Οι ελίτ φοβήθηκαν, αλλά πέτυχαν μία έστω και προσωρινή διέξοδο
του Ερρίκου Φινάλη
Οι ευρωπαϊκές ελίτ και συνολικά το στρατόπεδο της παγκοσμιοποίησης μπήκαν με φόβο στο 2017, μια χρονιά με σημαντικές αναμετρήσεις σε Γαλλία, Γερμανία κ.α. μετά την ταραχή που προκάλεσε η εκλογή του Τραμπ και η υπερψήφιση του Brexit πέρυσι. Έτσι, τα συστημικά επιτελεία ανασκουμπώθηκαν για να αντιμετωπίσουν την απειλή που δημιουργεί η συγκεχυμένη αλλά ισχυρή αμφισβήτησή τους από ευρέα τμήματα των λαών της Γηραιάς Ηπείρου. Σε αυτή την επιχείρηση χρησιμοποίησαν κάθε όπλο που είχαν στη διάθεσή τους – από τον κρατικό μηχανισμό ως τα ΜΜΕ, όλο το συστημικό πλέγμα δούλεψε για την αποτροπή ενός «ατυχήματος». Την επαύριο του 2ου γύρου των γαλλικών προεδρικών εκλογών, Βρυξέλλες και Βερολίνο μπορούν να κάνουν ένα γενικά θετικό γι’ αυτούς απολογισμό: δίχως να σημειώσουν κάποια τεράστια επιτυχία (είναι χαρακτηριστικό το πόσο γρήγορα μετριάστηκαν οι αρχικές θριαμβολογίες), σίγουρα απέφυγαν τα χειρότερα, έστω και προσωρινά. Αυτό είναι ένα πρώτο γενικό συμπέρασμα.
Φυσικά η μάχη αυτή είχε και απώλειες μεταξύ των παραδοσιακών συστημικών κομμάτων, και συνολικά για το δικομματισμό που επί δεκαετίες κυβερνούσε ανενόχλητος το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Όπως συνέβη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και στη Γαλλία πιο ευάλωτος αποδείχτηκε ο ένας από τους δύο πυλώνες του δικομματισμού, η Κεντροαριστερά: το Σοσιαλιστικό Κόμμα κατέρρευσε, και μάλλον όχι προσωρινά. Ήδη πολλοί μιλούν για «πασοκοποίηση». Η παραδοσιακή γαλλική Κεντροδεξιά, που σήμερα εκφράζεται από το σχηματισμό «Ρεπουμπλικάνοι», δείχνει ότι θα επιβιώσει, αν και αρκετά λαβωμένη. Είναι χαρακτηριστικό από αυτήν την άποψη ότι, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της Γαλλίας, κανένα από τα δύο πάλαι ποτέ μεγάλα κόμματα δεν εκπροσωπούνταν στο 2ο γύρο των προεδρικών εκλογών. Ότι ο παραδοσιακός (και πλέον μάλλον «αντιπαραγωγικός») δικομματισμός υπέστη σοβαρό πλήγμα και στη Γαλλία, είναι ένα δεύτερο συμπέρασμα.
Κατασκεύασμα εκ του μηδενός
Ένα τρίτο συμπέρασμα, που επισημάνθηκε ήδη πριν την περασμένη Κυριακή, ήταν η απόδειξη της δυνατότητας του συστήματος όχι μόνο να κατασκευάσει μια σωτήρια γι’ αυτό εναλλακτική απέναντι στην απαξίωση των παραδοσιακών κομμάτων, αλλά και να την επιβάλει. Ο «φέρελπις νέος» Εμανουέλ Μακρόν, ένα υβρίδιο Παπαδήμα με Στουρνάρα σε πιο… νεανική έκδοση, φτιάχτηκε από το τίποτα και σπρώχτηκε από παντού ώστε να φτάσει στο 2ο γύρο. Δεν είναι υπερβολή το «από παντού»: από τον κεντρώο Μπαϊρού και τον Βαλς, τον πρώην πρωθυπουργό του Ολάντ που ήδη πριν τον 1ο γύρο μαχαίρωσε τους συντρόφους του, μέχρι κυριολεκτικά το 100% των μεγάλων γαλλικών ΜΜΕ, έντυπων, τηλεοπτικών και ηλεκτρονικών, που πριν το 2ο γύρο προχώρησαν σε μια άνευ προηγουμένου πλύση εγκεφάλου και εκστρατεία εκφοβισμού. Μαζί φυσικά και τα «εξωχώρια» κέντρα, από τους ιθύνοντες της Ε.Ε. και του Βερολίνου ως τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ομπάμα, που δεν δίστασε να πραγματοποιήσει μια πρωτοφανή (για τη Γαλλία) άμεση ανάμιξη.
Έτσι ο Μακρόν τα κατάφερε, παρά την προϋπηρεσία του στους Ρότσιλντ και τους Ολάντ, δύο απεχθή για τη λαϊκή πλειοψηφία «σύμβολα». Οι ελίτ έδειξαν έτσι ότι διαθέτουν και εφεδρείες και την απαραίτητη ελαστικότητα ώστε να τις προωθήσουν – ακόμη και καίγοντας «δικούς τους» ανθρώπους, όπως ο Φιγιόν (που βαρυνόταν και με την πρόσθετη αμαρτία της κριτικής των κυρώσεων στη Ρωσία), και ολόκληρα κόμματα που τις υπηρέτησαν πιστά για δεκαετίες, όπως οι «σοσιαλιστές». Από εκεί και πέρα, τα πράγματα ήταν σχετικά εύκολα, αφού στο 2ο γύρο θα συγκρούονταν «η λέπρα με τα σκατά»: αυτή ακριβώς ήταν η σύγκριση που έκανε ο αρχισυντάκτης του δήθεν αναρχοφιλελεύθερου Charlie Hebdo, συμβουλεύοντας τους Γάλλους να επιλέξουν «τα σκατά», αφού μετά το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να πλύνουν καλά τα χέρια τους…
Αλλά δεν πρέπει να ρίξουμε όλο το φταίξιμο σ’ αυτόν, όταν ακόμη και το Γαλλικό Κ.Κ. έσπευσε πριν καν ολοκληρωθεί η καταμέτρηση του 1ου γύρου να διατρανώσει (αν και με πιο δυσκοίλιους πολιτικούς όρους από το Charlie Hebdo) την υποστήριξή του στον Μακρόν. Έτσι ο 2ος γύρος ήταν περίπατος σε μια Γαλλία όπου ο επίσημος πολιτικός κόσμος έχει εκπαιδεύσει τους ψηφοφόρους στη λογική του «δημοκρατικού τόξου» ή/και (στην περίπτωση της Αριστεράς) της «προοδευτικής συμπαράταξης». Όχι βέβαια πολύ ευχάριστος περίπατος, καθώς αυτή τη φορά στη διαδρομή λάκισαν περισσότεροι παρά ποτέ [βλ. γράφημα], αλλά περίπατος. Η έστω και αρκετά κουτσουρεμένη επιβίωση αυτής της ασφυκτικής (διότι πνίγει κάθε δυνατότητα ανοίγματος μιας πραγματικά ριζοσπαστικής προοδευτικής προοπτικής) λογικής είναι ένα τέταρτο γενικό συμπέρασμα που μπορούμε να εξάγουμε από τις γαλλικές εκλογές – όχι για να μοιρολογήσουμε, αλλά για να μπορέσουμε να το ανατρέψουμε.
Από μόνοι τους οι αριθμοί ίσως να μην λένε πολλά. Όμως η αποχή ήταν η υψηλότερη σε 2ο γύρο από τις προεδρικές εκλογές του 1969 (μετά το Μάη του ’68). Επίσης, τα λευκά και άκυρα ψηφοδέλτια σημείωσαν το υψηλότερο ποσοστό τους από τότε που εγκαθιδρύθηκε η «5η Γαλλική Δημοκρατία». Τέλος, σχεδόν 1 στους 2 που ψήφισαν Μακρόν την περασμένη Κυριακή δηλώνει ότι το έκανε αποκλειστικά για να μη βγει η Λεπέν. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν μια δευτερεύουσα αλλά υπαρκτή πλευρά, που δείχνει ότι μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων δεν υπέκυψε στο δίλημμα, παρά τις πανταχόθεν ακραίες πιέσεις. Άρα και ότι υπάρχουν δυνατότητες για ένα ρεύμα προοδευτικής και ριζοσπαστικής αμφισβήτησης. Το πρόβλημα είναι ότι οι επίδοξοι πολιτικοί εκφραστές μιας τέτοιας αμφισβήτησης δεν δείχνουν το κουράγιο που είναι απαραίτητο ώστε να μπορέσουν να συμβάλλουν στη συγκρότησή της.
Αν η αμφισβήτηση δεν εμβαθύνει, φυλλοροεί
Τα παραπάνω μας οδηγούν σε ένα πέμπτο συμπέρασμα: η αμφισβήτηση των ελίτ και της παγκοσμιοποίησης είναι μεν παρούσα και πιο ανθεκτική, όπως δείχνει η αδυναμία του συστήματος να πείσει δεκάδες εκατομμύρια Γάλλων να προσέλθουν στις κάλπες και να ψηφίσουν… «σκατά», αλλά δεν έχει εμβαθύνει σε πιο ουσιαστικές αναζητήσεις. Εδώ είναι βαριά η ευθύνη της πολιτικής Αριστεράς, «ανυπότακτης» και μη, που αφήνει το πεδίο ελεύθερο σε κάθε Λεπέν να σηκώνει τη σημαία της μάχης ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, την ευρωκρατία και τον ατλαντισμό(!). Διότι όπως έδειξε και ο 1ος γύρος, στη Γαλλία υπάρχει χοντρικά ένα τέταρτο των πολιτών που την πηγαία αμφισβήτησή τους δεν την επενδύουν στο λεπενισμό. Αλλά ακριβώς επειδή ελάχιστοι δούλεψαν για να βαθύνει η αμφισβήτηση, μεγάλο μέρος αυτού του τέταρτου κατέληξε στο 2ο γύρο στον Μακρόν.
Το τελευταίο γενικό συμπέρασμα, που μας αφορά και άμεσα, είναι ότι συνολικά η «Ευρώπη» και οι «θεσμοί» της γλίτωσαν για την ώρα την αποσταθεροποίηση που έτρεμαν. Τώρα όμως ο Μακρόν πρέπει να κυβερνήσει – κι αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλιο. Η πρώτη δήλωσή του μετά την επικράτηση επί της Λεπέν ήταν χαρακτηριστική, και προκλητική: «Η Ευρώπη», είπε (και εννοούσε βέβαια τους Ρότσιλντ και Σία, όχι το πόπολο), «χρειάζεται έναν υπουργό Οικονομικών». Κανείς άλλος δεν θα τολμούσε να ξεστομίσει σήμερα τέτοια πρόταση, ιδίως αφότου κι αυτός προεκλογικά βράχνιασε τραγουδώντας τη Μασσαλιώτιδα. Θα δούμε λοιπόν πώς (και… πόσο) θα κυβερνήσει με μια κοινωνία στα κάγκελα όταν επιχειρήσει να προχωρήσει σε τέτοια κατεύθυνση. Πριν το κάνει θα πρέπει βέβαια να περάσει άλλον ένα σκόπελο, τις βουλευτικές εκλογές του επόμενου μήνα, που (με ένα εκλογικό σύστημα φτιαγμένο για παλιότερες εποχές) μπορεί να επιτείνουν την αναταραχή.
Στις βουλευτικές εκλογές βέβαια δεν θα δοκιμαστεί μόνο ο Μακρόν, αλλά οι πάντες – περιλαμβανομένων των «ανυπότακτων» του Μελανσόν, που θα βρεθούν μεταξύ πολλών πυρών (με βασικότερο πρόβλημα την αυτοϋπονόμευση των δυνατοτήτων που θα έδινε μια άλλη, ανεξάρτητη στάση στο 2ο γύρο). Με μια έννοια, ο Μελανσόν είναι σχετικά τυχερός που έρχονται βουλευτικές και όχι αυτοδιοικητικές εκλογές (με βάση τις οποίες καθορίζεται στη Γαλλία η χρηματοδότηση των κομμάτων). Διότι, όπως και στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, το Γαλλικό Κ.Κ. είναι ικανό να πάει και με τα «σκατά» προκειμένου να διατηρήσει τους δημοτικούς συμβούλους του και την αντίστοιχη κρατική επιχορήγηση. Αλλά αυτά είναι όντως ψιλά γράμματα μπροστά στο γενικότερο διακύβευμα, που εξακολουθεί να αναζητά διέξοδο.
