«Από την πρώτη ημέρα των λαϊκών εξεγέρσεων τα πολιτικά υπολείμματα των καθεστώτων σχεδίαζαν τον αφανισμό των αποκλεισμένων και την ανάσχεση των επαναστάσεων στην αραβική Μ. Ανατολή, τρέμοντας μπροστά στην οργή, το πάθος και την επιμονή με την οποία παρουσιαζόταν ο κόσμος στο δημόσιο χώρο. Στην Αίγυπτο και την Τυνησία, η ανάσχεση των επαναστατικών διαθέσεων επιχειρήθηκε μέσω της υποταγής του επαναστατικού πνεύματος στη λεγόμενη δημοκρατική μετάβαση. Στη βάση αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η αντίληψη ότι αυτά τα δύο αλληλοαποκλείονται. Δηλαδή, ότι η μετάβαση στη δημοκρατία ολοκληρώνεται με τον τερματισμό της επανάστασης και τερματισμός της επανάστασης σημαίνει εξάλειψη των επαναστατών.
«Μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά είναι αληθινό: Ο ανασχηματισμός της πολιτικής μέσω της δημοκρατικής μετάβασης είναι το πρώτο βήμα για τη δίωξη των επαναστατών και της ηθικής τους, των αποκλεισμένων, των Μπουαζίζι αυτού του κόσμου.
Ο «αραβικός δρόμος»
«Ίσως υπάρχει ένας «τέταρτος δρόμος» – ο αναπροσδιορισμός του πολιτικού σε κάποια μετα-αυταρχική φάση, έτσι ώστε η επαναστατικότητα του κόσμου και οι τυπικοί δημοκρατικοί κανόνες να συμπίπτουν, να μην αλληλοαποκλείονται. Οι τυπικοί δημοκρατικοί κανόνες προσδιορίζουν την «επίσημη» και «συστημική» πολιτική, το επαναστατικό πνεύμα δημιουργεί το χώρο του «άτυπου» που αναπαράγει και ανανεώνει την επαναστατικότητα. Η επίσημη πολιτική αποτελεί την επικράτεια των συμβατικών καταστάσεων, τον πολιτικό ανταγωνισμό των απόψεων και των πολιτικών δυνάμεων. Η μη «επίσημη» είναι ο τόπος των μη τυπικά ανταγωνιστικών πολιτικών αγώνων που λειτουργούν ως επανεπινόηση του πολιτικού. Η επανεπινόηση του πολιτικού αποτελεί μια συνεχή άσκηση της δύναμης του λαού που διαρκώς εγκαλεί την επίσημη πολιτική ώστε να ενεργεί «έντιμα». Μπορεί να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια πολιτική ανατροπή. Αυτό φάνηκε στις περιπτώσεις της Αιγύπτου, της Τυνησίας, της Λιβύης και της Υεμένης.Η δημοκρατία [με την έννοια των τυπικών κανόνων της κοινοβουλευτικής διαδικασίας] θα μπορούσε να σκοτώσει την επανάσταση στον αραβικό κόσμο, ενώ το επαναστατικό πνεύμα που επέδειξε ο λαός στην Αίγυπτο και την Τυνησία, αναφέρει ο Σαντίκι, μπορεί να αποτελέσει το αντίβαρο ώστε να οδηγήσει την πολιτική σε μια διέξοδο. Και εδώ εμφανίζεται το δίλημμα της δημοκρατικής αναδόμησης.
Επανάσταση και δημοκρατία
«Η ανάφλεξη της επαναστατικότητας μέσω της επιστροφής στην Πλατεία Ταχρίρ είναι εντυπωσιακή. Στην κορύφωση των διαδικασιών προς τις εκλογές οι οποίες σχεδιάζονταν να γίνουν, μέσα από πολλά στάδια, στις 28 Νοεμβρίου, αυτή η επανάκαμψη στην Ταχρίρ δεν διέκοψε την επίσημη μετάβαση, αλλά ξέσπασε ως «φωνή λαού».
Αν αυτά όλα είχαν απορροφηθεί από την κομματική πολιτική, τότε η επαναστατικότητα θα είχε σβήσει».
Το δίλημμα στη σημερινή Αίγυπτο, επισημαίνει ο Σαντίκι, είναι ότι ενώ οι κατεστημένες ελίτ ανταγωνίζονται για να παρακάμψουν και να υπερβούν την επανάσταση, οι αποκλεισμένοι επαναστατούν και αυτό αποτελεί τη δική τους δημοκρατία. Αυτές οι ελίτ μαζί με το στρατό (το ανώτατο στρατιωτικό συμβούλιο) ευθύνονται για την αποτυχία της επανάστασης στην Αίγυπτο. Δεν σχεδιάστηκε μια αυθεντική δημοκρατική πορεία, απλώς μια εκλογική διαδικασία, όπου όλοι οι θεσμοί και οι δομές του παλιού καθεστώτος μένουν εν πολλοίς ανέγγιχτοι, ο στρατός, τα ΜΜΕ, ακόμη και οι εκλογικοί κατάλογοι. Αυτό βρίσκεται στον πυρήνα της τρέχουσας πολιτικής κρίσης στην Αίγυπτο, όπου η λαϊκή παρουσία και επαναστατικότητα δεν εκφράστηκε στην εκλογική διαδικασία και γενικότερα στις «επίσημες» πολιτικές διαδικασίες, ενώ η καταστολή και οι διώξεις των πιο αγωνιστικών λαϊκών στοιχείων συνεχίζονται αμείωτα.
Ο λαός διεκδικεί το δικό του, ξεχωριστό ρόλο σε μια συνεχή και εντεινόμενη πολιτική πάλη από τα «κάτω». Η κρατική καταστολή με τις δολοφονίες και τους τραυματισμούς, η πτώση της κυβέρνησης και στο παρασκήνιο ο στρατός, που συνεχίζει να κρατά τα ηνία της πραγματικής εξουσίας, δεν μπορεί παρά να οξύνουν αυτή την πολιτική κρίση. Η «δημοκρατική πολιτική» στην Αίγυπτο δεν φαίνεται να μπορεί να υπερβεί τα εσκαμμένα.
