Πληθαίνουν οι πιέσεις, σφίγγει ο βρόχος στον 21ο μεσημβρινό. Του Κώστα Ανδριανόπουλου.
Η πίεση που ασκείται στο Αιγαίο το τελευταίο διάστημα κλιμακώνεται. Τα περιστατικά διαδέχονται το ένα το άλλο μ’ εξαιρετική πυκνότητα. Κάθε βδομάδα και από ένας διαφορετικός τομέας κυριαρχίας ή κυριαρχικών δικαιωμάτων έρχεται στην επικαιρότητα αμφισβητούμενος. Πλάι στην Τουρκία που πρωτοστατεί το μήνυμα έρχεται συνολικά από τη Δύση (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, διπλωματικές υπηρεσίες μεμονωμένων ευρωπαϊκών χωρών).
Σύμφωνα με αλλεπάλληλες αποκαλύψεις της Ελευθεροτυπίας, η Αμερική ανακίνησε το ζήτημα των ορίων επιχειρησιακής ευθύνης του νατοϊκού στρατηγίου Λάρισας. (Σημειωτέον ότι η Ελλάδα έχει αποδεχτεί τη διοίκηση του στρατηγείου να έχουν εκ περιτροπής Ελλάδα και Τουρκία, δηλ. για την άμυνα στο Αιγαίο και την αναχαίτιση των τουρκικών αεροσκαφών, υπεύθυνος θα είναι Τούρκος στρατηγός). Ο Αμερικάνος στρατηγός του ΝΑΤΟ αφού πρώτα χαρακτηρίστηκε ολόκληρο το Αιγαίο ως περιοχή ουδέτερη εφ’ όσον δεν έχει ξεκαθαριστεί το καθεστώς κυριαρχίας, στη συνέχεια ζήτησε από την Ελλάδα και την Τουρκία να τα βρουν μεταξύ τους, διαφορετικά ολόκληρος ο χώρος του Αιγαίου θα παραχωρηθεί στα όρια της επιχειρησιακής ευθύνης της Τουρκίας. Στη συνέχεια, μάλιστα, η Ελευθεροτυπία αποκάλυψε έγγραφα της πολεμικής αεροπορίας που υπενθύμιζαν εμφατικά προς την κυβέρνηση ότι το ΝΑΤΟ, ευθυγραμμιζόμενο με τις απαιτήσεις της Τουρκίας, δεν επιτρέπει στα μαχητικά αεροπλάνα να πετούν και να παρέχουν άμυνα πάνω από 21 νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Έτσι, λοιπόν, πλάι στις γκρίζες ζώνες που καθιερώθηκαν και επεκτείνονται προχωρά και το σχέδιο της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.
Τα γεγονότα αυτά, όπως και άλλα αντίστοιχα που τα πλαισιώνουν (π.χ. οι έρευνες του Πίρι Ρέις στο χώρο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας), οι βόλτες που κάνουν οι τουρκικές φρεγάτες στο Σούνιο, είναι αποκαλυπτικά όχι μόνο των σχεδιασμών αλλά και του κατά πόσον οι πραγματικοί συσχετισμοί δυνάμεων έχουν τροποποιηθεί σε βάρος της Ελλάδας. Η χρόνια καχεξία της ελληνικής πολιτικής στο θέμα του Αιγαίου, η γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας και η οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας έχουν φέρει τα πράγματα σ’ αυτό το σημείο.
Πρόχειρα αποτιμώντας, η Τουρκία διεκδικεί την υφαλοκρηπίδα στο μισό Αιγαίο, θεωρώντας πως τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου βρίσκονται πάνω σε περιοχή τουρκικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Έχει πετύχει να μην αναγνωρίζονται από κανέναν τα 10 μίλια ως εναέρια σύνορα της Ελλάδας, αλλά τα 6. Έχει ακυρώσει στην πράξη, μεθοδεύοντας την αντίστοιχη νομική κατοχύρωση, κρίσιμες πτυχές του FIR Αθηνών. Έχει εξαναγκάσει την Αθήνα με την απειλή πολέμου να παραιτηθεί από το δικαίωμα επέκτασης των θαλάσσιων συνόρων της σε 12 μίλια. Την έχει επίσης εξαναγκάσει σιωπηλά να παραιτηθεί από τον καθορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στο Αιγαίο, η οποία οριοθετείται τεχνικά ευκολότερα από την υφαλοκρηπίδα με σαφήνεια και δεν αφήνει περιθώρια νομικών ή διεθνών αμφισβητήσεων. Έχει επιβάλλει τις γκρίζες ζώνες που αφορούν στη διεκδίκηση βραχονησίδων και νησιών. Έχει δημιουργήσει σοβαρά διπλωματικά ερείσματα στο ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.
Η αμφισβήτηση δεν αφορά πλέον επί μέρους τομείς κυριαρχίας ή κυριαρχικών δικαιωμάτων. Άλλωστε, όλα αυτά είναι αλληλένδετα με τρόπο που το ένα να καθορίζει αποφασιστικά τα όρια και την υπόσταση του άλλου. Αφορά τη διχοτόμηση του Αιγαίου. Ο βρόχος που έχει στηθεί γύρω από τον 21ο μεσημβρινό σφίγγει διαρκώς.
Από την άλλη, οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν την Τουρκία, τροφοδοτούν τη διένεξη και προβάλλονται διαρκώς ως επιδιαιτητές, προωθώντας μέσα απ’ αυτό το ρόλο τα δικά τους οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα. Η αποδυνάμωση της Ελλάδας, μέσα από τις τελευταίες εξελίξεις, διευκολύνει και επισπεύδει τα αμερικανικά σχέδια. Σ’ αυτό το κλίμα εντάσσεται και η πρόταση που έκανε Αμερικανός διπλωμάτης, υπεύθυνος για τα ενεργειακά στην περιοχή να προχωρήσουμε σε συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων του Αιγαίου, χωρίς να έχει λυθεί το καθεστώς κυριαρχίας. Να νομιμοποιηθεί δηλαδή η συγκυριαρχία στο Αιγαίο και μετά βλέπουμε.
Η πρόταση εντάσσεται στα πλαίσια δρομολογημένων σχεδιασμών που ελπίζουν να εξασφαλίσουν την αποδοχή της ελληνικής κοινωνίας, η οποία τα επόμενα χρόνια θα συνυπάρξει με μια καταιγίδα ιδιωτικοποιήσεων και την ανάγκη εξεύρεσης πόρων μέσα από το γενικό κρατικό και εθνικό ξεπούλημα.
Η κυρίαρχη πολιτική που έχει καταδικάσει τη χώρα σε μια φθίνουσα πορεία στο Αιγαίο έχει φτάσει στα όριά της. Η συνέχισή της, ο εξευμενισμός, δηλαδή, της Τουρκίας μέσα από διολισθαίνουσες παραχωρήσεις δεν έχει άλλα περιθώρια. Στα πλαίσια της συστημικής λογικής εξετάζοντας εναλλακτικές εκδοχές, εξαιρετικά αρνητικές στα ίδια τους τα αφετηριακά δεδομένα, όπως η ανοιχτή υποταγή στην Τουρκία και η ένταξη της Ελλάδας στο σύστημα επιρροής της (νεοοθωμανισμός), ή εναλλακτικά μια απόπειρα πιο ριζοσπαστικής συμπεριφοράς με σημεία αντίστασης, που όπως όμως έδειξε και το παράδειγμα Καραμανλή δεν μπόρεσαν να σταθούν, αφού θ’ απαιτούσαν μια γενικότερη κοινωνικοπολιτική υποστήριξη που κατά βάση θα επεκτεινόταν έξω από τα όρια του συστημισμού.
Το κρίσιμο για μια εναλλακτική προοπτική θα ήταν η αφύπνιση του λαϊκού παράγοντα. Η κατανόηση πως όπως και με το χρέος, έτσι και στο Αιγαίο θα έλθει πολύ σύντομα ο λογαριασμός. Αν τους τελευταίους μήνες συνειδητοποιήσαμε επώδυνα ότι η διέξοδος πρέπει ν’ αναζητηθεί στη διαμόρφωση μιας άλλης εναλλακτικής οικονομικής και πολιτικής πρότασης για τη χώρα. Τότε θα πρέπει να περιλάβουμε και το αίτημα μιας άλλης πολιτικής στα εθνικά σαν μέρος αυτής της πρότασης.
