Επί της ουσίας, τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρόεδρος της ΕΚΤ δημιουργούν ένα ακόμη «μαλακό» μαξιλάρι για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και για όσους κρίκους του διαθέτουν χαρτοφυλάκια πλημμυρισμένα από κρατικά χρεόγραφα του ασθενούς ευρωπαϊκού Νότου. Οι όροι, όμως, που έθεσε με σαφήνεια για τις «απεριόριστες» αγορές ομολόγων των προβληματικών χωρών οδηγούν κατευθείαν στην ένταξή τους σε μνημόνια δημοσιονομικής προσαρμογής, δηλαδή υποχρεωτικής λιτότητας, και μάλιστα με έλεγχο τύπου τρόικας και συμμετοχή του ΔΝΤ, που γίνεται μέσω ενός ακόμη μηχανισμού εταίρος της Ευρωζώνης στην επιχείρηση δημοσιονομικού «σωφρονισμού» των χωρών.
Με την απόφαση αυτή που επικροτήθηκε θερμά για τις αγορές, η ΕΚΤ επέκτεινε στα ακρότατα όριά της τον ρόλο της ως θεματοφύλακα του ευρώ. Αναλαμβάνοντας, μάλιστα, και τον επόμενο θεσμικό ρόλο που της επιφυλάσσει το προσχέδιο της Κομισιόν που θα τεθεί στην έγκριση των ηγετών της Ε.Ε. στην προσεχή σύνοδο κορυφής, δηλαδή την εποπτεία του συνόλου των 6.000 τραπεζών της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ γίνεται το θεσμικό κέλυφος για την πλήρη «τραπεζοποίηση» της Ευρωζώνης. Με το ένα πόδι στην αγορά κρατικού χρέους και με το άλλο στους κυρίως αγοραστές του, τις τράπεζες, των οποίων θα ελέγχει και θα χρηματοδοτεί την κεφαλαιακή επάρκεια, το ευρω-σύστημα υποτάσσεται πλήρως στη λογική «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει».
Στήριξη στη Μέρκελ
Αυτό είναι η μια διάσταση του θέματος. Η άλλη, η πολιτική, σχετίζεται με τους όρους της δημοσιονομικής και πολιτικής ενοποίησης της Ευρωζώνης, που έχουν προκαλέσει πολιτικό εμφύλιο στη γερμανική ηγεσία. Στο πεδίο αυτό, η ΕΚΤ διευκολύνει όσο μπορεί την καγκελάριο Μέρκελ να αντιμετωπίσει τις σχεδόν υστερικές αντιδράσεις που εκδηλώνονται από μέρους του τραπεζικού λόμπι της χώρας, με επικεφαλής τον πρόεδρο της Bundesbank Γενς Βάιντμαν, τη μισή επιχειρηματική ελίτ και τους κυβερνητικούς της εταίρους, Ρέσλερ, Σόιμπλε και λοιπούς. Η παρέμβαση της ΕΚΤ αδυνατίζει τα επιχειρήματα περί «κοινοτικοποίησης του χρέους της Ευρωζώνης» ή περί κοπής πληθωριστικού χρήματος, αφού μέσα από τη διαδικασία «αποστείρωσης» όσο νέο χρήμα θα διατίθεται για την αγορά ομολόγων, άλλο τόσο θα αποσύρεται.
Με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η δημιουργία πληθωρισμού, ενώ η ΕΚΤ μετατρέπεται σε τείχος προστασίας για τις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά και της ΑΑΑ πιστοληπτικής αξιολόγησης. Αυτή η διάσταση, μάλιστα, ενισχύεται από το γεγονός ότι η ΕΚΤ παραιτείται από το καθεστώς προνομιακού πιστωτή σε περίπτωση κουρέματος των ομολόγων που κατέχει.
Δεύτερη ταχύτητα εντός ευρώ
Το κυριότερο, ωστόσο, στοιχείο υποστήριξης του κατά Μέρκελ γερμανικού σχεδίου για το ευρώ είναι το γεγονός ότι η ΕΚΤ θα προσφέρει την αμέριστη «βοήθειά» της μόνο υπό τον όρο ότι τα βοηθούμενα κράτη θα έχουν προσφύγει στους μηχανισμού στήριξης EFSF/ESM. Η γερμανική ηγεσία αποκτά έτσι έναν δεύτερο μοχλό πίεσης για τη θεσμική κατοχύρωση μιας «δεύτερης ταχύτητας» εντός ευρώ, με κράτη υπερχρεωμένα, υπό μνημόνιο και υπό δημοσιονομική επιτήρηση.
Η Άνγκελα Μέρκελ υποστήριξε με διακριτικότητα το σχέδιο Ντράγκι, ώστε να μην «ανάψουν τα αίματα» στη Γερμανία και να μη φορτιστεί το κλίμα ενόψει της αναμενόμενης για τις 12 του μηνός απόφασης του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου για την έγκριση της δημιουργίας του ευρωπαϊκού ταμείου διάσωσης ESM.
Ενθουσιώδης ήταν η αντίδραση της Λαγκάρντ του ΔΝΤ, το ίδιο και του Μπαρόζο της Κομισιόν, συγκρατημένα αντέδρασαν οι Ραχόι και Μόντι – λογικό, αφού ναι μεν τα επιτόκια Ισπανίας και Ιταλίας μειώθηκαν, αλλά για τους ίδιους είναι πολιτικά δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να προαναγγείλουν την ένταξη των χωρών τους σε μνημόνια τύπου Ελλάδας.
Το απόλυτο πείραμα «Ελλάδα»
Και η Αθήνα; Η συγκυβέρνηση θα ήθελε πολύ να ξεσπάσει σε θυελλώδη χειροκροτήματα για την επιβίωσή της έστω και σ’ αυτή την υπό διαμόρφωση δεύτερη ταχύτητα του ευρώ, αν δεν ήξερε ότι η Ελλάδα παραμένει το απόλυτο πείραμα για τα όρια πολιτικής και κοινωνικής αντοχής. Παρά τις ενέσεις αισιοδοξίας και τα εύσημα για τις «μεταρρυθμιστικές» επιδόσεις της κυβέρνησης από Ευρωπαίους αξιωματούχους -τελευταίος χθες ο Χέρμαν βαν Ρομπάι στην Αθήνα- η τρόικα εσωτερικού είναι υποχρεωμένη να πιει το μικρό ποτήρι του εξευτελισμού μέχρι την τελευταία σταγόνα. Από αύριο αρχίζει η… επιθεώρηση λόχου από την τρόικα, την Τρίτη ο Σαμαράς σπεύδει για το ραντεβού με τον Ντράγκι, σε μια προσπάθεια να αντλήσει κάποια υπόσχεση μελλοντικού οφέλους από το πρόγραμμα της ΕΚΤ. Ωστόσο, πριν από τα μέσα Οκτωβρίου, η κυβέρνηση δεν πρόκειται να δει το χρώμα του χρήματος, δηλαδή τη δόση των 31 δισ. με την οποία επιδιώκει να εξαγοράσει την κοινωνική ανοχή στη λιτότητα των 11,7 δισ. ευρώ. Μάλλον μάταιη προσδοκία. Πρώτον, διότι η κοινωνική πλειοψηφία γνωρίζει προ πολλού ότι η κοινοτική βοήθεια ούτε καν περνάει από τα ταμεία του κράτους. Και δεύτερον, διότι η έναρξη εφαρμογής των νέων περικοπών σε μισθούς και συντάξεις -που περιμένουν με τη λαχτάρα ενός Νέρωνα οι εταίροι πιστωτές- μπορεί να λειτουργήσει σαν αναμμένο σπίρτο που πέφτει σε δεξαμενή βενζίνης…
