του Κάρλο Φορμέντι
Mου λένε αρκετοί φίλοι πως κατά τη διάρκεια της καταλανικής κρίσης κράτησα μια πολύ προσεκτική στάση (κάποιοι εξ αυτών ίσως και να τη θεωρούν οπορτουνιστική), με ελάχιστες σχετικές δημόσιες τοποθετήσεις. Και πως, ακόμη κι όταν έγραψα ή είπα κάτι για το θέμα αυτό, κράτησα χαμηλούς τόνους, χωρίς να ταχθώ ανοικτά υπέρ του κινήματος ανεξαρτησίας των Καταλανών, με μόνη εξαίρεση την καταδίκη της καταστολής –φρανκικής οσμής– που εξαπέλυσε η κυβέρνηση του Ραχόι ενάντια στον καταλανικό λαό και τους θεσμούς του. Για ποιο λόγο, και παρά τις ριζοσπαστικές θέσεις για το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας που έχω υπερασπιστεί στα πρόσφατα έργα μου (για τις οποίες κάποιοι με χαρακτήρισαν «φαιοκόκκινο»), στην περίπτωση αυτή εξέφρασα τόσες αμφιβολίες και προβληματισμούς, αντίθετα από ορισμένους πολιτικούς μου φίλους, σαν τους συντρόφους του Contropiano, οι οποίοι τάχθηκαν ανοιχτά και ξεκάθαρα υπέρ του κινήματος ανεξαρτησίας;
Αυτό εν μέρει οφείλεται στην ανεπαρκή πληροφόρηση που έχω για την κατάσταση στην Καταλονία (αποφεύγοντας να τοποθετηθώ για κάτι που δεν γνωρίζω καλά), αλλά και στη συχνή επαφή μου (μέσα από άρθρα ή σε άμεση επικοινωνία, διαδικτυακή ή άλλη) με τους Iσπανούς συντρόφους των Podemos. Πολλά από τα επιχειρήματά τους κατά της ανεξαρτησίας μου φάνηκαν θεωρητικά πειστικά. Ιδιαίτερα όταν λένε πως το καταλανικό ζήτημα (όπως το πρόβλημα των Βάσκων ή άλλων εθνικών και γλωσσικών μειονοτήτων) θα έπρεπε να λυθεί με μια συνταγματική αναθεώρηση, που, στα χνάρια των μπολιβαριανών επαναστάσεων στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία και το Εκουαδόρ, θα έπρεπε να αναγνωρίσει τον πολυεθνικό χαρακτήρα του ισπανικού κράτους και να θεσπίσει μια ομοσπονδιακή δομή η οποία να εξασφαλίζει τη δημοκρατική αυτονομία όλων των μειονοτήτων.
Σε αυτά να προσθέσω και τον προβληματισμό τους για την επιρροή των φιλελεύθερων δημοκρατών (ουσιαστικά της κεντροδεξιάς, αλλά και διεφθαρμένων πολιτικών παραγόντων) στο κίνημα, και τη διάσπαση που αυτή προκαλεί ανάμεσα στο λαό – με κίνδυνο την ανάδυση καταστάσεων παρόμοιων με αυτές της Ουκρανίας ή της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Από την άλλη πλευρά, με δεδομένες τις τεράστιες λαϊκές διαδηλώσεις στην Καταλονία, ήταν αναγκαίο να πάρουμε θέση, έστω και κριτική, αλλά ξεκάθαρα υπέρ του κινήματος (για να μην πάθουμε αυτά που έπαθαν οι Podemos στις πρόσφατες εκλογές) και να αποφύγουμε το ρίσκο μιας σύνθλιψης ανάμεσα στους δύο εθνικισμούς.
Το ζήτημα θα έπρεπε να λυθεί με μια συνταγματική αναθεώρηση που αναγνωρίζει τον πολυεθνικό χαρακτήρα του ισπανικού κράτους και θεσπίζει μια ομοσπονδιακή δομή, η οποία θα εξασφαλίζει τη δημοκρατική αυτονομία όλων των μειονοτήτων
Συμπεράσματα από τις εκλογές
Τι να πει κανείς σήμερα που τα πράγματα κατά κάποιον τρόπο έχουν παγώσει; Εντόπισα χρήσιμα σημεία προβληματισμού (πέρα από τις πολύτιμες πληροφορίες) σε ένα άρθρο του Albert Recio Andreu στην ιστοσελίδα Mientras Tanto, με τον τίτλο «De elecciones, procesos y comunes»*. Παραθέτω μερικά βασικά του σημεία: 1) Στις εκλογές επικράτησαν δύο οργανώσεις της εθνικιστικής δεξιάς, αυτή του οπαδού της ανεξαρτησίας Πουτζδεμόν, και αυτή της λαϊκιστικής δεξιάς των Ciudadanos. 2) Η ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων δείχνει πως οι οπαδοί της ανεξαρτησίας πλειοψήφησαν έξω από τις μητροπολιτικές περιοχές και ανήκουν στη μορφωμένη μεσαία τάξη, ενώ οι προλετάριοι εν μέρει υποστήριξαν τους Podemos (που πήραν ένα ποσοστό γύρω στο 10% στις εργατικές συνοικίες) και εν μέρει τους Ciudadanos. 3) Η μεσαιο-μικροαστική σύνθεση του κινήματος υπέρ της ανεξαρτησίας, στις μη μητροπολιτικές περιοχές, εξηγεί το ότι το κίνημα δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τις διάφορες μορφές φόβου (για τη φυσική αναμέτρηση, για την οικονομική αντεπίθεση, για απώλεια ευκαιριών καριέρας κ.λπ.) που προκάλεσε η καταπίεση. 4) Οι εργαζόμενοι μετανάστες από άλλες περιοχές της Ισπανίας ψήφισαν τους Ciudadanos, τρομοκρατημένοι από τις πιθανές επιπτώσεις της ανεξαρτησίας πάνω στην απασχόληση και τους μισθούς, πέρα από το ρίσκο της εκδίωξης από τον γενέθλιο τόπο τους. 5) Καμία από τις δύο πλευρές δεν πήρε αποστάσεις από την Ευρώπη του ορντοφιλελευθερισμού και της γερμανικής ηγεμονίας, ούτε και κατήγγειλε τις καταστροφικές συνέπειες της πολιτικής της στον ισπανικό και τον καταλανικό λαό, ενώ αντίθετα ζήτησαν τη στήριξή της.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, η επιλογή των Podemos, αν και δύσκολη και τιμωρητική, ήταν η μόνη εφικτή: η συνέχιση της υπεράσπισης των κοινωνικών αιτημάτων προς όφελος των υποτελών τάξεων, η συνταγματική αναθεώρηση με στόχο μια δημοκρατική, ομοσπονδιακή και σοσιαλιστική Ισπανία, καθώς και η αποφυγή της συμμετοχής στη μετωπική σύγκρουση των δύο δεξιών εθνικισμών. Θα ήταν δυνατόν να συνοδεύεται η γραμμή αυτή από μια πιο ξεκάθαρη και αποφασιστική υποστήριξη της εθνικής υπόθεσης των Καταλανών που –διαφορετικά από τα άλλα ευρωπαϊκά κινήματα υπέρ της ανεξαρτησίας– έχει βαθιές ιστορικές, γλωσσικές και πολιτισμικές ρίζες; Ειλικρινά δεν ξέρω! Είναι εύκολη η ανέξοδη κριτική από τα έξω, αλλά είναι πολύ δύσκολο να παίρνεις θέση σε μια συγκεκριμένη, περίπλοκη και αντιφατική κατάσταση.
