Μια πολύ προσωπική απάντηση που ίσως αφορά περισσότερους ανθρώπους
Γιατί ο Καμύ σήμερα; Η απάντηση μοιάζει εύκολη: γιατί τον περασμένο Νοέμβριο έκλεισαν τα εκατό χρόνια από την γέννησή του. Γιατί όμως εμείς και ο Καμύ σήμερα; Η απάντηση είναι πιο δύσκολη.
Ίσως γιατί κάποιοι τουλάχιστον από εμάς ένιωσαν την νιότη τους να σημαδεύεται από τον Ξένο – γιατί κάποιους τους ακολούθησε για χρόνια η φράση: «Σήμερα το πρωί πέθανε η μαμά».
Ίσως γιατί η αντιπαράθεση Καμύ-Σαρτρ να μας έκανε να αισθανθούμε, ακόμα και ανομολόγητα, πιο κοντά στον συγγραφέα του Εξεγερμένου Ανθρώπου παρά στον επιτηδευμένο της πνευματικής στράτευσης.
Ίσως γιατί, όντως, ο Καμύ ήταν παρείσακτος. Παρείσακτος ταξικά, αυτός ο γιος του εργάτη γης και της παραδουλεύτρας. Παρείσακτος διανοητικά, αυτός ο απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Αλγερίου που δεν συνέχισε τις σπουδές του λόγω της φυματίωσης. Παρείσακτος λογοτεχνικά, αυτός που κέρδιζε τα προς το ζην από τη δημοσιογραφία. Παρείσακτος επαγγελματικά, αυτός ο δημοσιογράφος των αριστερών εφημερίδων που φυτοζωούσαν έχοντας ως λάβαρο την αγωνιστική τους ακεραιτότητα. Παρείσακτος υπαρξιακά, αυτός ο διαρκώς ερωτευμένος που διεκδικούσε με σπαραγμό την ευτυχία και έκρυβε τα προσωπικά του αδιέξοδα πίσω από ένα φωτεινό χαμόγελο, που ακόμα διαπερνά τις φωτογραφίες και τον χρόνο. Παρείσακτος καλλιτεχνικά, αυτός ο λογοτέχνης που μόνο στο θέατρο ένιωθε να ξαναβρίσκει τη μαγική συλλογικότητα και τη χαρά του ποδοσφαίρου. Παρείσακτος και ακυρωμένος, όχι μόνο από τις επιβραβεύσεις, αλλά και εξαιτίας των επιβραβεύσεων: τα βραβεία είναι η επισφράγιση της απονέκρωσης ενός έργου και πάντα φάνταζε πιο συνεπής με τον αναχωρητισμό και την πριγκιπική αδιαφορία προς τις τιμές που οφείλει να έχει ο καλλιτέχνης η στάση του Σαρτρ, που τους επέστρεψε το Νόμπελ στα μούτρα.
Ίσως γιατί οφείλουμε να αποδώσουμε ένα είδος δικαιοσύνης απέναντι σ’ αυτόν που επέμενε ότι γράφει για να δώσει φωνή σε όσους δεν μπορούν να μιλήσουν. Σ’ αυτόν που με αφοπλιστική ειλικρίνεια (σχεδόν ταπεινότητα) έλεγε πως την ελευθερία δεν την έμαθε μέσα στον Μαρξ, αλλά μέσα στην φτώχεια.
Ίσως γιατί οι μεταπολεμικές πολιτικές επιλογές του Καμύ μας ξεβόλευαν: Η μοναχική άρνηση των στρατοπέδων κάθε είδους μέσα στην πλήρη έξαρση του Ψυχρού Πολέμου, η διαρκής συστράτευση με τους εξεγερμένους του υπαρκτού σοσιαλισμού, δεν μπορούσε ασφαλώς να υπονομευθεί από κανέναν ως ύποπτη, αφού ποτέ ο Καμύ δεν επωφελήθηκε από την στάση του, αφού ποτέ δεν πρόδωσε τη γραμμή της αντίστασης κατά του φασισμού, αλλά δεν μπορούσε και να γίνει αποδεκτή. Κι αυτό το ξεβόλεμα, αυτή την ενοχή τελικά για τις δικές μας αποσιωπήσεις ίσως πρέπει κάποτε να την αντιμετωπίσουμε.
Ίσως γιατί η στάση του απέναντι στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας μπορεί να ήταν πολιτικά λανθασμένη, αλλά οι λόγοι που τον οδήγησαν σ’ αυτήν να μην ήταν λιγότερο γενναίοι από την στάση αυτών που συμπορεύθηκαν με το FLN με απίστευτο θάρρος, αναμφισβήτητα, αλλά με λιγότερη ευαισθησία απέναντι στην περιπλοκότητα της ζωής των λαών και των ανθρώπων. Και γιατί ίσως, παρά τις λάθος εκτιμήσεις του Καμύ πάνω στο θέμα της Αλγερίας, να υπάρχει, σήμερα παρά ποτέ, λόγος να ξανασκεφτούμε τις δυνατότητες της συνύπαρξης μέσα στο πλαίσιο ενός φεντεραλισμού που θα σέβεται, θα εκτιμάει και θα καλλιεργεί τόσο την διαφορετικότητα όσο και την συνύπαρξη.
Ίσως γιατί, ενώ ήταν από τους 4.000 (και μόνον) Γάλλους που τιμήθηκαν με το Μεγάλο Παράσημο της Αντίστασης, δεν πήγε ποτέ να αγοράσει τη ροζέτα και δεν την φόρεσε ποτέ. Στην απονομή,όμως,του Βραβείου Νόμπελ φόρεσε το Παράσημο της Απελευθέρωσης που του είχε απονείμει η εξόριστη ισπανική κυβέρνηση.
Ίσως γιατί ήταν φυματικός από τα 17 και γιατί τελικά σκοτώθηκε στα 47 του χρόνια σ’ ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, ενώ είχε ήδη στην τσέπη του το εισιτήριο του τρένου.
Ίσως γιατί πίστευε πως η Αντίσταση έπρεπε -όφειλε- να οδηγήσει στην Επανάσταση – κι όταν έχασε κάθε ελπίδα για μιά τέτοια εξέλιξη, στράφηκε με πάθος στην Εξέγερση.
Και ίσως, τελικά, γιατί έχει νόημα να μην ξεχνάμε πως «η μόνη γενναιοδωρία προς το μέλλον είναι να δίνεις τα πάντα στο παρόν». Και πως «μόνη δόξα είναι το να αγαπάς υπέρμετρα».
Έλενα Πατρικίου
Από την αντίσταση στην εξέγερση
Στην μέση του χειμώνα, ένα καλοκαίρι ανίκητο
Έκθεση για την ζωή, το έργο και την εποχή του Αλμπέρ Καμύ
Για την επέτειο των 100 χρόνων από την γέννηση του Αλμπέρ Καμύ, ο «Δρόμος – Ιδέες – Συναντήσεις – Πολιτισμός» οργανώνει έκθεση για την ζωή, το έργο και την εποχή του.
Τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν σήμερα στις 20:00, με εκδήλωση στην οποία ομιλητές θα είναι η Ελένη Ποταμιάνου, καθηγήτρια φιλοσοφίας (ΕΚΠΑ), με θέμα «ο Καμύ και η δημοσιογραφία» και ο Γιάννης Ανδρουλιδάκης, δημοσιογράφος με θέμα «από τις γειτονιές του Αλγερίου στον επαναστατικό συνδικαλισμό».
Θα ακολουθήσει συζήτηση και κρασί.
Ανδρονίκου 18 και Κων/πόλεως, Ρουφ (στάση μετρό Κεραμεικός)
