Ο ΣΥΡΙΖΑ, το κράτος και η επόμενη μέρα
Τα νέα χαρακτηριστικά που επικυρώνονται
Του Γιώργου Παπαϊωάννου
Το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί κανείς να το αντιμετωπίσει σαν να συμβαίνει το 2012 ή το 2008. Το κυβερνητικό κόμμα προχωρά αυτές τις μέρες σε μια διαδικασία που έχει τη σημασία της, μιας και έρχεται να επικυρώσει μια σειρά χαρακτηριστικά που αποκτήθηκαν τα τελευταία χρόνια, αναπτύχθηκαν το τελευταίο διάστημα σε εκθετικό βαθμό και ζητούν σήμερα την οριστική τους κατοχύρωση.
Η διαδικασία πλήρους συστημικής προσαρμογής του ΣΥΡΙΖΑ έχει τις ρίζες της στο διάστημα μετά τις διπλές εκλογές του 2012, κατοχυρώνεται ως κατεύθυνση το 2014, εν όψει της πολυπόθητης «διακυβέρνησης» και ολοκληρώνεται με την υπογραφή του τρίτου Μνημονίου το καλοκαίρι του 2015. Η μετάλλαξη, όμως, δεν σταματά εκεί. Μετά τη μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σε μνημονιακό κόμμα, το ξεκαθάρισμα με εσωτερικές αντιπολιτεύσεις και συνιστώσες και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, το κόμμα υπόκειται σε νέες κατεργασίες, ώστε να αποκτήσει μια διαφορετική φυσιογνωμία. Αυτά τα νέα χαρακτηριστικά έρχεται να κατοχυρώσει το συνέδριο .
Τι είδους κόμμα;
Από αυτή την άποψη, η συζήτηση που φαίνεται να γίνεται στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι παρά το προκάλυμμα όσων στην πραγματικότητα συμβαίνουν. Στον ΣΥΡΙΖΑ παριστάνουν ότι συζητούν στα σοβαρά αν θα εγκαταλείψουν το μοντέλο ενός «κλειστού» αριστερού κόμματος, θα αφήσουν οριστικά πίσω τους το «κόμμα του 4%» και από ένα κόμμα τάσεων και μηχανισμών, θα φτιάξουν ένα κόμμα «ανοιχτό στην κοινωνία». Τίποτα από αυτά φυσικά δεν παίζεται σήμερα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο «προσυνεδριακός διάλογος» δεν ήταν παρά η αρθρογραφία κυρίως κάποιων υπουργών και κρατικών στελεχών που μάλλον άλλα μηνύματα έστελναν πίσω από όσα έγραφαν στο χαρτί. Αυτός είναι επίσης ο λόγος που ελάχιστο κόσμο απασχόλησαν οι «προσυνεδριακές διαδικασίες», εκδηλώσεις και ψηφοφορίες του κυβερνητικού κόμματος.
Εκείνο που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι ότι μπροστά μας έχουμε ένα πλήρως κρατικοποιημένο κόμμα, ταυτισμένο με τον κυβερνητικό μηχανισμό. Ένα κόμμα φατριών και ομάδων που άμεσα συναρτούνται με τα υπουργεία και τις κρατικές διευθυντικές θέσεις. Κόμμα με το βλέμμα αποκλειστικά στραμμένο προς το κράτος και τα υπουργεία. Το στοιχείο αυτό δεν είναι δευτερεύον αλλά το καθοριστικό, αν θέλουμε να αξιολογήσουμε αυτόν τον πολιτικό οργανισμό και τα χαρακτηριστικά του. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία σήμερα τα ενεργά μέλη του ΣΥΡΙΖΑ (ακόμα και της όποιας «νεολαίας» του…), είναι διορισμένα σε θέσεις της κρατικής μηχανής. Στις συνθήκες αυτές, το να υποστηρίζουν κάποιοι ότι συζητούν σήμερα για τη… διαλεκτική σχέση κόμματος και κράτους ή κυβέρνησης, μοιάζει πράγματι με κακόγουστο και ξεπερασμένο ανέκδοτο.
Για να έχουμε κάποια μέτρα σύγκρισης, αρκεί να αναφέρουμε ότι το μεταπολιτευτικό ΠΑΣΟΚ είχε παντού μαζικές οργανώσεις και φυσικά σχέσεις με τους κοινωνικούς χώρους, τα συνδικάτα και άλλους μαζικούς φορείς. Ούτε λόγος για τέτοιες συγκρίσεις. Αλλά ακόμα και τα τελευταία χρόνια, σε συνθήκες «μεταδημοκρατίας» με ό,τι αυτό σημαίνει, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. κατάφεραν σε μαζικές διαδικασίες εκλογής αρχηγών να εμφανίσουν αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες μέλη ή φίλους. Το σημερινό κυβερνητικό κόμμα, εμφανίζεται με περίπου 25.000 μέλη να έχουν ψηφίσει για το συνέδριο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τη στιγμή που αυτός περίπου είναι και ο αριθμός όσων στελεχώνουν τις βασικές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό.
Η κοινωνία των πελατών…
Από το κόμμα των τάσεων ή, παλιότερα, των συνιστωσών, στην πραγματικότητα έχουμε περάσει στο κόμμα που αποτελείται από αυλές των διαφόρων υπουργείων και υπουργών και ομάδες επιρροής στο μηχανισμό του κράτους που λειτουργούν για την προώθηση των δικών τους ιδιαίτερων συμφερόντων. Και φυσικά, κόμμα παραγόντων και «βασικών μετόχων» με τους προσωπικούς τους μηχανισμούς που από το πλασάρισμά τους και τη δύναμη που συγκεντρώνουν στα όργανα, μπορεί να εξαρτάται και η θέση που θα έχουν στην κυβερνητική ιεραρχία. Έτσι εξηγούνται και οι αναφορές που θέλουν τον ανασχηματισμό να γίνεται, αφού πρώτα καθαρογραφτούν τα αποτελέσματα για τη νέα Κεντρική Επιτροπή.
Σε αυτές τις συνθήκες, όσα λέγονται έχουν τη σημασία τους αλλά αφού πρώτα αποκρυπτογραφηθούν. Έτσι, το αίτημα για ένα κόμμα «πιο ανοιχτό στην κοινωνία» σημαίνει μεταφραζόμενο, να διευρυνθεί ένας πελατειακός μηχανισμός γύρω από το κράτος, ώστε να μεγαλώσει η βάση στήριξης του κομματικού οργανισμού. Οι συνεχείς αναφορές στην εναρκτήρια ομιλία του Αλ. Τσίπρα για την τετραετία που θα εξαντληθεί και το 2019 που τότε θα γίνουν οι απολογισμοί, είναι ένα μήνυμα στον κομματικό μηχανισμό ότι για 3 χρόνια ακόμα «θα κυβερνάμε» και θα υπάρχουν θέσεις για όλους, άρα υπομονή και πειθαρχία…
Βέβαια, όσο κι αν οι θέσεις είναι αρκετές, πληθαίνουν πλέον και οι μνηστήρες της εξουσίας. Ένα πλήθος πασοκικών παραγόντων και φυσικά ο «παλιόφιλος» Φώτης Κουβέλης ήταν εκεί, στις μπροστινές καρέκλες κατά την έναρξη του συνεδρίου, απαντώντας θετικά στο «άνοιγμα» Τσίπρα για συστράτευση με τους χώρους της σοσιαλδημοκρατίας και της «κεντροαριστεράς». Και φυσικά, όλοι αυτοί έρχονται μαζί με τους μηχανισμούς τους και τους «δικούς τους ανθρώπους» που κι αυτοί μπορούν και θέλουν να «προσφέρουν», φυσικά με το αζημίωτο.
Τάσεις και κόντρες
Το να ασχοληθεί κανείς με πολιτικές θέσεις, προγράμματα και εσωκομματικές αποχρώσεις σε αυτές τις συνθήκες μοιάζει πολυτέλεια. Όταν ο ίδιος ο Αλ. Τσίπρας από το βήμα του συνεδρίου δηλώνει «Εμείς δεν λυγίσαμε μπροστά στις δυνάμεις του παγκόσμιου καπιταλισμού», καταλαβαίνει κανείς ότι τα λόγια είναι περιττά… Παρ’ όλα αυτά, είναι γεγονός ότι και στα πολιτικά ντοκουμέντα που θα επικυρωθούν επισήμως αύριο, θα αποτυπωθεί η αφήγηση του ΣΥΡΙΖΑ όπως αυτή εκφράζεται τελευταία. Ποια είναι αυτή; Οι συσχετισμοί δύναμης είναι αμείλικτοι, κάνουμε ό,τι μπορούμε, ελπίζουμε σε αλλαγή κλίματος στην Ευρώπη ώστε να υποχωρήσουν οι πολιτικές λιτότητας. Μέχρι τότε, να συνεχίσουμε πάση θυσία να κυβερνάμε ακόμα και με Μνημόνια, δεν γίνεται αλλιώς, ώστε να προωθήσουμε κάποιες αλλαγές, όσες μπορούμε. Αλλιώς θα έρθει ο Κούλης…
Μικρές είναι πλέον οι αποκλίσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ σε σχέση με αυτή την αφήγηση. Για αυτό και δεν πρόκειται να αμφισβητήσει κανείς ούτε τις πολιτικές θέσεις που προτείνονται από την ηγεσία, ούτε φυσικά την «πανηγυρική» επανεκλογή του Αλέξη Τσίπρα στη θέση του προέδρου. Η κυβερνητική εξουσία ενώνει τις διάφορες τάσεις και τα στρατόπεδα. Όπως είπαμε, άλλωστε, μεγαλύτερο ρόλο πλέον παίζουν οι επιμέρους ομάδες και οι προσωπικοί μηχανισμοί. Έτσι, «Ενωτική τάση», «Πλατφόρμα 2010», «53+» και πασοκογενείς, δεν αναμένεται να αντιπαρατεθούν σφόδρα, πέρα φυσικά από την «σταυρομαχία» για κατάληψη θέσεων στην νέα Κ.Ε. Από τη μεριά των «53» μόνο, αναμένεται να επαναληφθούν οι γνωστές πινελιές. Σύμφωνα με αυτές, το μνημόνιο δεν είναι «δικό μας» αλλά προϊόν μιας ήττας και η «αριστερή ψυχή μας» κάπου βαθιά παραμένει και πρέπει να διασωθεί. Στην πολιτική, βεβαίως, όλοι κρίνονται όχι για αυτά που λένε ή νομίζουν ότι κάνουν αλλά, για αυτά που πράγματι κάνουν.
Το μεγάλο ερωτηματικό είναι βέβαια, τι θα συμβεί «την επόμενη μέρα». Γιατί όσο κι αν ξορκίζονται από το συνεδριακό βήμα, πολιτικές εξελίξεις θα υπάρξουν. Οι «κορώνες» του Αλ. Τσίπρα για ανυποχώρητη στάση απέναντι στις νέες πιέσεις Βρυξελλών και Βερολίνου, δεν είναι τυχαίες, ούτε έχουν να κάνουν μόνο με την προσαρμογή στις απαιτήσεις του κομματικού ακροατηρίου. Μια αναγκαστική «φυγή» δεν είναι έξω από τα σενάρια που παίζουν. Αλλά για να δείχνει «ηρωική έξοδος» και όχι αναγκαστική υποχώρηση, θα πρέπει να σκηνοθετηθεί και μια κόντρα με τους «θεσμούς» και τη ντόπια διαπλοκή που καλό είναι να φιλοτεχνείται από τώρα. Τι θα απομείνει βέβαια ως «κόμμα» μετά την απομάκρυνση εκ της «διακυβέρνησης», όταν τα πάντα στηρίζονται στον κρατικό μηχανισμό; Σχεδόν τίποτα, για αυτό και «Plan A» παραμένει το γάντζωμα σε αυτόν μέχρι νεοτέρας.
