Τα μάτια όλων στραμμένα στις δυσανάγνωστες γαλλικές εκλογές
Του Μιχάλη Σιάχου
Σήμερα, 23 Απριλίου, διεξάγεται ο πρώτος γύρος των κρίσιμων προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Ο δεύτερος γύρος, που γίνεται ανάμεσα στους δύο πρώτους υποψήφιους, θα διεξαχθεί στις 8 Μαΐου. Τον Ιούνιο θα ακολουθήσουν και οι βουλευτικές εκλογές. Οι εκλογές αυτές διεξάγονται σε ένα ιδιαίτερα ταραγμένο πολιτικά και κοινωνικά περιβάλλον, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, και σίγουρα τα αποτελέσματά τους θα καθορίσουν πολλές εξελίξεις.
Οι ιδιομορφίες αυτής της κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης
Εδώ και καιρό το γαλλικό κατεστημένο, ιδιαίτερα οι δυνάμεις που υποστήριζαν τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, είχαν ένα μεγάλο πονοκέφαλο να αντιμετωπίσουν: την αλματώδη ανάπτυξη και ισχυροποίηση της Μαρίν Λεπέν και ενός μεγάλου ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος που μπορούσε να προκαλέσει σημαντικούς τριγμούς. Ιδιαίτερα μετά την επιλογή του Brexit από τους Βρετανούς και την εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ, ο φόβος να «τριτώσει» το κακό με μια ανάδειξη της Λεπέν στην προεδρία της Γαλλίας επιστράτευσε τα διάφορα επιτελεία για να βρεθεί μια απάντηση στο πρόβλημα αυτό.
Οι «απαντήσεις» όμως συντίθενται σε ένα άκρως κρισιακό περιβάλλον και με την παρεμβολή γεγονότων και τάσεων που δεν φαίνεται να είχαν «διαβαστεί» σωστά. Η κοινωνική και πολιτική κρίση που αγκαλιάζει χώρες και δυνάμεις, διαβρώνει εγχειρήματα αλλά και δημιουργεί δυναμικές που δεν τιθασεύονται σύμφωνα με σχεδιασμούς. Η ανθεκτικότητα των επιλογών υπόκειται στη δοκιμασία μιας πραγματικότητας πυκνής, ρευστής και θολής όσο ποτέ άλλοτε.
Για παράδειγμα, η επιλογή της Δεξιάς να απαντήσει με την υποψηφιότητα του Φιγιόν, ανατινάχθηκε – όχι τόσο από το σκάνδαλο, αλλά από τις τάσεις αυτονόμησής του σχετικά με την πολιτική απέναντι στη Ρωσία, και παλιότερων δηλώσεών του ότι «μας κυβερνά η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ». Αυτά ήταν αρκετά για να εγκαταλειφθεί ο ίδιος ως επιλογή του στρατοπέδου του, και να ανακαλυφθούν και τα σκάνδαλα ώστε να αχρηστευθεί η υποψηφιότητά του. Ο ίδιος, πεισματικά, δεν εγκαταλείπει την εκστρατεία του και φαίνεται να διατηρεί ένα σεβαστό ποσοστό και πολλούς ψηφοφόρους θυμωμένους με τη στάση της Δεξιάς απέναντί του – τόσο που δεν αποκλείεται να υπερψηφίσουν τη Λεπέν στον δεύτερο γύρο…
Μια δεύτερη ιδιομορφία, λίγα 24ωρα πριν τον πρώτο γύρο, είναι ότι υπάρχουν 4 υποψήφιοι που είναι πιθανό να βρεθούν στον δεύτερο γύρο, κι έτσι οι αναλυτές δημοσκόποι έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά. Το μόνο σίγουρο κατ’ αυτούς είναι η παρουσία της Λεπέν στο δεύτερο γύρο. Ο έτερος του ζευγαριού θα μπορούσε να είναι ένας από τους Μακρόν, Μελανσόν ή Φιγιόν. Έχουμε συνεπώς μια κατάσταση όπου 4 υποψήφιοι κινούνται γύρω ή λίγο πάνω από το 20% και συνθέτουν το σκηνικό της σχάσης και διάρρηξης του συστήματος αντιπροσώπευσης, φέρνοντας στην επιφάνεια τη ρευστή κατάσταση μιας κοινωνίας που ψάχνεται, αναζητά έκφραση. Τα ποσοστά των αναποφάσιστων είναι ιδιαίτερα μεγάλα, και πιθανόν γεγονότα της τελευταίας στιγμής (όπως το πρόσφατο κτύπημα του Ισλαμικού Κράτους στα Ηλύσια Πεδία) να παίξουν κάποιο ρόλο.
Βέβαια και το 2002 ο Σιράκ κέρδισε τις προεδρικές εκλογές έχοντας πάρει στον πρώτο γύρο μόλις 19,9%, αφού ο σοσιαλιστής υποψήφιος Ζοσπέν δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τον Ζαν-Μαρί Λεπέν, που τότε αποτέλεσε την έκπληξη. Ο δεύτερος γύρος τότε ήταν ένας περίπατος για τον Σιράκ, αφού όλες οι δυνάμεις συσπειρώθηκαν πίσω από τον «δημοκρατικό» υποψήφιο. Από τότε όμως πολλά έχουν αλλάξει, και οι διαχωριστικές είναι αλλιώτικες…
Το πρωτοφανές των προεδρικών εκλογών του 2017
Μέσα στην ταραγμένη κοινωνική και οικονομική κρίση της γαλλικής κοινωνίας, καθώς και τα πολιτικά αδιέξοδα λόγω της ανόδου του ευρωσκεπτικισμού και της αμφισβήτησης της παγκοσμιοποίησης (και ιδιαίτερα με το γερμανικό της πρόσωπο στη γηραιά ήπειρο), έχουμε μια πρωτοφανή και μεγάλης κλίμακας παρέμβαση του παγκοσμιοποιητικών δυνάμεων για να βρεθεί ένα αντίδοτο, έστω την ύστατη στιγμή. Η παρέμβαση αυτή συνίσταται στην προβολή και επιβολή ενός προσώπου, του Μακρόν, που είναι αποπαίδι των τραπεζών και ιδιαίτερα του ιδρύματος Ρότσιλντ.
Ο Μακρόν αποτελεί την απάντηση των ελίτ της Γαλλίας που βλέπουν ένα μέλλον στην αναβάθμισή της δίπλα στη Γερμανία, σε αγαστή συνεργασία μαζί της – και είναι ενδεικτικό πως ο Μακρόν είχε συναντήσεις με τη Μέρκελ, έχοντας λάβει κι από εκεί τη στήριξη και το χρίσμα του εκλεκτού. Ο ίδιος αναφέρεται στην «αφοσίωσή του» στον γαλλογερμανικό άξονα, την επιθυμία του να αγωνιστεί «ενάντια στις ακραίες φωνές» και «να τηρήσει τις δεσμεύσεις» που έχει αναλάβει η Γαλλία απέναντι στην Ευρώπη. Ειδικότερα «την Ευρώπη της άμυνας(…), της ψηφιακής τεχνολογίας και του περιβάλλοντος», ενώ τονίζει και την ανάγκη να δοθεί μια «ώθηση στην αύξηση των επενδύσεων στην Ευρωζώνη». Στο πρόγραμμά του αναφέρει πως «είναι καιρός στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας (ασφάλεια, μετανάστες, εμπόριο, ψηφιακή τεχνολογία) να επιβεβαιωθεί ότι η αληθινή κυριαρχία περνά μέσα από τη δράση σε επίπεδο ευρωπαϊκό, σε ένα ανανεωμένο πλαίσιο δημοκρατίας. Αυτό συνεπάγεται ότι η Ευρώπη συγκεντρώνεται στις μεγάλες προκλήσεις και τολμά να υπερασπιστεί τα συμφέροντα και τις αξίες της στον κόσμο. Το να θέλει κανείς να αδυνατίσει την Ευρώπη, σημαίνει να αφήσει τη Γαλλία μόνη απέναντι στις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις. Η Ευρώπη πρέπει να αποτελεί μια συμπληρωματική προστασία για τη Γαλλία».
Επομένως, οι συστημικές παγκοσμιοποιητικές ελίτ στηρίζουν με κάθε τρόπο την εκλογή του Μακρόν, δεν θέλουν καθόλου μια επικράτηση της Λεπέν, και ως την ύστατη ώρα μοχθούν ώστε το δίδυμο που θα αναμετρηθεί στον δεύτερο γύρο να είναι Μακρόν-Λεπέν, θεωρώντας ότι σ’ αυτήν την περίπτωση η νίκη του Μακρόν είναι παραπάνω από σίγουρη. Επειδή όμως δεν αισθάνονται σιγουριά ότι έτσι θα πάνε τα πράγματα (ο φόβος έχει φωλιάσει για τα καλά) επιδίδονται σε μια προσπάθεια ανάσχεσης της δυναμικής του Μελανσόν – και από εκεί ξεκινούν όλες οι ρητορικές για τα «δύο άκρα» και την κυριαρχία του ανορθολογισμού στην επιλογή των Γάλλων έτσι και προκρίνουν ένα δίδυμο Μελανσόν-Λεπέν. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν επιβεβαιωθεί, πάλι η επιλογή τους θα είναι ενάντια στη Λεπέν.
Το φαινόμενο Μελανσόν
Ο Ζαν-Λικ Μελανσόν είχε ιδιαίτερο ρόλο στην προεκλογική καμπάνια αφού μπόρεσε να «διαβάσει» δεδομένα τα οποία η αριστερά – λόγω των στερεοτύπων της – δεν μπορούσε να δει. Προσάρμοσε την καμπάνια του βλέποντας το θέμα της κυριαρχίας, όπως και την πολυδιάσπαση της αριστεράς. Ο λόγος του έγινε πιο πατριωτικός-δημοκρατικός, εμφάνισε ένα όραμα για τη Γαλλία και τον ρόλο της, στις συγκεντρώσεις του επέβαλε να μην υπάρχουν κομματικές σημαίες διαφόρων σχηματισμών αλλά κυρίως η γαλλική, και ακουγόταν ή τραγουδιόταν η Μασσαλιώτιδα (ο γαλλικός εθνικός ύμνος). Παράλληλα, εμφάνισε ένα πρόγραμμα και μια καμπάνια που εντυπωσίασαν, και σχεδόν συγκέντρωνε πάνω του το βασικό ενδιαφέρον.
Ο ίδιος, έχοντας μεγάλη πείρα στο σοσιαλιστικό χώρο (και άρα καλή αίσθηση της μεγάλης εικόνας), ξεχώρισε από τους υπόλοιπους υποψηφίους, και με διάφορες τακτικές κινήσεις επέβαλε πολλές από τις επιλογές του στις υπόλοιπες δυνάμεις που τον ακολούθησαν. Κριτικάρεται ταυτόχρονα για έναν ιδιότυπο βοναπαρτισμό και αρχηγισμό, καθώς ο σχηματισμός που δημιούργησε, η «Ανυπότακτη Γαλλία» δεν έχει διαδικασίες (παρόλο που ενισχύει την ηλεκτρονική συμμετοχή), και οι περισσότερες αποφάσεις έχουν την προσωπική σφραγίδα του Μελανσόν.
Βλέποντας κανείς το πρόγραμμα του Μελανσόν θα εντυπωσιαστεί από ένα γεγονός: το πιο μικρό μέρος, το πιο λακωνικό, είναι αυτό που αναφέρεται στην Ευρώπη – και αυτό δημιουργεί απορίες. Περιορίζεται σε δύο βασικές παραγράφους. Η μία εκθέτει το «πλαν Α» που έχει, δηλαδή μια δημοκρατική επαναθεμελίωση της Ε.Ε., και το «πλαν Β» αναφέρεται στην αποχώρηση της Γαλλίας από τις ευρωπαϊκές συνθήκες και την Ευρωζώνη.
Όταν ο Μελανσόν, σε μια συζήτηση με νέους σε μια εκπομπή, είπε το περίφημο «εγώ δεν είμαι Τσίπρας, να συνομιλώ επί 17 ώρες με όσους με προσβάλλουν», εξέθεσε την άποψή του για την Ευρώπη: «Εγώ (αφού εκλεγώ) εκφράζω τη Γαλλία. Θα συζητήσουμε. Έχουμε ανάγκη την Ευρώπη και την οικοδόμησή της. Η ευρωπαϊκή οικοδόμηση είναι συστατικό της αριστεράς εδώ και έναν αιώνα. Γιατί; Επειδή η Ευρώπη οικοδομήθηκε ενάντια στον πόλεμο. Ο πρώτος λόγος ύπαρξης της Ευρώπης ήταν η άρνηση του πολέμου. Τώρα αυτά πάνε να ξεχαστούν… Δεν είμαι ένας εικονοκλάστης που θέλει να τα καταστρέψει όλα. Η συζήτηση για μια νέα συνθήκη είναι στην ημερήσιά μας διάταξη… Η Γαλλία είναι η δεύτερη οικονομική δύναμη στην Ευρώπη: χωρίς εμάς, δεν υπάρχει Ευρώπη… Θα είμαστε σε διαπραγμάτευση, και δεν αντιμετωπίζω τους συνομιλητές σαν διαβόλους ή εχθρούς. Πρέπει να συζητήσουμε».
Βέβαια ο Μελανσόν δεν είναι ο Τσίπρας, όπως η Ελλάδα δεν είναι η Γαλλία, αλλά έχουμε πικρή πείρα από ανάλογες προσπάθειες μέχρι τώρα (έχουμε ακούσει για Ολαντρέου, για σκίσιμο συμφωνιών, για κυρα-Μέρκελ και άλλα…).
Για να εκφραστούμε λίγο καλύτερα, είναι ένα πράγμα μια ιδιαίτερη συμβολή για τη δημιουργία ενός κοινωνικού και πολιτικού μετώπου ζωντανών δυνάμεων, και ιδίως της νεολαίας, για μια διαφορετική πορεία – και για τον σκοπό αυτό να προβάλλεται και ένας υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές. Και είναι τελείως άλλο πράγμα η αυταπάτη πως ένα πρόσωπο, με μια εκλογική ώθηση, μπορεί να καθορίσει την πορεία μιας χώρας, και μάλιστα σαν τη Γαλλία, σε μια αντισυστημική κατεύθυνση χωρίς ένα μαζικό κοινωνικό και πολιτικό κίνημα, και να δημιουργείται η ψευδής εικόνα πως η στήριξη που θα του δοθεί θα είναι χωρίς γέφυρες και ανταλλάγματα. Δεν έχει γίνει καμιά συστηματική προσπάθεια απάντησης, ιδεολογικής και πολιτικής, προς μια φιλοευρωπαϊκή, φιλοΕ.Ε. και φιλοπαγκοσμιοποιητική αριστερά – με την οποία οι δεσμοί του Μελανσόν είναι ακόμα ισχυροί. Ως πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας θα υποχρεωθεί σε πολλές λειάνσεις και συμβιβασμούς.
Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν ότι ο σεισμός, πολιτικός και κοινωνικός, θα συνεχίσει και θα ενταθεί στην ταραγμένη Ευρώπη. Οι εκλογές στη Γαλλία έχουν μια μεγάλη κρισιμότητα. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις με ενδιαφέρον, χωρίς να τείνουμε να μοιάζουμε με μια «λίστα Μελανσόν» στην Ελλάδα κατά τα πρότυπα της «λίστας Τσίπρα» στη γειτονική Ιταλία πριν 3 χρόνια…
Η κυριαρχία το κεντρικό επίδικο
Σε ολόκληρη την προεκλογική περίοδο κυριάρχησε εκ των πραγμάτων το ζήτημα της Ευρώπης και της πορείας της, όσο και το ζήτημα της κυριαρχίας της Γαλλίας απέναντι στη Γερμανία. Βέβαια οι υποψήφιοι απέφευγαν να μιλούν πολύ γι’ αυτά, αλλά αυτά ακριβώς τα ζητήματα είναι που θέτουν τις βασικές διαχωριστικές, αυτά είναι που δημιουργούν νέες πολώσεις και επιλογές. Από την άποψη αυτή, η κυρίαρχη παγκοσμιοποιητική εκδοχή δεν αμφισβητήθηκε μόνο από μια ακροδεξιά λαϊκίστικη πρόταση, αλλά και από μια αριστερή λαϊκίστικη εκδοχή που (παρά τους μετριασμένους τόνους απέναντι στην Ε.Ε.) δημιούργησε μια δυναμική. Δεν είναι τυχαίο που αυτοί οι δύο σχηματισμοί, το «Εθνικό Μέτωπο» της Λεπέν και η «Ανυπότακτη Γαλλία» του Μελανσόν (αλλά και ο μικρότερος σχηματισμός «Γαλλία, Όρθια!» του Ντιπόν-Ενιάν), επικεντρώνουν σε θέματα κυριαρχίας και άλλου ρόλου της Γαλλίας απέναντι στη Γερμανία και συνολικά στην Ευρώπη. Αυτές οι δυνάμεις αθροιζόμενες ξεπερνούν το 50%, και αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα, που δεν ξεπερνιέται με οποιοδήποτε εκλογικό αποτέλεσμα.
Δείτε και άρθρο του αναλυτή Ζακ Σαπίρ για τις γαλλικές εκλογές
