Στη συνέντευξη που είχε την καλοσύνη να παραχωρήσει στον Δρόμο, η πρέσβειρα της Κούβας Σέλμις Μαρία Ντομίνγκες Κορτίνα αναφέρει μια σειρά στοιχεία για το «απείθαρχο» νησί της Καραϊβικής, που εδώ και πάνω από 60 χρόνια πλέον εξακολουθεί να αποτελεί καρφί στο μάτι των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα δίνει και πληροφορίες σχετικά με επερχόμενες σημαντικές αλλαγές στην πολιτική της κουβανικής κυβέρνησης, που οπωσδήποτε θα έχουν επιπτώσεις, άγνωστης ακόμη έκτασης, στην καθημερινότητα του λαού της. Μιλά επίσης για τα μέτρα που εφαρμόζονται καθώς ανοίγει ξανά ο τουρισμός, και εξηγεί για ποιους λόγους θεωρεί ότι οι Κουβανοί εθελοντές γιατροί αξίζουν το Νόμπελ Ειρήνης.
Συνέντευξη στον Κώστα Γκιώνη
Έχετε γράψει την εισαγωγή στην πιο πρόσφατη ελληνική έκδοση του βιβλίου του Φιντέλ Κάστρο «Η Ιστορία θα με δικαιώσει», που κυκλοφόρησε από το Διεθνές Βήμα. Εκεί τονίζετε: «Στο κείμενο ο Φιντέλ επισημαίνει αυτά που θεωρεί ως τα δεινά της Κούβας εκείνης της εποχής, συμπυκνωμένα σε έξι θεμελιώδη προβλήματα: της γης, της εκβιομηχάνισης, της κατοικίας, της ανεργίας, της εκπαίδευσης και της υγείας. Αυτά μετουσιώθηκαν στο Πρόγραμμα της Μονκάδα, που καθοδήγησε τη νικηφόρα επανάσταση του Γενάρη του 1959». Έχουν περάσει εξήντα χρόνια από τη νίκη της Κουβανικής Επανάστασης. Θεωρείτε ότι ο σκοπός της επετεύχθη;
Ναι, νομίζω ότι οι βασικοί στόχοι του Προγράμματος της Μονκάδα υλοποιήθηκαν. Από την άλλη βέβαια, δυστυχώς, δεν κατορθώσαμε να κάνουμε όλα όσα θέλαμε. Και η βασική αιτία είναι το γενοκτονικό βορειοαμερικανικό εμπάργκο, που αποτελεί το βασικό εμπόδιο για την ανάπτυξη της χώρας μας. Ακόμη και οι τομείς στους οποίους η χώρα μας έχει επιτύχει διεθνώς αναγνωρισμένα αποτελέσματα, αυτοί δηλαδή της υγείας και της παιδείας, δεν εξαιρούνται από το εμπάργκο των ΗΠΑ. Από τον θρίαμβο της Επανάστασης μέχρι και σήμερα, οι διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ προέβησαν σε πολλές ενέργειες, κάθε είδους, για να ανατρέψουν τη σοσιαλιστική κυβέρνησή μας και να ανακτήσουν την ηγεμονία τους επί της χώρας μας. Στα πλαίσια του άδικου εμπάργκο που μας επέβαλαν, οι βορειοαμερικανικές κυβερνήσεις προβαίνουν σε ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, και οι οποίες δεν πλήττουν μόνο την Κούβα αλλά και τρίτες χώρες. Πέραν του εμπάργκο όμως, οι κυβερνήτες των ΗΠΑ χρησιμοποίησαν όλα αυτά τα χρόνια και άλλες εξίσου παράνομες μεθόδους, όπως η άμεση επίθεση, η υποκίνηση ταραχών και φυσικά η μαύρη προπαγάνδα εναντίον της Κούβας.
Είναι αλήθεια ότι επί προεδρίας Τραμπ το εμπάργκο πήρε την πιο σκληρή του μορφή;
Ναι, η απερχόμενη προεδρία των ΗΠΑ αύξησε τις εχθρικές ενέργειες, βάζοντας στο στόχαστρο τις βασικές ανάγκες και τις καθημερινές δραστηριότητες του κουβανικού λαού. Πρόσθεσε πολλά νέα μέτρα κάθε είδους, που πλήττουν τις βασικές πηγές εισοδήματος και εμποδίζουν την πρόσβασή μας σε προϊόντα αναγκαία για τον πληθυσμό και την εθνική ανάπτυξη. Χτυπώντας την υγεία, τον τουρισμό, τα εμβάσματα κ.λπ. προσπαθεί να μας στραγγαλίσει και να προκαλέσει μια κοινωνική έκρηξη. Χρησιμοποιεί εξίσου έντονα και μια ιδεολογική υπονόμευση, και βρίσκει κάθε είδους ψευδή προσχήματα ώστε να μας εντάξει σε άδικες λίστες αποκλεισμού. Η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε εμπάργκο ακόμη και στην απόκτηση βασικού εξοπλισμού για την καταπολέμηση της πανδημίας, καθώς και πετρελαίου και τροφίμων. Αυτού του τύπου οι ενέργειες καταδικάζονται κάθε χρόνο από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αλλά συνεχίζονται…
Να επιστρέψουμε στο αρχικό ερώτημα, για την εκπλήρωση των σκοπών της Κουβανικής Επανάστασης;
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε ορισμένους αριθμούς: Η παιδική θνησιμότητα έχει περιοριστεί σε μόλις 5 θανάτους ανά 1.000 γέννες, γεγονός που κατατάσσει την Κούβα στις πρώτες 35 χώρες παγκοσμίως με τη χαμηλότερη παιδική θνησιμότητα. Το προσδόκιμο ζωής έχει ανέλθει στα 78,5 χρόνια. Όσο για το κουβανικό πολιτικό σύστημα, εκφράζει αυθεντικά τη βούληση του λαού μας: το προηγούμενο Σύνταγμα εγκρίθηκε με συντριπτικό ποσοστό στο δημοψήφισμα του 1976, και πέρυσι, μετά από μια ευρεία διαδικασία λαϊκής διαβούλευσης, εγκρίθηκε το νέο Σύνταγμα – επίσης με δημοψήφισμα, και με το πολύ μεγάλο ποσοστό του 90,6%.
Τι απαντάτε σε όσους λένε ότι το σύστημα αυτό είναι ξένο προς τις παραδόσεις του λαού σας;
Το αντίθετο ισχύει! Το κουβανικό πολιτικό σύστημα είναι πέρα για πέρα ιθαγενές, θεμελιωμένο στην πλούσια ιστορία των αγώνων μας για ανεξαρτησία, κυριαρχία, κατάργηση των διακρίσεων, ισότητα και αλληλεγγύη ανδρών και γυναικών, ενότητα και λαϊκή συμμετοχή, λαϊκή εξουσία και κοινωνική δικαιοσύνη. Μέσα από τους πολιτικούς θεσμούς του και τις κοινωνικές οργανώσεις του, που συγκροτήθηκαν ιστορικά στην πορεία των λαϊκών αγώνων, ο κουβανικός λαός συμμετέχει στην ενεργητική άσκηση της εξουσίας και στον έλεγχο των κυβερνώντων. Οι διαρκείς βελτιώσεις της λειτουργίας των θεσμών βάζουν πάντα σε πρώτη προτεραιότητα τη λαϊκή συμμετοχή και την άσκηση ελέγχου από τους πολίτες, καθώς και την υπηρέτηση της προσπάθειας επίτευξης βιώσιμης ανάπτυξης με ταυτόχρονη διαφύλαξη της κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν πρόκειται για θεωρητικολογίες: η κουβανική βουλή έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη παγκοσμίως συμμετοχή γυναικών και, βάσει νόμου, το 50% των βουλευτών προέρχονται από τη βάση και το άλλο 50% από τις κοινωνικές οργανώσεις.
Το Σύνταγμά μας αντλεί την έμπνευσή του από το φημισμένο απόφθεγμα του Χοσέ Μαρτί: «Επιθυμώ ο πρώτος νόμος της Δημοκρατίας μας να είναι η λατρεία των Κουβανών προς την πλήρη αξιοπρέπεια του ανθρώπου». Από εκεί πηγάζει και η πλήρης συμμόρφωση στο δικαίωμα της δωρεάν και καθολικής υγείας και παιδείας, όπως και σε μια κουλτούρα υγείας και αναψυχής. Το άρθρο 73 επιβάλλει τον δωρεάν και ποιοτικό δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης, χαρακτηρίζοντάς την αναπαλλοτρίωτο καθήκον και δικαίωμα των Κουβανών, και απαγορεύοντας διαφοροποιήσεις ή προνόμια στην απόλαυσή του – από την νηπιακή ως και τη μεταπτυχιακή εκπαίδευση. Παρά τις περικοπές, ο κουβανικός προϋπολογισμός του 2020 διατηρεί τον εξαιρετικά κοινωνικό χαρακτήρα του: το 23,6% είναι αφιερωμένο στην εκπαίδευση, το 27,4% στη δημόσια υγεία και την κοινωνική αλληλεγγύη, το 16,2% στην κοινωνική πρόνοια.
Παρά τις περικοπές, ο κουβανικός προϋπολογισμός του 2020 διατηρεί τον εξαιρετικά κοινωνικό χαρακτήρα του: το 23,6% είναι αφιερωμένο στην εκπαίδευση, το 27,4% στη δημόσια υγεία και την κοινωνική αλληλεγγύη, το 16,2% στην κοινωνική πρόνοια
Οι ισχυροί της Δύσης ανέμεναν ότι, μετά τον θάνατο του Φιντέλ Κάστρο*, η Κούβα θα ήταν πολύ πιο ευάλωτη στις πιέσεις τους. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει. Τι διέψευσε τις προσδοκίες και τα σχέδια των Δυτικών;
Πολλές θεωρίες είδαν κατά καιρούς το φως, προβλέποντας την πτώση της Κούβας. Και πολλοί αναρωτιούνται πώς, παρά τις δυσκολίες που βίωσε στην ιστορία της, η Κούβα κατάφερε να αντισταθεί και όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να ξεπεράσει τις κρίσεις. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στον κουβανικό λαό: αυτός είναι ο πραγματικός αρχιτέκτονας των επιτυχιών μας και της ιστορίας μας. Είναι ο κουβανικός λαός που πραγματοποίησε τη σοσιαλιστική επανάσταση, κανείς δεν την επέβαλε απ’ έξω. Είπε χαρακτηριστικά ο νέος πρόεδρός μας, ο Μιγκέλ Ντίας Κανέλ Μπερμούντες: «Η αλλαγή γενιάς στην κυβέρνησή μας δεν θα πρέπει να διεγείρει τους εχθρούς της Επανάστασης. Είμαστε η συνέχεια, όχι η ρήξη. Αυτός είναι ο δρόμος που ελεύθερα επιλέξαμε να ακολουθήσουμε. Ο κουβανικός λαός δεν θα επιστρέψει ποτέ στο ντροπιαστικό παρελθόν από το οποίο απελευθέρωσε τον εαυτό του μέσα από τεράστιες θυσίες στα 150 χρόνια αγώνα για ανεξαρτησία και πραγματική αξιοπρέπεια». Το νέο Σύνταγμά μας υιοθετήθηκε μετά από μια αυθεντική άσκηση δημοκρατίας και συμμετοχής, στη διάρκεια της οποίας τροποποιήθηκε το 62% του αρχικού κειμένου, και εγκρίθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία στο λαϊκό δημοψήφισμα της 24ης Φεβρουαρίου 2019. Σε αυτό δεν αλλάζουν οι στρατηγικοί στόχοι μας και ο αμετάκλητος σοσιαλιστικός χαρακτήρας της Κούβας, όπως και οι αρχές της εξωτερικής πολιτικής μας.
Μιλώντας για ευημερία… η υποτίμηση του κουβανικού νομίσματος, για πρώτη φορά από το 1959, τι σκοπό έχει;
Η παγκόσμια κρίση, που παροξύνθηκε από την πανδημία του Covid-19, προκαλεί εντάσεις στην παγκόσμια οικονομία. Γι’ αυτό κι εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να αναλάβουμε σημαντικές δράσεις επικαιροποίησης του οικονομικού μοντέλου μας. Μ’ αυτήν την έννοια, επιβάλλεται ένα νομισματικό και συναλλαγματικό σύστημα που θα περιλαμβάνει την κατάργηση υπερβολικών ενισχύσεων και αχρείαστων πλέον δωρεάν παροχών, καθώς και τον μετασχηματισμό του εισοδήματος. Η εξάλειψη του μέχρι τώρα ισχύοντος νομισματικού και συναλλαγματικού δυισμού** δεν θα λύσει από μόνη της με μαγικό τρόπο τα συσσωρευμένα προβλήματα της κουβανικής οικονομίας. Αλλά χωρίς την επίλυση αυτού του προβλήματος είναι δύσκολο να προχωρήσουμε μπροστά.
Η νομισματική ενοποίηση θα φέρει υποτίμηση, κι αυτό απαιτεί προσαρμογές. Οι τιμές χονδρικής θα αυξηθούν, σε συνάρτηση με την αύξηση της τιμής των εισαγόμενων προϊόντων. Η αύξηση αυτή θα επηρεαστεί και από τη μισθολογική μεταρρύθμιση, καθώς οι εταιρίες θα πρέπει να περιλάβουν στο κόστος τους και την επερχόμενη αύξηση των μισθών. Αυτό που πρέπει να διασφαλίσουμε είναι ότι η αύξηση των τιμών δεν θα είναι υψηλότερη από την αύξηση των μισθών. Πιστεύω ότι, ανεξάρτητα από τις αντιδράσεις της αγοράς, αυτά καθαυτά τα χαρακτηριστικά της οικονομίας μας θα αποτρέψουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και οι βασικές κατακτήσεις της Επανάστασης, όπως η δωρεάν υγεία και παιδεία, θα διαφυλαχθούν.
Ας περάσουμε σε ένα ζήτημα που ξεφεύγει από τα όρια της Κούβας, αλλά μάλλον την αφορά. Θεωρείτε ότι, μετά από χρόνια υποχωρήσεων και αποτυχιών μιας σειράς προοδευτικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική, γινόμαστε τώρα μάρτυρες νέας ανόδου λαϊκών κινητοποιήσεων; Ή πρόκειται για ένα προσωρινό φαινόμενο που δεν ανατρέπει την επιστροφή στο καθεστώς της «πίσω αυλής» των ΗΠΑ;
Δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη για εσωτερικά ζητήματα άλλων κρατών. Η Κούβα εφαρμόζει τις αρχές της επαναστατικής διπλωματίας και ταυτόχρονα ενστερνίζεται τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ραχοκοκαλιά της κουβανικής εξωτερικής πολιτικής είναι ο διεθνισμός, ο αντιιμπεριαλισμός, η αλληλεγγύη και η ενότητα των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Τούτων λεχθέντων, οι κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική πρέπει να αντιμετωπιστούν με ενιαίο και συνεκτικό τρόπο, και με σεβασμό των διαφορών μας. Η Κούβα είναι βαθιά αφοσιωμένη στην ανακήρυξη της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής σε Ζώνη Ειρήνης, η οποία υπογράφτηκε από τους ηγέτες 33 κρατών της περιοχής στη δεύτερη σύνοδο κορυφής τους στην Αβάνα, το 2014. Αυτή πρέπει να είναι το σημείο αναφοράς στις σχέσεις μεταξύ των κρατών της περιοχής, και σε αυτές του υπόλοιπου κόσμου με τα κράτη μας.
Το άνοιγμα του τουρισμού
Μετά από πολλούς μήνες, οι τουρίστες ξανάρχισαν να επισκέπτονται την Κούβα. Τι μέτρα παίρνετε ώστε να προστατεύονται τόσο οι κάτοικοί της όσο και οι τουρίστες;
Τα κύρια μέτρα είναι τα εξής: 1) Πύκνωση της 24ωρης παροχής υγειονομικής βοήθειας και επιδημιολογικής επίβλεψης στις τουριστικές περιοχές. 2) Όλοι οι διεθνείς τουρίστες που φτάνουν στην Κούβα δίνουν δείγμα για μοριακό τεστ PCR. Συνίσταται, αλλά δεν αρκεί τεστ PCR που έχει πραγματοποιηθεί πριν το ταξίδι. 3) Διπλή θερμομέτρηση όλων των εισερχομένων στη χώρα. Σε εμπύρετες περιπτώσεις, μεταφορά σε χώρο απομόνωσης και, εάν χρειαστεί, σε νοσοκομείο. 4) Κάθε ταξιδιώτης πρέπει να διαθέτει βεβαίωση υγείας και ασφάλιση κάλυψης εξόδων για Covid-19. 5) Κάθε ταξιδιώτης παραμένει στο ξενοδοχείο του, με μάσκα όταν βρίσκεται εκτός του δωματίου του, μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα του PCR. Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό, ο ταξιδιώτης και το άμεσο περιβάλλον του μεταφέρονται σε νοσοκομείο. 6) Όσοι ταξιδιώτες δεν μένουν σε ξενοδοχείο, όπου οι έλεγχοι είναι καθημερινοί, ή είναι Κουβανοί που επιστρέφουν στη χώρα, παραμένουν σε καραντίνα μέχρι να πραγματοποιήσουν και δεύτερο τεστ PCR, 5 ημέρες μετά την άφιξή τους, και να βγουν τα αποτελέσματά του.
«Οι Κουβανοί γιατροί είναι υπόδειγμα αλληλεγγύης»
Εσείς, και πολλοί άλλοι, καλείτε να απονεμηθεί το φετινό Νόμπελ ειρήνης στην ιατρική μπριγάδα Χένρι Ριβ. Γιατί;
Από τον θρίαμβο της Επανάστασης, η Κούβα ξεχώρισε για το πνεύμα αλληλεγγύης και διεθνισμού που τη διαπερνά. Εδώ και πολλά χρόνια στέλνει ιατρικές μπριγάδες σε διάφορες χώρες, υποδέχεται σπουδαστές της ιατρικής από το εξωτερικό, στέλνει καθηγητές για να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν ιατρικές σχολές σε φτωχές χώρες κ.ο.κ. Η Κούβα, οι γιατροί και οι νοσηλευτές της είναι ένα από τα θεμέλια της διεθνούς αλληλεγγύης. Με τον αλτρουισμό και τον ηρωισμό τους, με τον μόχθο και τη στάση τους, συντρίβουν όλα τα σοφίσματα κάθε συκοφαντικής εκστρατείας για τη δουλειά τους. Το διεθνές σώμα γιατρών ειδικευμένων στην αντιμετώπιση καταστροφών και σοβαρών επιδημιών, που συνήθως αποκαλείται ιατρική μπριγάδα Χένρι Ριβ, δούλεψε σε σεισμούς, στη μάχη κατά του Έμπολα στην Αφρική και σε πολλές ακόμα δύσκολες καταστάσεις σε πολλά μέρη του κόσμου. Και τώρα πολεμά κατά του Covid-19 σε πολλές χώρες. Οι χώρες υποδοχής αναλαμβάνουν τα έξοδα μεταφοράς, διαμονής και διατροφής των εθελοντών. Από δε τις φτωχότερες, η Κούβα δεν λαμβάνει κανενός είδους αποζημίωση.
Οι ΗΠΑ τι κάνουν; Μόνο χύνουν χολή. Η απάντηση της Κούβας είναι οι πάνω από 30 μπριγάδες που έχουν σταλεί αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο, όπως και η προσφορά στην ανθρωπότητα των επιστημονικών ερευνών της – μεταξύ άλλων της ανασυνδυασμένης ιντερφερόνης Alpha-2B, ενός φαρμάκου που έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στη θεραπεία του Covid-19. Η πρωτοβουλία φίλων της Κούβας για απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στην ιατρική μπριγάδα Χένρι Ριβ είναι λοιπόν μια σημαντική ενέργεια. Υπογραμμίζει τη διεθνιστική και αλληλέγγυα συνεργασία των Κουβανών γιατρών και στέκεται απέναντι στην καμπάνια δυσφήμησης της ανθρωπιστικής προσφοράς μιας μικρής σοσιαλιστικής χώρας, αποκλεισμένης από έναν ισχυρό εχθρό στο μέσο της Καραϊβικής. Πόσο μάλλον που η πρόταση δεν προέρχεται από την Κούβα, αλλά από διανοούμενους, διεθνείς οργανώσεις κ.ά. Η ελληνική επιτροπή, που απαρτίζεται από εκατοντάδες σημαντικές προσωπικότητες και συντονίζεται από τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη, υπέβαλε ήδη μέσω του διακεκριμένου καθηγητή Γιάννη Μηλιού τη σχετική αίτηση στη Νορβηγική Επιτροπή, που την αποδέχθηκε. Η αίτηση συνοδεύεται ως τώρα από 150.000 υπογραφές, η συλλογή των οποίων θα συνεχιστεί ως τις 31 Ιανουαρίου 2021.
* Για την κληρονομιά του Κάστρο, βλ. το άρθρο «Καταδικάστε με, δεν πειράζει, η Ιστορία θα με δικαιώσει» (φύλλο 336).
** Σημείωση της Σύνταξης: Μέχρι στιγμής εφαρμόζεται ένα ιδιόμορφο καθεστώς διπλής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Για τις κρατικές επιχειρήσεις ισχύει «κλειδωμένη» ισοτιμία 1 πέσο προς 1 δολάριο ΗΠΑ, ενώ στις συναλλαγές με το κοινό οι κουβανικές τράπεζες αγοράζουν 1 δολάριο προς 24 πέσος και το πουλούν προς 25. Βάσει αυτού του συστήματος, κυκλοφορούν δύο νομίσματα: το «κανονικό» πέσο και το «μετατρέψιμο», που αντιστοιχεί σε 1 δολάριο ΗΠΑ. Η νομισματική και συναλλαγματική ενοποίηση αναμένεται να καταλήξει σε ένα ενιαίο νόμισμα, που θα ανταλλάσσεται 20:1 με το δολάριο. Γι’ αυτό αναμένεται σημαντική αύξηση των τιμών πολλών αγαθών.
