Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Σε σχετική ανακοίνωσή της, η ESA (EuropeanSpaceAgency) αναφέρει ότι η παρακολούθηση αυτής της παράξενης συμπεριφοράς σε πραγματικό χρόνο προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να μάθετε περισσότερα για αυτά τα ισχυρά γεγονότα και τη μυστηριώδη συμπεριφορά των τεράστιων μαύρων τρυπών.
Αυτό ίσχυε για τη μαύρη τρύπα στην καρδιά του SDSS1335+0728, ενός μακρινού και απρόσμενου γαλαξία σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός στον αστερισμό της Παρθένου. Αφού ήταν ανενεργή για δεκαετίες, ξαφνικά ενεργοποιήθηκε και πρόσφατα άρχισε να παράγει πρωτοφανείς λάμψεις φωτός ακτίνων Χ. Τα πρώτα σημάδια δραστηριότητας εμφανίστηκαν στα τέλη του 2019, όταν ο γαλαξίας άρχισε απροσδόκητα να λάμπει έντονα, προσελκύοντας την προσοχή των αστρονόμων.
Αφού τον μελέτησαν για αρκετά χρόνια, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ασυνήθιστες αλλαγές που είδαν ήταν πιθανότατα το αποτέλεσμα της μαύρης τρύπας που ξαφνικά «άναψε» – εισήλθε σε ενεργή φάση. Η φωτεινή, συμπαγής, κεντρική περιοχή του γαλαξία ταξινομείται πλέον ως ενεργός γαλαξιακός πυρήνας, με το παρατσούκλι «Ansky».
«Όταν είδαμε για πρώτη φορά τον Ansky να φωτίζεται σε οπτικές εικόνες, ενεργοποιήσαμε παρατηρήσεις παρακολούθησης με το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ Swift της NASA και ελέγξαμε αρχειοθετημένα δεδομένα από το τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ eROSITA, αλλά τότε δεν είδαμε κανένα στοιχείο εκπομπής ακτίνων-Χ», λέει η Paula Sánchez Sáez.
Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2024, μια ομάδα με επικεφαλής την Lorena Hernández-García, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Valparaiso της Χιλής, άρχισε να βλέπει εκρήξεις ακτίνων-Χ από τον Ansky σε σχεδόν τακτά χρονικά διαστήματα.
Αυτό το σπάνιο γεγονός δίνει την ευκαιρία στους αστρονόμους να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά μιας μαύρης τρύπας σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιώντας τα διαστημικά τηλεσκόπια ακτίνων Χ XMM-Newton και τα NICER, Chandra και Swift της NASA.
Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως οιονεί περιοδική έκρηξη ή QPE. Οι QPE είναι βραχύβια γεγονότα έκρηξης. Και είναι η πρώτη φορά που παρατηρούμε ένα τέτοιο γεγονός σε μια μαύρη τρύπα που φαίνεται να ξυπνάει.Το πρώτο επεισόδιο QPE ανακαλύφθηκε το 2019 και από τότε έχουμε εντοπίσει μόνο μερικά ακόμη. Δεν καταλαβαίνουμε ακόμη τι τα προκαλεί. Η μελέτη του Ansky θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τις μαύρες τρύπες και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται.
Η τρέχουσα σκέψη είναι ότι τα QPEs προκαλούνται από ένα αντικείμενο (που θα μπορούσε να είναι ένα άστρο ή μια μικρή μαύρη τρύπα) που αλληλεπιδρά με αυτόν τον δίσκο συσσώρευσης και έχουν συνδεθεί με την καταστροφή ενός άστρου. Αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Ansky έχει καταστρέψει ένα αστέρι. «Οι εκλάμψεις ακτίνων-Χ από τον Ansky είναι δέκα φορές μεγαλύτερες και δέκα φορές πιο φωτεινές από αυτές που βλέπουμε από ένα τυπικό QPE», λέει ο Joheen Chakraborty, μέλος της ομάδας και διδακτορικός φοιτητής στο MIT στις ΗΠΑ.
Κάθε μία από αυτές τις εκρήξεις απελευθερώνει εκατό φορές περισσότερη ενέργεια από ό,τι έχουμε δει αλλού. Οι εκρήξεις του Ansky παρουσιάζουν επίσης τον μεγαλύτερο ρυθμό που έχει παρατηρηθεί ποτέ, περίπου 4,5 ημέρες. Αυτό ωθεί τα μοντέλα μας στα όριά τους και αμφισβητεί τις υπάρχουσες ιδέες μας για το πώς δημιουργούνται αυτές οι λάμψεις ακτίνων Χ.
Πιστεύαμε ότι τα QPEs ήταν το αποτέλεσμα των μικρών ουράνιων αντικειμένων που αιχμαλωτίζονται από πολύ μεγαλύτερα και σπειροειδώς κατεβαίνουν προς αυτά. Οι εκρήξεις του Ansky φαίνεται να μας λένε μια διαφορετική ιστορία.
Βρέθηκε η ισχυρότερη ένδειξη εξωγήινης ζωής
Η ανίχνευση των χημικών ουσιών διμεθυλοσουλφίδιο (DMS) και διμεθυλοδισουλφίδιο (DMDS) δεν αποτελεί απόδειξη εξωγήινης ζωής, όμως ενδέχεται να μας φέρει πολύ πιο κοντά στην απάντηση του θεμελιώδους ερωτήματος: «Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;», αναφέρει ο Guardian. Οι επιστήμονες είχαν γνωστοποιήσει εδώ και καιρό την πεποίθηση ότι είχαν ανιχνεύσει το «διμεθυλοσουλφίδιο» (DMS) στην ατμόσφαιρα του εξωπλανήτη «K2-18 b», που ανακαλύφθηκε το 2015. Ωστόσο μόλις το 2019 αναφέρθηκε η παρουσία υδρατμών στην ατμόσφαιρά του.
«Πρόκειται για το ισχυρότερο στοιχείο μέχρι σήμερα υπέρ της ύπαρξης βιολογικής δραστηριότητας πέρα από το ηλιακό μας σύστημα», δήλωσε ο καθηγητής Nikku Madhusudhan, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Σύμφωνα με τον ίδιο η ποσότητα του συγκεκριμένου αερίου, που οι επιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχει στον πλανήτη «είναι χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή που υπάρχει στη Γη». Ο ίδιος προχώρησε παραπέρα: «Αν επιβεβαιώσουμε ότι υπάρχει ζωή στον Κ2-18b, θα επιβεβαιώσουμε ότι η ζωή είναι πολύ κοινή στον γαλαξία», είπε.
Άλλοι ειδικοί του χώρου είναι πιο… επιφυλακτικοί, εγείροντας ερωτήματα για τις γενικότερες συνθήκες στον εν λόγω πλανήτη. Παραμένει εξάλλου το ερώτημα αν τα DMS και DMDS, τα οποία παράγονται σε μεγάλο βαθμό από το θαλάσσιο φυτοπλαγκτόν στη Γη, μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα ως βιοσήματα.
Ο K2-18 b, που βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα, έχει σχεδόν εννιά φορές τη μάζα της Γης και είναι 2,6 φορές μεγαλύτερος, ενώ περιστρέφεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης του άστρου του – ενός ψυχρού ερυθρού νάνου, μικρότερου από τον Ήλιο.
Στις πιο πρόσφατες παρατηρήσεις, όταν ο K2-18 b περνούσε μπροστά από τον ερυθρό νάνο αστέρα του, το φως που φιλτράρεται από την ατμόσφαιρά του παρουσίασε απότομη μείωση σε συγκεκριμένα μήκη κύματος – αυτά που απορροφώνται από το DMS και το DMDS.
«Το σήμα πέρασε καθαρά και δυνατά», δήλωσε ο Madhusudhan. «Αν μπορούμε να ανιχνεύσουμε αυτά τα μόρια σε κατοικήσιμους πλανήτες, τότε είναι η πρώτη φορά που το καταφέρνουμε ως είδος… είναι απίστευτο ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό».
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό The Astrophysical Journal Letters, υποδεικνύουν συγκεντρώσεις DMS, DMDS ή και των δύο, χιλιάδες φορές πιο ισχυρές από εκείνες που παρατηρούνται στη Γη.
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι ότι οι συνθήκες στον K2-18 b παραμένουν ασαφείς. Αν και η ομάδα του Κέιμπριτζ υποστηρίζει την ύπαρξη ωκεανού, άλλοι εκτιμούν ότι πρόκειται για αέριο πλανήτη ή για πλανήτη με ωκεανούς από μάγμα, και όχι νερό.
Επιμέλεια: Παρασκευή Τσιβόλα
O αγροτοδιατροφικός τομέας πρέπει να τρέφει 40% περισσότερους ανθρώπους
Μέχρι το 2050, ο αγροδιατροφικός τομέας θα πρέπει να τρέφει 40% περισσότερους ανθρώπους και να έχει αυξήσει την παραγωγή τροφίμων κατά 70%, ενώ η καλλιεργήσιμη γη θα έχει αυξηθεί κατά μόλις 10%. Μέχρι τότε, το 68% του πληθυσμού θα κατοικεί σε αστικές περιοχές, ενώ εκτιμάται ότι το 12% θα υποσιτίζεται. Το 1970, η καλλιεργήσιμη γη ανά άτομο, παγκοσμίως, υπολογιζόταν στα 3,8 στρέμματα. Το 2000, μειώθηκε στα 2,3, ενώ η πρόβλεψη για το 2050 κυμαίνεται στα 1,5 στρέμματα.
Την ίδια ώρα, η κλιματική κρίση οδηγεί στην επιτακτική ανάγκη λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση σοβαρών ζητημάτων που συνδέονται με την Αγροδιατροφή, όπως η σπατάλη τροφίμων, η αλόγιστη χρήση των υδάτινων πόρων, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η υποβάθμιση του εδάφους και η μείωση της βιοποικιλότητας. Σήμερα, η ποιότητα του 75% των χερσαίων εδαφών του πλανήτη έχει υποβαθμιστεί σημαντικά, ενώ, αν συνεχιστεί αυτή η τάση, το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στο 95% έως το 2050.
Τέλος, οι διατροφικές συνήθειες μεταβάλλονται ραγδαία. Οι καταναλωτές είναι, σήμερα, πιο ευαισθητοποιημένοι, τόσο στα θέματα της υγείας, της ευεξίας και της διατροφής τους..
Τη δεκαετία του 1940, ένας μέσος αγρότης μπορούσε να παράγει τρόφιμα για περίπου 10 άτομα. Σήμερα, οι πρωτοποριακές εξελίξεις στον εξοπλισμό, τη γενετική και τα διαθέσιμα ψηφιακά εργαλεία, επιτρέπουν στον κάθε αγρότη να παραγάγει τρόφιμα για περισσότερα από 160 άτομα, τα οποία μπορεί να διαμένουν σε μακρινές αποστάσεις. Τα επόμενα χρόνια, οι εξελίξεις στην τεχνολογία αναμένεται να δημιουργήσουν ακόμη μεγαλύτερες ευκαιρίες, για να μπορέσει ο Αγροδιατροφικός τομέας να αυξήσει περαιτέρω την παραγωγικότητά του και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Η γεωργική εκμετάλλευση του μέλλοντος θα αξιοποιεί την ψηφιακή καινοτομία, μέσα από μια μεγάλη γκάμα συνδεδεμένων συσκευών, ενώ εξελιγμένες τεχνολογίες συλλογής δεδομένων (π.χ. drones, robotic field scanners) και αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης (machine learning) θα βοηθούν τους αγρότες στην παρακολούθηση του αγροκτήματος μέσω πινάκων ελέγχου και στη λήψη σωστών αποφάσεων.
