Αναμφίβολα οι εξελίξεις στη Γαλλία ήταν καταιγιστικές, σημαντικές, και στέλνουν πραγματικά μηνύματα. Για πολλούς λόγους, που μπορεί ο καθένας να υποψιαστεί, το γίνεται σε μια χώρα σαν τη Γαλλία, σε παρόντα χρόνο, έχει ιδιαίτερη σημασία για όλους: για τις συστημικές δυνάμεις, για όσους αμφισβητούν το κυρίαρχο παγκοσμιοποιητικό μοντέλο, για όποιους αισθάνονται τμήμα μιας δημοκρατικής και αριστερής παράδοσης, για όποιους βλέπουν να οικοδομείται μια «Ακραία Ευρώπη», για όσους δεν θέλουν να κυριαρχήσει μια πιο δεξιά, πιο αντιδημοκρατική, πιο ακροδεξιά ή μεταφασιστική κατάσταση.
Όλα αυτά είναι λογικά, θεμιτά, χρήζουν προβληματισμού και συζήτησης. Αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει να δώσουν βήμα σε μια «απλουστευτική σκέψη», μια ματιά δηλαδή που κάνει ηχηρές και βαριές εκπτώσεις, που αρνείται να δει τις βασικές πλευρές, που επικεντρώνεται μόνο σε μία-δύο νομίζοντας ότι βλέπει όλη την εικόνα. Και, σε πολλές περιπτώσεις, θεωρεί την επιθυμία και τον εθελοντικό υποκειμενισμό ως πραγματικότητα. Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου, γνωστός και ικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος:
«Αντιλαμβάνομαι τις επιφυλάξεις και τον προβληματισμό για τις προοπτικές της υπαρκτής Αριστεράς στη Γαλλία.
Δύο ερωτήματα μόνο:
- Είναι άτοπο να συμμερίζεται κανείς το αίσθημα ανακούφισης που δεν έβγαλε κυβέρνηση ο μεταφασισμός στη Γαλλία;
- Δεν μας λέει τίποτα το γεγονός ότι όλα τα κέντρα του γαλλικού και διεθνούς ιμπεριαλισμού έχουν λυσσάξει με την Ανυπότακτη Γαλλία και τον Μελανσόν; Χρειάζεται να συμβάλουμε κι εμείς, “από τα αριστερά”, στη δαιμονοποίησή του;»
Το αίσθημα ανακούφισης για την προσωρινή αποφυγή μιας πλειοψηφίας σε επίπεδο εθνοσυνέλευσης από τις δυνάμεις της Λεπέν είναι ένα δεδομένο. Όπως και η δαιμονοποίηση του Μελανσόν είναι στην ημερήσια διάταξη για να ξετυλιχτεί ένα ορισμένο πολιτικό σχέδιο του «ακραίου κέντρου», και πιο ειδικά του μακρονισμού και όλων των δυνάμεων του βαθέος συστήματος. Κι όμως, αυτά τα δύο που επισημαίνει ο ΠΚ δεν είναι τα κεντρικά ζητήματα, δεν είναι τα μηνύματα ή τα διδάγματα από τη Γαλλία.
Τι έγινε και τι γίνεται μπροστά στα μάτια μας στην περίπτωση της Γαλλίας
Ο πολιτικός σεισμός που προκάλεσαν οι ευρωεκλογές σε πολλές χώρες της Ευρώπης οδήγησε τον Μακρόν στην προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών (όχι προεδρικών). Κάθε λογικός άνθρωπος θα υπέθετε ότι δεν θεωρούσε πως θα τις κερδίσει αυτός και το κόμμα του. Μάλλον είχε δύο πιθανά σενάρια κατά νου:
α) είτε να ξαναεκμεταλλευτεί το αντιλεπενικό δημοκρατικό αίσθημα και μια πολυδιάσπαση των δυνάμεων της αριστεράς, εκβιάζοντας για άλλη μια φορά προς υποστήριξη ενός κυβερνητικού σχήματος συμβατού με όσα προωθούσε μέχρι τότε,
β) είτε να συγκατοικήσει με ένα λεπενικό σχήμα –αφού το τελευταίο θα προέβαινε σε στρογγυλέματα– με στόχο τη φθορά του λεπενικού κοινωνικού χώρου (αφού θα αναλάμβανε ευθύνες διακυβέρνησης και θα έπρεπε να έχει έναν λόγο για το ρόλο της Γαλλίας σε κρίσιμα ζητήματα, όπως του πολέμου στην Ουκρανία και της Ε.Ε.).
Η γραμμή που κυριάρχησε και στο στρατόπεδο Μακρόν ήταν το «καμία ψήφος στο κόμμα της Λεπέν». Στους υπολογισμούς του έπεσε έξω όσον αφορά την πολυδιάσπαση του χώρου της αριστεράς. Η δημιουργία σε πολύ γρήγορο χρόνο του Νέου Λαϊκού Μετώπου γέννησε μια δυναμική, και πρακτικά έναν τρίτο πόλο που μπορούσε να «παίξει» και στους 2 γύρους των βουλευτικών εκλογών. Προσοχή: το μακρονικό στρατόπεδο δεν εξαφανίστηκε, ούτε καταποντίστηκε στον Α΄ ή στον Β΄ γύρο. Αντίθετα, κράτησε 20% στον Α΄ και σημείωσε αύξηση μερικών εκατομμυρίων ψήφων σε σχέση με τις ευρωεκλογές, ενώ στον Β΄ γύρο απέσπασε 25% και βγήκε δεύτερη δύναμη σε βουλευτές στην Εθνοσυνέλευση. Το ΝΛΜ από τον Β΄ γύρο βγήκε πρώτη κοινοβουλευτική δύναμη. Έτσι το «δημοκρατικό τόξο» κατορθώνει να απομονώσει τον Εθνικό Συναγερμό της Λεπέν, που έρχεται τρίτος, ενώ είναι πρώτη δύναμη κι έχει συγκεντρώσει 10 εκατομμύρια ψήφους.
Το «δημοκρατικό τόξο» λειτούργησε στον Β΄ γύρο, όχι στη βάση ενός «ούτε Μακρόν, ούτε Λεπέν» αλλά στη βάση του «καμία ψήφος στη Λεπέν», συνοδευόμενη από μια ευρύτατη συνεννόηση ανάμεσα σε μακρονικό στρατόπεδο και Νέο Λαϊκό Μέτωπο. Εδώ έχουμε μια πρώτη μεγάλη διολίσθηση και μια προσωρινή αναχαίτιση της Λεπέν. Το εκλογικό αποτέλεσμα και ο πολιτικός χάρτης στην Γαλλία εμφανίζει έναν τριχασμό σε επίπεδο Εθνοσυνέλευσης. Οι τρεις σχηματισμοί έχουν πάνω κάτω την ίδια δύναμη, κανείς δεν έχει αυτοδυναμία, και για να σχηματιστεί κυβέρνηση πρέπει να γίνουν συνεργασίες και άλλες διεργασίες.
Πάνω σε αυτό το έδαφος έρχεται η «δαιμονοποίηση» του Μελανσόν και της Ανυπότακτης Γαλλίας (από ό,τι θυμάμαι πριν λίγο καιρό δεν άρεσε ο Μελανσόν ούτε σε αριστερούς κύκλους της χώρας μας, γιατί έρεπε στον εθνολαϊκισμό: γαλλικές σημαίες, γαλλικός εθνικός ύμνος στην αρχή των συγκεντρώσεων κ.λπ.). Διότι, απομονώνοντάς τον, ανοίγει ο δρόμος για συνεργασία του μακρονισμού με πτέρυγες σοσιαλιστών και πράσινων που συναποτελούσαν το Νέο Λαϊκό Μέτωπο. Μην ξεχνάμε ότι ο γνωστός μας κ. Ολάντ, πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, εκλέχθηκε μέσα από τις γραμμές του ΝΛΜ…
Η σύμπλευση μακρονισμού και Νέου Λαϊκού Μετώπου στον Β΄ γύρο θα χρησιμοποιηθεί προπαγανδιστικά από την Λεπέν για να καταδειχθεί ότι εμποδίζεται να κυβερνήσει η πιο μεγάλη, η πρώτη πολιτική δύναμη της Γαλλίας. Και οι προεδρικές εκλογές δεν είναι πολύ μακριά…
Το σημαντικό ζήτημα που παραμένει
Τι σημαίνει όμως ο τριχασμός σε πολιτικό επίπεδο και σε ένα μόνο κέντρο εξουσίας, την Εθνοσυνέλευση, σε μια χώρα που έχει προεδρικό σύστημα (άρα ο Μακρόν έχει ακόμα ευρύτατες εξουσίες και δικαιοδοσίες); Ότι εμποδίστηκε μεν η «μεταφασιστική ακροδεξιά», αλλά δεν ξεπεράστηκε, ούτε φαίνεται εύκολη υπόθεση, ένα άλλο –πιο σημαντικό– ζήτημα σε κοινωνικό επίπεδο. Ποιο είναι αυτό; Ότι η κοινωνική και πολιτική ρηγμάτωση απέναντι στον μακρονισμό και στις πολιτικές του διαφοροποιείται σε δύο ευρύτατα κοινωνικά μπλοκ. Η λαϊκή δυσαρέσκεια βρίσκει στέγη σε δύο πόλους, στον Εθνικό Συναγερμό της Λεπέν και στο Νέο Λαϊκό Μέτωπο. Το ποια στρώματα, ποιες τάξεις, σε ποιους γεωγραφικούς χώρους κ.λπ. συγκροτούν αυτά τα δύο μπλοκ είναι προς ανάλυση και εξέταση. Το τι δυναμική και ποια μηνύματα φέρνει η δυναμική, και τι αποτελέσματα δημιουργεί, κι αυτό θέλει εξέταση.
Πιθανά από μακριά να μην μπορούμε να σταθμίσουμε όλες τις εξελίξεις και όλα τα δεδομένα. Μπορούμε όμως να αναρωτηθούμε. Ο πολιτικός τριχασμός δεν εκφράζεται σε κοινωνικό επίπεδο, και τα 6 εκατομμύρια που ψήφισαν Μακρόν δεν συγκαταλέγονται σε στρώματα της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Είναι εκπρόσωποι της «σιωπηρής (μη) πλειοψηφίας» που πήγαν στις εκλογές σε μια στιγμή που καλέστηκαν να παίξουν έναν ρόλο. Στα 10 εκατομμύρια του Εθνικού Συναγερμού και στα 7 εκατομμύρια του Νέου Λαϊκού Μετώπου συγκεντρώνονται, αντίθετα, στρώματα φτωχά, καταπιεζόμενα, κόσμος που δυσανασχετεί με τη μακρονική διαχείριση. Η ροπή του Εθνικού Συναγερμού προς την αντιμεταναστευτική πολιτική και τον ρατσισμό δεν του αφαιρεί μια βάση που κανονικά θα έπρεπε να ανήκει αλλού.
Το ότι δεν έχει κοπεί ένας ομφάλιος λώρος ανάμεσα στις δυνάμεις του μακρονισμού και το ΝΛΜ, μπορεί πρόσκαιρα να ανέκοψε την πιο υψηλή εκπροσώπηση του ΕΣ στην εθνοσυνέλευση, αλλά δεν φαίνεται να είναι μια αποτελεσματική πολιτική για την αντιμετώπιση του φαινομένου Λεπέν. Για ποιον δουλεύει ο χρόνος; Η σύμπλευση μακρονισμού και ΝΛΜ στον Β΄ γύρο θα χρησιμοποιηθεί προπαγανδιστικά από την Λεπέν για να καταδειχθεί ότι εμποδίζεται να κυβερνήσει η πιο μεγάλη, η πρώτη πολιτική δύναμη της Γαλλίας. Και οι προεδρικές εκλογές δεν είναι πολύ μακριά…
Από τη «δημοκρατική» διολίσθηση σε μια πολύ μεγαλύτερη, και με τεράστιο κόστος
Ναι, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο αναδείχτηκε στον Β΄ γύρο σε πρώτο κόμμα (σε επίπεδο εδρών, όχι ποσοστών και ψήφων), αλλά τώρα δοκιμάζεται. Ήδη, η δημιουργία του έγινε πάνω σε μια προγραμματική βάση που είχε μια πολύ μεγάλη διολίσθηση, η οποία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, ή να θεωρηθεί αμελητέα. Το ζήτημα αφορά το θέμα του πολέμου στην Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα του πολέμου στην Ουκρανία. Μοιάζει αδιανόητο, αλλά ένα ΝΛΜ ξεχνάει αυτό το ζήτημα, σαν να μην υπάρχει ή να μην έχει σημασία. Ακόμα χειρότερα, σύρθηκε αυτή η ετερογενής συσπείρωση στη θέση ότι πρέπει να ενισχυθεί η Ουκρανία στον πόλεμο. Μοιάζει αδιανόητο σε μια χώρα σαν τη Γαλλία να μην υπάρχει στο πρόγραμμα του ΝΛΜ ουδεμία αναφορά στο ΝΑΤΟ. Ακόμη και η λέξη ΝΑΤΟ δεν υπάρχει στο πρόγραμμα.
Τα μόνα σημεία που έθεταν κάτι αντιπολεμικό ήταν για τη γενοκτονία στην Γάζα. Αλλά αυτό είναι πολύ λίγο, είναι ελάχιστο, όταν η «Ακραία Ευρώπη» ετοιμάζεται να ντυθεί στο χακί, όταν η «πολεμική οικονομία» και η στρατιωτικοποίηση έχουν φουλάρει, όταν ο Μακρόν (που δύο-τρία χρόνια πριν έλεγε ότι το ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικό νεκρό) τώρα πιέζει να σταλούν (ή μήπως έχουν ήδη σταλεί;) γαλλικές μονάδες στην Ουκρανία. Αυτά στον Β΄ γύρο δεν μέτραγαν… Αλλά δεν ειπώθηκαν ούτε στον Α΄ γύρο. Άρα, για να δημιουργηθεί το ΝΛΜ έκανε μια τεράστια δεξιά μετατόπιση στα θέματα Ουκρανίας και ΝΑΤΟ. Αυτό είναι ζήτημα τακτικής; Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού, η πολιτική είναι απλά ένα κόλπο με το οποίο κερδίζει έδρες; Είναι αυτό κάτι nouveau;
Αλλά και ο άλλος συνασπισμός έτρεξε να αφαιρέσει από το πρόγραμμά του όλα τα σημεία που αφορούσαν το ΝΑΤΟ (αποσύρθηκε η θέση περί εξόδου από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ), όλα τα σημεία για την Ουκρανία (με μια μικρή κριτική για άμεση παρουσία γαλλικών δυνάμεων σε αυτήν), και όλες οι θετικές αναφορές σε σχέση με τη Ρωσία. Όποιος θέλει να κυβερνήσει ή να πάρει μέρος στην διακυβέρνηση χωρών ή της Ε.Ε. πρέπει να συμμορφωθεί στα θέματα αυτά…
Και τίθεται το ερώτημα: Γιατί ο Μελανσόν ή άλλες πτέρυγες του ΝΛΜ δεν θέτουν το ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία; Ποιος λέει ότι αν ένα μπλοκ δυνάμεων, σε μια κεντρική χώρα όπως η Γαλλία, έθετε αυτά τα θέματα, δεν θα υποστηρίζονταν από τα στρώματα που το ψήφισαν; Γιατί μια τέτοια θέση να μην παλευτεί και να δημιουργήσει άλλους όρους για όλα όσα έρχονται και είναι στην ημερήσια διάταξη του ΝΑΤΟ και της «Ακραίας Ευρώπης»; Μα ίσως να μην το ήθελαν οι σύμμαχοι, θα μας απαντηθεί. Πιθανά, αλλά δεν είναι μικρό λάθος η «παράλειψη» του πολέμου και του ΝΑΤΟ. Σημαίνει πως στον λογαριασμό και τις ιεραρχήσεις τέθηκαν οι έδρες, τα ποσοστά, εν ολίγοις η μικροπολιτική. Ακόμα, θα πρόσθετα, αν υπάρχει μια δυναμική, γιατί να μην μπολιαστεί σε στοιχεία που αφορούν το ίδιο το μέλλον της Ευρώπης; Δεν είναι διόλου τυχαίο πως σε όλη την ευρωεκλογική περίοδο, σε όλες τις χώρες, αυτά τα θέματα «παραλείφθηκαν». Αλλά απασχόλησαν τα βασικά κέντρα: G7, Κομισιόν της Ε.Ε., σύνοδο του ΝΑΤΟ…
Για να μην ξεχνιόμαστε: Γεγονός είναι πως ο Μακρόν δεν έκανε δεκτή την παραίτηση του πρωθυπουργού κ. Ατάλ, και οι διαβουλεύσεις μπορούν να κρατήσουν επί μακρόν. Σίγουρα μετά την Ολυμπιάδα, και βλέπουμε.
Εδώ έρχεται κάποιος μεγάλος πόλεμος, δίπλα μας μια μεγάλη αναθεωρητική δύναμη ετοιμάζεται να πάρει ό,τι νομίζει πως της ανήκει, και εμείς αναφωνούμε «Ουφ» – όπως έκανε η γαλλική Λιμπερασιόν στο πρωτοσέλιδό της μετά τον Β΄ γύρο των γαλλικών εκλογών!
Και η Κύπρος τι σχέση έχει με όλα αυτά;
Έχει, επειδή η απλουστευτική σκέψη θέλει να ξεχνά. Θέλει να εστιάζει σε ό,τι «λάμπει». Αποφεύγει τις «κακοτοπιές», τα δύσκολα και βαριά θέματα, και ιδιαίτερα ό,τι έχει σχέση με εθνικά ζητήματα και μεγάλους αναδασμούς δια της ισχύος και των όπλων. Τι λάμπει σήμερα; Τα γαλλικά μηνύματα και ιδιαίτερα το μέτωπο της αριστεράς ή της κεντροαριστεράς (όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια, τι αριστερά, τι κεντροαριστερά, ό,τι μπορούμε βρε αδελφέ και βλέπουμε). Βασικός εχθρός η ακροδεξιά και ο φασισμός, και όχι το «ακραίο κέντρο» και η ευρωπαϊκή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης. Κύπρος, ποια Κύπρος, τι Κύπρος; Κατοχή της Τουρκίας; Και τι να κάνουμε; Πόλεμο; Γιατί όχι συνεκμετάλλευση και ησυχία;
Ξεχνούν ότι βρισκόμαστε ανάμεσα σε δύο πολέμους, σε Βορρά και Νότο. Ξεχνούν ότι απειλούμαστε από μια επεκτατική και ενδυναμωμένη Τουρκία. Ξεχνούν πως σιγά-σιγά προχωρά η δορυφοροποίηση. Σε λίγο θα δουν τη φιέστα που ετοιμάζει σαν δεύτερη απόβαση ο Πορθητής Ερντογάν στο ψευδοκράτος, στη μαρτυρική Κύπρο.
Η απλουστευτική σκέψη στην Ελλάδα μετρά ποσοστά στις εκλογές, δεν νοιώθει τις ρηγματώσεις στην κοινωνία και τις απειλές κατά της κυριαρχίας της χώρας. Τι μας νοιάζει η Ζουράφα, ένας βράχος είναι… Δεν συνδέουν διόλου αυτές τις πλευρές με το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας. Θα φέρουν αντιρρήσεις: τι σημαίνει «υπαρξιακό» και τι σημαίνει «χώρα». Να γίνεται η «δουλειά», να αυτοπροσδιοριζόμαστε όπως και όταν θέλουμε, να μην περιπέσουμε στον εθνικισμό, να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν επίκεντρο του κόσμου, να μην ταράζουμε τις συνειδήσεις μας.
Το πρόβλημα είναι και αυτό: Μπορεί να ενδιαφερόμαστε για το τι γίνεται στη Γαλλία περισσότερο από το τι γίνεται στην Ελλάδα, τι ετοιμάζεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τι θέλει το ΝΑΤΟ στην περιοχή μας και τι γίνεται 50 χρόνια μετά την κατοχή της Κύπρου.
Ίσως ξυπνήσουμε απότομα από τις επακουμβήσεις που προκληθούν. Τα λεξικά λένε πως επακούμβηση είναι η «ελαφρά πρόσκρουση δύο πλοίων». Εδώ έρχεται κάποιος μεγάλος πόλεμος (μερικοί ομιλούν για Γ΄ Παγκόσμιο), δίπλα μας μια μεγάλη αναθεωρητική δύναμη ετοιμάζεται να πάρει ό,τι νομίζει πως της ανήκει, και εμείς αναφωνούμε «Ουφ» – όπως έκανε η γαλλική Λιμπερασιόν στο πρωτοσέλιδό της μετά τον Β΄ γύρο των εκλογών!
Πρέπει να κοπεί ο ομφάλιος λώρος με το συστημικό στρατόπεδο, τις στοχεύσεις του, τις δικαιολογήσεις του, τα αφηγήματά του, την επιθετικότητά του, το ιδεολογικό του οπλοστάσιο και τους χειριστικούς του μηχανισμούς.
