωγή, διότι, χωρίς καμία υπερβολή, είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.
*Αφιερωμένο με αγάπη στον Θανάση και τ’ άλλα αδέρφια
