Οι εικόνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από τις πόλεις στη συνοριακή γραμμή Τουρκίας-Συρίας, είναι πραγματικά συγκλονιστικές. Η ακολουθία φονικών σεισμών, με επίκεντρο την περιοχή του Γκαζιαντέπ, με δύο απανωτές δονήσεις 7,8 και 7,5 ρίχτερ, τα ξημερώματα της Δευτέρας 6 Φεβρουαρίου, αφήνει πίσω της εκατόμβες νεκρών, χιλιάδες γκρεμισμένα κτίρια και εκατοντάδες χιλιάδες ξεσπιτωμένους. Από τη μία μέρα στην άλλη, ένα τραγικό συμβάν, φτάνει για να καταστρέψει τη ζωή τόσων ανθρώπων, προκαλώντας ανείπωτη θλίψη. Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο αριθμός των επίσημα καταγεγραμμένων νεκρών έχει ξεπεράσει τις 22 χιλιάδες, με τις εκτιμήσεις ειδικών να διπλασιάζουν αυτό το νούμερο, καθώς υπάρχουν ακόμη εγκλωβισμένοι στα χαλάσματα πολυκατοικιών αλλά και περιοχές στις οποίες δεν έχουν φτάσει ακόμη οι σωστικές δυνάμεις ή κάποια άλλη μορφή βοήθειας.
Ο σεισμός έπληξε τη φτωχολογιά των πόλεων της νότιας και κεντρικής Τουρκίας και της βόρειας Συρίας. Πόλεις και χωριά με έντονη την παρουσία του κουρδικού στοιχείου, και στις δυο πλευρές των συνόρων. Ζώνες ειδικού χειρισμού και ελέγχου από το τουρκικό κράτος, όπως τo Maras (Kahranmaras) πόλη επίκεντρο των εθνοκαθάρσεων Αρμενίων (1920) και Κούρδων/Αλεβιτών (1978), το Antep (Gaziantep) και το Amed (Diyarbakir). Περιοχές στις οποίες διαμένουν σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία σχεδόν μισό εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Συρία, οι οποίοι βιώνουν για ακόμη την καταστροφή της ζωής τους.
Περιοχές της βόρειας Συρίας που έζησαν και εν πολλοίς συνεχίζουν να ζουν τη φρίκη του πολέμου, με έντονη δράση τζιχαντιστικών στοιχείων, περιοχές που βρίσκονται εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης της Δαμασκού, όπως το Αφρίν στη βόρεια Συρία που συνεχίζει να βιώνει την τουρκική εισβολή και κατοχή και τον τρόμο των τζιχαντιστών, η Tel Rifaat που μέχρι προχθές βομβάρδιζαν τα τουρκικά αεροσκάφη και το πολύπαθο Χαλέπι.
Είναι ακριβώς εκεί που η φυσική καταστροφή συναντιέται με τις καταστροφικές συνέπειες των πολιτικών επιλογών του καθεστώτος Ερντογάν, αλλά και τις πολιτικές και γεωπολιτικές σκοπιμότητες. Γιατί η γεωλογία και η σεισμολογία δεν αρκούν για να εξηγηθεί ο τεράστιος αριθμός θυμάτων. Πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο πως πέρα από τη φονική ισχύ των σεισμών, για τα γκρεμισμένα σαν τραπουλόχαρτα κτίρια, φταίει και η βίαιη ανοικοδόμηση στις περιοχές αυτές, η μη εφαρμογή των όρων του οικοδομικού κώδικα που θεσπίστηκε μετά τον σεισμό του 1999, η αδειοδότηση για μεγάλα κτίρια (ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα) σε σεισμογενείς περιοχές, τα ακατάλληλα υλικά που χρησιμοποιούν οι εργολάβοι για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους. Οι ευθύνες για τα παραπάνω βαραίνουν το καθεστώς Ερντογαν, καθώς η άναρχη ανοικοδόμηση στις πόλεις αυτές εξυπηρέτησε με διπλό τρόπο τα σχέδια του, από τη μία καθώς αποτέλεσε εργαλείο στη συνεχιζόμενη εθνοκάθαρση/εποικισμό των κουρδικών περιοχών, από την άλλη λόγω των πολυπλόκαμων σχέσεων/εξαρτήσεων του καθεστώτος με τη μαφία των εργολάβων. Οι δεκάδες διώξεις δημοσιογράφων που αποκάλυπταν το παραπάνω έγκλημα τα προηγούμενα χρόνια, επιβεβαιώνει την ενοχή.
Οι λαοί, στην Τουρκία, την Συρία και τα εδάφη του Κουρδιστάν, θρηνούν τους νεκρούς τους, και μαζί θρηνεί όλη η ανθρωπότητα. Το τραγικό συμβάν συγκλονίζει τα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων, και προκαλεί μετά το αρχικό σοκ, ένα μεγάλο κύμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης. Συγκινούν οι μικρές κινήσεις των χιλιάδων ανώνυμων που με ανθρωπιά στέκονται απέναντι στον πόνο, προσφέροντας ότι μπορούν. Είναι συγκινητική η άμεση ανταπόκριση και του ελληνικού λαού που σπεύδει να προσφέρει είδη πρώτης ανάγκης. Η ανθρωπιά, νικά τις κραυγές και τις απειλές, τύπου «θα έρθουμε νύχτα», που επαναλαμβάνει η ηγεσία της γειτονικής χώρας.
Ο χειρισμός της ανθρωπιάς
Υπάρχει η ανθρωπιά, υπάρχει όμως και ο χειρισμός της ανθρωπιάς μέσα από διάφορα κανάλια. Η λεγόμενη «διπλωματία των σεισμών» που έχουμε ζήσει και στο παρελθόν, βλέπει στις ανθρωπιστικές αποστολές, μια ευκαιρία για αποκλιμάκωση της επιθετικότητας της Τουρκίας. Τα ΜΜΕ διαφημίζουν τον δίαυλο επικοινωνίας Μητσοτάκη-Ερντογάν που άνοιξε επ’ αφορμή του σεισμού, υπερπροβάλουν τη δράση των ανδρών της ΕΜΑΚ, οικοδομώντας το κυβερνητικό προφίλ. Και πλάι στα παραπάνω, οι φωνές που στο όνομα της «φιλίας των λαών» μειώνουν τη σημασία της άμυνας της χώρας μπροστά στο δέος των φυσικών καταστροφών που «δεν γνωρίζουν σύνορα», αξιοποιώντας το τραγικό συμβάν για δικές τους πολιτικές σκοπιμότητες.
Ειδικές πολιτικές σκοπιμότητες μοιάζει να εξυπηρετεί και ο χειρισμός της καταστροφής από το καθεστώς Ερντογάν, τόσο εσωτερικά εν όψει των προεδρικών εκλογών όσο και στο εξωτερικό. Είναι ερώτημα αν η κυβέρνηση Ερντογάν, θα έχει τη δυνατότητα να παίξει πολιτικά παιχνίδια πάνω από τα χαλάσματα, όπως ίσως επιδιώκει, κρατώντας στα χέρια της τόσο το χρονοδιάγραμμα τον εκλογών (με πιθανή αναβολή τους λόγω έκτακτης ανάγκης) και τις σχέσεις με τα κόμματα της κεμαλικής αντιπολίτευσης –όπου ένας συνασπισμός αυτών των κομμάτων πιθανά να απειλούσε την πρωτοκαθεδρία της–, όσο και την αξιοποίηση για προεκλογικούς λόγους, τόσο της διεθνούς συμπαράστασης όσο και των κονδυλίων για παροχές ανακούφισης προς τους πληγέντες ή αν η θλίψη για τους νεκρούς δώσει τη θέση της στην οργή της κοινωνίας, απειλώντας τη σταθερότητα του καθεστώτος.
Η γεωπολιτική διάσταση
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η πάντα παρούσα γεωπολιτική διάσταση, που πάντα διαπερνά κάθε γεγονός στην ιδιαίτερη αυτή περιοχή του πλανήτη. Παραθέτουμε τρία μόνο ενδεικτικά γεγονότα.
Μπορεί η Τουρκία να απεύθυνε αίτημα για βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, όμως φαίνεται να μην έκανε δεκτή την συνδρομή ομάδας διασωστών από την Κύπρο, μέσω αυτού του μηχανισμού. Και αυτό γιατί μια αποδοχή βοήθειας θα σήμαινε αναγνώριση εκ μέρους της Δημοκρατίας της Κύπρου. Οι γεωπολιτικές προτεραιότητες της Άγκυρας, προτάσσονται ακόμη και σε αυτήν την τραγική στιγμή.
Το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (PKK) ανακοινώνει την προσωρινή αναστολή των επιχειρήσεων του στην Τουρκία, λόγω του σεισμού, την ίδια στιγμή που το τουρκικό κράτος ανακοινώνει βομβαρδισμούς θέσεων Κούρδων μαχητών στα κουρδικά εδάφη του Βόρειου Ιράκ. Ο ανθρώπινος πόνος και η καταστροφή, δεν είναι δυνατόν να σταματήσει απ’ ότι φαίνεται την επεκτατική μανία της Άγκυρας.
Την ώρα που ο τουρκικός, συριακός, κουρδικός λαός βρίσκονται αντιμέτωποι με την καταστροφή, συνεχίζονται τα πολιτικά παιχνίδια σχετικά με την κυριαρχία στα εδάφη της Συρίας. Παρά τα κροκοδείλια δάκρυα της Δύσης, το εμπάργκο προς τη Δαμασκό συνεχίζεται, χωρίς να γίνεται λόγος ούτε για προσωρινή αναστολή του για ανθρωπιστικούς λόγους. Ακόμη και ο Έλληνας πρωθυπουργός καλεί τον Ερντογάν, αλλά για κάποιο περίεργο λόγο (βλέπε εντολές των ΗΠΑ) δεν καλεί τον πρόεδρο Άσαντ έστω για ένα μήνυμα αλληλεγγύης. Παράλληλα η αποστολή βοήθειας στις πληγείσες περιοχές γίνεται αντικείμενο ανταγωνισμού, με τη Δύση να ζητάει να δοθεί απευθείας σε ελεγχόμενες από αυτή δυνάμεις (π.χ. Λευκά Κράνη) παρακάμπτοντας τη Δαμασκό, την Τουρκία να ελέγχει τα συνοριακά περάσματα από βορρά προς τις περιοχές του Αφρίν και το καθεστώς Άσαντ να επιδιώκει μέσω της έκκλησης για διεθνή βοήθεια να ανακτήσει την κυριαρχία του στα βόρεια της χώρας.
Υπάρχουν διδάγματα;
Η συνειδητοποίηση πως αρκεί μια στιγμή για να προκληθεί τόσος θάνατος είναι συγκλονιστική. Μας υπενθυμίζει πως η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, για τη σχέση ανθρώπου-φύσης, και τον έλεγχο που δήθεν ασκούμε επί αυτής είναι λανθασμένη. Μπορούμε όμως να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας με τρόπο πιο ανθεκτικό και βιώσιμο, κόντρα σε ένα σύστημα που προτάσσει ως μόνη του αξία το κέρδος. Η κοινωνική συνοχή, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η ενίσχυση της πολιτικής προστασίας, η αντισεισμική θωράκιση κόντρα στην άναρχη ή σχεδιασμένη πολεοποίηση που προωθούν τα συμφέροντα των εργολάβων είναι η μόνη δυνατή απάντηση.
Υπάρχουν και άμεσοι στόχοι που πρέπει να παλευτούν από κοινού από τους λαούς της περιοχής. Και αναφερόμαστε στο υπό κατασκευή πυρηνικό εργοστάσιο του Ακουγιου (απέναντι ακριβώς από την Κύπρο), 400 μόλις χιλιόμετρα από το επίκεντρο του τωρινού σεισμού, σε μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή. Η ολοκλήρωση της κατασκευής και η έναρξη λειτουργίας του σε λίγα χρόνια μπορεί να εκπληρώσει τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Άγκυρας, αλλά για τους λαούς της περιοχής αποτελεί έναν εφιάλτη που επιβάλλεται να ματαιωθεί.
