Συγκλίσεις στις Βρυξέλλες, αλλά ανοικτό μέχρι τον Μάιο το χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης – Η σκιαμαχία της Ρώμης και η «ρήτρα αντιπολίτευσης» που ζητά το ΔΝΤ
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
«Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη» φαίνεται να πιστεύει η ηγεσία της κυβέρνησης και γι’ αυτό επενδύει πολλά στην παρουσία του πρωθυπουργού στην επετειακή σύνοδο της Ε.Ε. (24-25/3), με την προσδοκία ότι κάποια ευχολογική αναφορά στην προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων και των κοινωνικών κεκτημένων στο κείμενο της διακήρυξης των 27 μπορεί να επιδράσει θετικά στην έκβαση της αξιολόγησης.
Τυπικά, ο δρόμος προς την ολοκλήρωση της αξιολόγησης περνά αποκλειστικά από τις Βρυξέλλες, όπου μέχρι χθες το βράδυ συνεχιζόταν η διαπραγμάτευση ανάμεσα σε 4 υπουργούς της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ (Τσακαλώτος, Σταθάκης, Αχτσιόγλου, Χουλιαράκης) με τους επικεφαλής του κουαρτέτου, εκπροσωπούμενους μάλιστα σε υψηλότερο επίπεδο από τους Ρέγκλινγκ (ESM), Τόμσεν (ΔΝΤ), Κερέ (ΕΚΤ) και Μπούτι (Κομισιόν). Με δεδομένο, πάντως, ότι η ατζέντα της διαπραγμάτευσης μονοπωλείται από το ΔΝΤ, η «συμβολική» μάχη που δίνει η κυβέρνηση για τα εργασιακά και το περίφημο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» είναι βέβαιο ότι αφήνει παγερά αδιάφορα τα στελέχη του Ταμείου. Έστω κι αν ρητορικά ακόμη και ο «καλβινιστής» Ντάισελμπλουμ δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα να διακηρύξει στο Ευρωκοινοβούλιο ότι κι αυτός είναι υπέρ των συλλογικών συμβάσεων ή των «βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών» στα εργασιακά.
Η εναλλακτική της Ρώμης
Το ζητούμενο στις Βρυξέλλες ήταν να υπάρχει ένα προσύμφωνο μεταξύ κυβέρνησης και κουαρτέτου που να καταγράφει συγκλίσεις στο θέμα των μελλοντικών περικοπών των συντάξεων, το φορολογικό, τα ενεργειακά (με διακύβευμα το χρονοδιάγραμμα πώλησης του 40% των λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ) και τα εργασιακά (συλλογικές συμβάσεις, ομαδικές απολύσεις, συνδικαλιστικός νόμος). Με δεδομένη τη διάθεση της κυβέρνησης να υποχωρήσει στα τρία πρώτα και την ακαμψία του ΔΝΤ στο τέταρτο, ως εναλλακτικό σενάριο η διαπραγματευτική ομάδα της κυβέρνησης εξέταζε το ενδεχόμενο να μείνει ανοικτό το εργασιακό, για να κλείσει μέσω της συνόδου της Ρώμης, στην οποία ο πρωθυπουργός θα ζητήσει να περιληφθεί στη διακήρυξη αναφορά στην προστασία των εργαζομένων ή στο συλλογικό εργατικό δίκαιο. Μια διακήρυξη δεν κοστίζει πολλά πράγματα και τελευταία εμφανίζονται αρκετοί, κυρίως σοσιαλδημοκράτες αξιωματούχοι πρόθυμοι να στηρίξουν ανάλογες αναφορές, απευθυνόμενοι κυρίως στο δικό τους εκλογικό ακροατήριο. Ωστόσο, μέχρι αυτή την ώρα κάτι τέτοιο δεν έχει επιτευχθεί. Το σχέδιο διακήρυξης των 27 δεν περιλαμβάνει την προτεινόμενη από την ελληνική κυβέρνηση παράγραφο για τα εργασιακά δικαιώματα στην Ε.Ε., κι είναι άγνωστο τι θα κάνει ο πρωθυπουργός αν δεν περιληφθεί. Θέμα βέτο, πάντως, δεν τίθεται, βεβαιώνουν κυβερνητικά στελέχη.
Αναζητείται εύπεπτο ισοζύγιο
Αλλά, ακόμη κι αν η διακήρυξη των 27 για το μέλλον της Ε.Ε. περιλάβει την αναφορά στα εργασιακά δικαιώματα , αυτό είναι αδύνατο να δεσμεύσει το ΔΝΤ. Επομένως, στο πεδίο της αξιολόγησης, οι Ευρωπαίοι δανειστές, ανάμεσα στην απόλυτη προτεραιότητα συμμετοχής του ΔΝΤ στο τρίτο μνημόνιο και την προαιρετική επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων στην Ελλάδα είναι προφανές τι επιλέγουν. Άλλωστε, ήδη το Βερολίνο διεμήνυσε ότι δεν πρέπει η επετειακή σύνοδος της Ρώμης να συνδέεται με την ελληνική αξιολόγηση. Ενώ είναι γνωστή, εδραιωμένη ανάμεσα στα στελέχη της ευρωπαϊκής τρόικας και τεκμηριωμένη με νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου η άποψη ότι στο πλαίσιο του Μνημονίου το «ευρωπαϊκό κεκτημένο», δηλαδή η νομοθεσία της Ε.Ε., δεν εφαρμόζεται. Επομένως, μπορούν να αναστέλλονται και τα εργασιακά δικαιώματα.
Το ρεαλιστικά αναμενόμενο μέχρι χθες το βράδυ από τα κυβερνητικά στελέχη στο «Brussels group» ήταν μια δήλωση για «σημαντική πρόοδο» και συγκλίσεις στις διαπραγματεύσεις με το κουαρτέτο. Αυτή η «πρόοδος» αναγνωρίστηκε ήδη και από τον εκπρόσωπο του ΔΝΤ Τζέρι Ράις και μπορεί να κλιμακωθεί τα επόμενα 24ωρα σε απόφαση επιστροφής του κουαρτέτου στην Αθήνα την ερχόμενη εβδομάδα, με τη φιλοδοξία να συνταχθεί «σχέδιο τεχνικής συμφωνίας» μέχρι το Eurogroup της 7ης Απριλίου. Ιδεωδώς, οι κυβερνητικές υποχωρήσεις στο πεδίο της αξιολόγησης ακόμη και στα εργασιακά (πχ στο θέμα των κλαδικών συμβάσεων και των ομαδικών απολύσεων) θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν από μια «καλή» διακήρυξη στη Ρώμη το Σάββατο, με μια πινελιά «κοινωνικής Ευρώπης». Αυτό θα αποτελούσε ένα πολιτικά εύπεπτο ισοζύγιο για την κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή.
Ασφυξία και πολιτικές δεσμεύσεις
Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της αξιολόγησης είναι ακόμη ανοικτό σε επικίνδυνες παρατάσεις. Από την άνεση με την οποία ο «μάτσο» πρόεδρος του Eurogroup το απλώνει μέχρι τον Μάιο (22/5, επόμενη σύνοδος του Eurogroup), από τις σταθερές δηλώσεις Σόιμπλε ότι… όλοι οι δρόμοι περνούν από την Ουάσιγκτον, την έδρα του ΔΝΤ, και πως χωρίς αυτό δεν υπάρχει δόση και από την παραδοχή Τσακαλώτου ότι μια «ολική συμφωνία» δεν αναμένεται πριν από τις 21-23 Απριλίου, κατά την εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ, προκύπτει ότι οι δανειστές, ή το μεγαλύτερο μέρος τους, επενδύουν στη δημιουργία συνθηκών ασφυξίας. Εκτιμούν, και όχι άδικα, ότι η κυβέρνηση «αποδίδει» καλύτερα υπό πίεση. Οι συνθήκες ασφυξίας ήδη καταγράφονται στην αύξηση της εξάρτησης των τραπεζών από τον ELA, στη συνέχιση της εκροής καταθέσεων, στην πτώση των τζίρων λιανικής κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους. Αναλυτές ξένων τραπεζών συρρικνώνουν τις προβλέψεις τους για τον ρυθμό ανάπτυξης το 2017 περίπου στο 0,5%, έναντι μνημονιακής πρόβλεψης 2,7%, ενώ εκτιμούν ότι όλο το πρώτο εξάμηνο μπορεί να κλείσει με ύφεση, έστω και μικρή. Το αναπτυξιακό αφήγημα του τρίτου Μνημονίου, στο οποίο έχει επενδύσει πολλά η κυβέρνηση, χλομιάζει. Αυτό δίνει την πολυτέλεια στους δανειστές να προσθέτουν στην οικονομική πίεση και την πολιτική, περιλαμβάνοντας σ’ αυτήν ακόμη και την αντιπολίτευση.
Έτσι, παρά τις αρχικές ανώνυμες διαψεύσεις, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις επιβεβαίωσε χθες τον Γάλλο υπουργό Οικονομικών Μισέλ Σαπέν ότι το Ταμείο ζητάει πολιτικές δεσμεύσεις για εφαρμογή των μέτρων από τη μελλοντική κυβέρνηση, ή τη σημερινή αντιπολίτευση. «Είναι κάτι που έχει ζητηθεί στο παρελθόν και από την Ελλάδα και από άλλες χώρες», θύμισε ο Ράις. Και σωστά, διότι αυτό έχει πράγματι συμβεί και τον Ιούνιο του 2011 (Μεσοπρόθεσμο, κυβέρνηση Παπανδρέου) και το 2012, στις παραμονές των διπλών εκλογών, και το καλοκαίρι του 2015, πριν τη ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Και πράγματι, αυτές οι δεσμεύσεις αναλήφθηκαν πλήρως από τη μνημονιακή αντιπολίτευση, που υπερψήφισε με χέρια και με πόδια το Μνημόνιο. Τις σημερινές αντιδράσεις της ΝΔ στις πολιτικές απαιτήσεις των δανειστών, λοιπόν, καλό είναι να τις ακούει κανείς βερεσέ. Άλλωστε, ο πρόεδρός της Κυρ. Μητσοτάκης δηλώνει μεν ότι δεν πρόκειται να ψηφίσει τα νέα μέτρα που θα νομοθετηθούν με την αξιολόγηση, αλλά δεν έχει δηλώσει πουθενά ότι δεν θα τα εφαρμόσει. Και ήδη αυτό είναι μια επαρκής δέσμευση έναντι των δανειστών.
