Η κυβέρνηση νομοθετεί με νεοφιλελεύθερο ζήλο, οι δανειστές ανοίγουν παράθυρα ακόμη και σε εθνική κρίση και οι θεσμοί διαγκωνίζονται για τις προτεραιότητες
Η πρώτη αποστολή της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-AΝΕΛ εξετελέσθη, με την ψήφιση, τα μεσάνυχτα της Παρασκευής, του πολυνομοσχεδίου που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των 48 προαπαιτούμενων για τη δόση των 2 δισ. ευρώ. Απομένει ένας μαραθώνιος με ταχύτητα σπριντ, για να καλυφθούν και τα υπόλοιπα προαπαιτούμενα, να ανοίξουν και να κλείσουν σε χρόνο dt η νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και η ριζική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, να κλείσει αισίως η πρώτη αξιολόγηση, να εκταμιευτούν άλλα 6,7 δισ., ευρώ από το νέο δάνειο μέχρι το τέλος του χρόνου, να κλείσει χωρίς τεράστιες τρύπες που θα απαιτήσουν νέα μέτρα ο Προϋπολογισμός. Όλα μέχρι τέλος Νοέμβρη.
Ακόμη κι αν όλα αυτά εξελιχθούν «ομαλά» (σ.σ. η ομαλότητα είναι πια ένας ευφημισμός για τη διαρκή κατάσταση έκτακτης ανάγκης), το 3ο Μνημόνιο στο οποίο ομνύει η κυβέρνηση χωρίς να παρεκκλίνει σπιθαμή από τις προβλέψεις του, έχει ακόμη δυο μεγάλα κενά: πρώτον, τη πλήρη χρηματοδοτική του κάλυψη που παραμένει εκκρεμής λόγω ΔΝΤ και, δεύτερον, το απόλυτα συναρτημένο με το πρώτο θέμα του χρέους. Για το οποίο οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν βιάζονται καθόλου, έστω κι αν τους κοστίσει την αποχή του ΔΝΤ από νέο δανεισμό.
Πεδία κρίσεων
Η κυβέρνηση περιδινείται σε έναν φαύλο κύκλο, ανάλογο με εκείνον που είχε αντιμετωπίσει το περασμένο φθινόπωρο η κυβέρνηση Σαμαρά, αλλά και όλες οι προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις. Υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά γεγονότα των τελευταίων ημερών, ασύνδετα μεταξύ τους εκ πρώτης όψεως, που περικλείουν τους σπόρους κρίσεων σε πολλά παράλληλα πεδία, όχι μόνο οικονομικά:
– Πρώτον, προσφυγικό: Η απόφαση της Συνόδου Κορυφής για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. Δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια ευρω-τουρκική συμφωνία, με την οποία ο Ερντογάν, παραμονές των εκλογών που κρίνουν την τύχη του και με νωπό το αίμα των θυμάτων της επίθεσης στην Άγκυρα, ανάγεται σε ρυθμιστή των εξελίξεων στην ίδια την ευρωπαϊκή πολιτική. Ο πρωθυπουργός, Αλ. Τσίπρας, έσπευσε να εκτιμήσει ότι η απόφαση της Συνόδου «είναι σε θετική κατεύθυνση». Αλλά, πέρα την κραυγαλέα αντι-προσφυγική, αντι-μεταναστευτική της κατεύθυνση που δίνει προτεραιότητα στην «αναχαίτιση», τις επαναπροωθήσεις, την ενίσχυση του απωθητικού ρόλου της Frontex, ανοίγει ένα επικίνδυνο κεφάλαιο συνδιαχείρισης στο Αιγαίο με πρόσχημα τη διαμόρφωση ενός «ενοποιημένου συστήματος διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε.». Ο Γιούνκερ το είπε φωναχτά, προτείνοντας κοινές ελληνοτουρκικές περιπολίες, η πρόταση απορρίφθηκε από ελληνικής πλευράς, αλλά τίποτα δεν αποκλείει να επιβληθεί de facto, μέσω της ευρω-τουρκικής συνεργασίας, κι έτσι να γίνει και η Τουρκία συνδιαχειρίστρια του ελληνικού «πειράματος».
– Δεύτερον, ασφαλιστικό: Η πρόταση της Επιτροπής «Σοφών» για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος που ρίχτηκε ως «τυράκι» στο τραπέζι ενός «κοινωνικού διαλόγου» ο οποίος πρέπει να καταλήξει σε νομοθέτημα μέσα σε ένα μήνα, προβάλλεται από τα κυβερνητικά στελέχη ως μεταρρύθμιση «με αριστερό πρόσημο». Όμως και η απλή της ανάγνωση αποκαλύπτει ότι πρόκειται για επιτομή του νεοφιλελευθερισμού. Πέρα από τις «λογιστικές» της λεπτομέρειες, πολλές από τις οποίες η κυβέρνηση μπορεί να μην υιοθετήσει τελικά, εισάγει μια τεράστια αλλαγή: καταργεί τον κοινωνικό χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος και δημιουργεί ένα απολύτως εξατομικευμένο ασφαλιστικό -και κατ’ ουσίαν αποταμιευτικό- σύστημα. Σαν να πρόκειται για πρόγραμμα ιδιωτικής ασφάλισης. Διόλου τυχαία, προηγούμενα εφαρμογής είχε στη Χιλή του Πινοσέτ και στις Βαλτικές Χώρες. Όλα τα άλλα περί αλληλεγγύης των γενεών είναι ρητορικά προσχήματα. Κι αυτή η φιλοσοφία δεν είναι ιδεολογική ιδιοτροπία των «Σοφών», αλλά εφαρμογή της δέσμευσης του 3ου Μνημονίου που αποδέχθηκε, χωρίς την παραμικρή αντίρρηση, η κυβέρνηση.
– Τρίτον, χρέος: Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης, σε συνέντευξη σε γερμανική εφημερίδα, δηλώνει ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να φέρει το θέμα της ελάφρυνσης του χρέους στην ατζέντα, αμέσως μετά την πρώτη επιτυχημένη αξιολόγηση του 3ου Μνημονίου μέχρι το τέλος του έτους. Είναι μια ειλικρινής τοποθέτηση, που αποκαλύπτει, όμως, ότι δεν υπάρχει καμιά ρητή δέσμευση των εταίρων, όπως διατεινόταν μέχρι τώρα η κυβέρνηση, για επανεξέταση του χρέους σε συγκεκριμένο χρόνο. Με δεδομένη την ανοικτή διένεξη Ευρωπαίων δανειστών και ΔΝΤ, αλλά και την «προειδοποιητική βολή» Ντάισελμπλουμ ότι το χρέος μπορεί να εξεταστεί «και σε μια δεκαπενταετία, όταν θα προκύψουν οι υπέρογκες λήξεις», ο κυβερνητικός σχεδιασμός μένει εντελώς μετέωρος.
Αποκλίνουσες προτεραιότητες
Κατά τα λοιπά, ενώ η κυβέρνηση νομοθετεί με ζήλο βάσει του μνημονιακού «μπούσουλα» με συνοπτικές διαδικασίες και βάζοντας «αριστερό πρόσημο» σε κάθε νεοφιλελεύθερο αξίωμα, ανάμεσα στους δανειστές ενσκήπτουν νέες αποκλίσεις για τις προτεραιότητες. Το ΔΝΤ, για παράδειγμα, έχει δημόσια συνδέσει το θέμα του χρέους με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού και αυτό το νόημα είχε η παρουσία του Γ. Κατρούγκαλου το προηγούμενο σαββατοκύριακο στη Σύνοδο ΔΝΤ- Παγκόσμιας Τράπεζας, στο Περού. Από εκεί προέκυψε και η επίσπευση της προώθησης του ασφαλιστικού. Η Κομισιόν και το Eurogroup έχουν τα μάτια τους καρφωμένα στις λίστες των προαπαιτουμένων, των οποίων την τήρηση θα ελέγξει την προσεχή Τετάρτη το Euro Working Group. Περί άλλα τυρβάζει, όμως, ο άρχων του ευρώ, Μάριο Ντράγκι. Ο επικεφαλής της ΕΚΤ έχει διαμηνύσει ότι η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών πρέπει να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί μέχρι 15 Νοεμβρίου, ανεξάρτητα από τον χρόνο ολοκλήρωσης της πρώτης αξιολόγησης.
Όλα για τις τράπεζες
Έτσι, ακόμη κι αν η αξιολόγηση συρθεί μέχρι τα Χριστούγεννα, και σε αντίστοιχη εκκρεμότητα μένουν και οι δόσεις δανεισμού, οι τράπεζες πρέπει να προχωρήσουν στις αυξήσεις κεφαλαίου και να προσαρμοστούν στους κανόνες «ανεξάρτητης» διοίκησης υπό την εποπτεία του ΤΧΣ και του SSM μέσα σε ένα μήνα. Αυτό σημαίνει ότι το σχετικό νομοθέτημα πρέπει να ψηφιστεί μέχρι το τέλος του μήνα, να ακολουθήσει η ανακοίνωση των stress tests για τις κεφαλαιακές τους ανάγκες και αμέσως μετά οι τραπεζίτες να βγουν «παγανιά» με τα ποσά και τους όρους αύξησης κεφαλαίου. Ύστερα, θα πέσει το χρήμα της ανακεφαλαιοποίησης, για την οποία είναι δεσμευμένο ποσό έως 25 δισ. ευρώ από το τρίτο πρόγραμμα, για να φτάσουν τον λογαριασμό των τριών τραπεζικών διασώσεων σχεδόν στα 100 δισ.
Φυσικά, δεν πρόκειται για γενναιοδωρία του Ντράγκι, αλλά για αποσαφήνιση του χαρακτήρα της Ευρωζώνης, που πέρα και πάνω από όλα είναι μια χρηματοπιστωτική ένωση. Η ΕΚΤ ορίζει τις αληθινές προτεραιότητες, που είναι αντίστοιχες των δυο προηγούμενων μνημονίων. Οι ελληνικές τράπεζες είναι ιδιοκτησία του ευρωσυστήματος, ανήκουν στην «επικράτεια» της ΕΚΤ, αυτές είναι η προτεραιότητα της τρίτης διάσωσης, έστω κι αν χρειαστεί να βγουν σε πλειστηριασμό χιλιάδες ενυπόθηκες κατοικίες με τις διαδικασίες fast track του νέου Κώδικα Δεοντολογίας της ΤτΕ που δημοσιοποιήθηκε χθες, έστω κι αν πρέπει να μετατραπεί σε καιάδα το ασφαλιστικό σύστημα.
