Το Δημόσιο έχει ξεχάσει τα κοινωνικά κριτήρια και οι πολίτες αγωνίζονται για τα αυτονόητα. Της Σοφίας Βασιλειάδου*
Σύμφωνα με την Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60 της Ε.Ε., η τιμολόγηση του νερού πρέπει να περιλαμβάνει:
– Το κόστος των υπηρεσιών
– Το κόστος των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον (συνέπειες στα οικοσυστήματα, υφαλμύρωση, υποβάθμιση εδαφών κλπ.)
– Το κόστος έργων προστασίας των πηγών από τη μείωση των αποθεμάτων τους
Επομένως, για να προσδιοριστεί επακριβώς το κόστος και ενδεχόμενα το ποσοστό του που αναλογεί στον καταναλωτή, πρέπει να προηγηθούν εκτενείς έρευνες καταγραφής των αποθεμάτων, του ρυθμού μείωσής τους, των προβλημάτων ρύπανσης, του κόστους απομάκρυνσης και επεξεργασίας των υγρών λυμάτων.
Επίσης, πρέπει να διαμορφωθούν συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρα εξοικονόμησης στην ποσότητα και βελτίωση στην ποιότητα του πόσιμου νερού. Σε αυτές πρέπει να καταγράφεται το ακριβές κόστος για τη βελτίωση των υποδομών και των παρεχομένων υπηρεσιών, για έργα εξοικονόμησης (π.χ. κατασκευή φραγμάτων), για συγκεκριμένα μέτρα στη γεωργία που θα αποβλέπουν στη μείωση της κατανάλωσης, αλλά και την προστασία της ποιότητας .
Και, τέλος, αφού προηγηθούν όλα αυτά, πρέπει να ακολουθήσει δημόσια διαβούλευση.
Εκστρατεία ενημέρωσης μέσα από παρουσιάσεις-εισηγήσεις και ενημερωτικά έντυπα σε:
• Δημοτικά Συμβούλια της κάθε περιοχής
• Όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης με κατάλληλα διαμορφωμένο υλικό
• Αγροτικούς συνεταιρισμούς
• Βιομηχανίες-βιοτεχνίες
• Όλους τους κατοίκους-καταναλωτές
«Με κοινωνική συναίνεση»
Στο πλαίσιο της εφαρμογής της οδηγίας-πλαίσιο, γίνεται σύσταση (COM(2000) 477), η αύξηση της τιμολόγησης του νερού, όπου κριθεί αναγκαία, να είναι σε δόσεις και αφού επιδιωχθεί η κοινωνική συναίνεση, με βάση την κατάθεση προγραμματισμού λήψης συγκεκριμένων μέτρων και υλοποίησης καθορισμένων έργων .
Διευκρινίζεται ότι για να μην υπάρχουν αντιδράσεις στην αύξηση της τιμής θα πρέπει να προηγηθεί:
– Διαφάνεια (πληροφόρηση των φορέων και πολιτών, επικοινωνία, αναφορά στη σχέση ποιότητας/τιμής…).
– Συμμετοχή του κοινού στη λήψη των αποφάσεων.
– Έλεγχος στην κοστολόγηση (πώς αυτή προέκυψε).
– Επίσης, παράλληλα μέτρα. Συνδυασμός της πολιτικής του νερού με άλλες πολιτικές, π.χ. στον τομέα τεχνολογίας, στα αγροτικά, στις υποδομές (Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60).
Τι γίνεται στην Ελλάδα
Τι από όλα αυτά γίνεται στους ελληνικούς δήμους;
Το είδος του φορέα παροχής υπηρεσιών νερού (δημόσιος ή ιδιωτικός) επηρεάζει τη δυνατότητα εκτίμησης του συνολικού κόστους των υπηρεσιών, αλλά και του ποσοστού απόδοσης στους χρήστες.
Ένας δημόσιος τομέας των υπηρεσιών νερού στηρίζεται σε σημαντικές κρατικές επιδοτήσεις που παρέχονται στους φορείς παροχής υπηρεσιών και μειώνουν την τελική συμμετοχή των χρηστών στο κόστος των υπηρεσιών
Άμεσες κρατικές επιδοτήσεις περιλαμβάνουν τη συμμετοχή σε επενδύσεις που υλοποιούν οι φορείς παροχής υπηρεσιών νερού, τη συμμετοχή στη λειτουργία τους (επιχορηγήσεις κόστους λειτουργίας) και τη συμμετοχή στις τιμές που πληρώνουν οι χρήστες (επιδότηση τιμών και τελών).
Εφόσον, λοιπόν, δημόσιος φορέας διαχειρίζεται το νερό, πρέπει να το διαχειριστεί με κοινωνικά κριτήρια. Δεν μπορεί το κόστος να μεταφέρεται στους καταναλωτές, ειδικά σε συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών, τους κατοίκους, απαλλάσσοντας ή ορίζοντας ειδικό τιμολόγιο πολύ χαμηλό σε ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις, εκκλησίες κ.λπ. Ούτε είναι ίδιες οι ανάγκες αλλά και το κόστος νερού σε μια αστική κατοικία στην πόλη και ένα αγροτόσπιτο στο χωριό. Απαράδεκτη είναι και η τιμολόγηση του νερού άρδευσης, πολύ περισσότερο η αύξηση της τιμής παροχής νερού και μάλιστα όταν η διαχείριση του αρδευτικού νερού δεν εντάσσεται σε μια αγροτική πολιτική βελτίωσης της θέσης του αγρότη και ταυτόχρονα εξοικονόμησης και προστασίας των υδάτινων πόρων.
Δημόσιο αγαθό
Η Ε.Ε. έχει δυστυχώς κατευθύνσεις νεοφιλελεύθερες στην τιμολογιακή πολιτική. Η Ελλάδα σήμερα, στο πλαίσιο της μνημονικής πολιτικής, πιέζεται στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης του νερού. Αυτή η πολιτική έχει επίδραση βέβαια στους δήμους οι οποίοι, συνήθως, εξαιτίας των περικοπών των κεντρικών πόρων, για να αντεπεξέλθουν στοιχειωδώς στις υποχρεώσεις τους, φορτώνουν, με προχειρότητα και αδιαφανείς διαδικασίες, όλα τα κόστη στις πλάτες των σκληρά δοκιμαζόμενων πολιτών. Επικαλούνται, όπου τους βολεύει, και κάποιες παμπάλαιες περίεργες νομοθεσίες για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Αν και κόπτονται για το αντίθετο, ουσιαστικά διαχειρίζονται το νερό ως εμπόρευμα και όχι ως δημόσιο αγαθό. Έτσι προετοιμάζουν το έδαφος για το επόμενο στάδιο, την ιδιωτικοποίηση.
Έργα εξοικονόμησης, βελτίωσης της ποιότητας, είναι συνήθως ανύπαρκτα. Ανοίγουν γεωτρήσεις όπου εντοπίσουν κάποιο απόθεμα, μέχρι αυτά να εξαντληθούν ή να γίνουν ακατάλληλα προς πόση. Αντί να διεκδικήσουν, από την κεντρική εξουσία, πόρους για δημιουργία υποδομών, αδιαφορούν για την επόμενη μέρα, για τη βεβαιωμένη υποχώρηση των αποθεμάτων, για την υποβάθμιση της ποιότητας. Η φιλοσοφία τους είναι: Όσο πιο ακριβό το νερό τόσο περισσότερη εξοικονόμηση θα έχουμε. Δεν διστάζουν ακόμη, οποιοδήποτε πρόβλημα εμφανιστεί σε έλεγχο δείγματος να το αποδώσουν σε τυχαίο λάθος, τυπογραφικό ή μέτρησης. Και τα κόστη τα φορτώνουν στους δημότες.
Ευτυχώς, όμως, οι κάτοικοι σε αρκετούς δήμους ξεσηκώνονται βλέποντας ξαφνικά το κόστος του νερού ακόμη και να τριπλασιάζεται για την ίδια κατανάλωση. Οργανώνονται και ετοιμάζονται να δώσουν μάχη. Έτσι πρέπει. Το νερό είναι δημόσιο αγαθό στο οποίο όλοι έχουν δικαίωμα δωρεάν πρόσβασης τουλάχιστον για τις βασικές τους ανάγκες. Δυστυχώς, όμως, σήμερα πρέπει να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα.
* Η Σοφία Βασιλειάδου
είναι δημοτική σύμβουλος
στο Δήμο Θέρμης, επικεφαλής
της παράταξης Ανατολικός Άνεμος
