Συνέντευξη στην Ιφιγένεια Καλαντζή
Γροθιά στο στομάχι η εικόνα ενός αετού, που πετούσε αγέρωχα πάνω απ’ τις κρητικές βουνοκορφές, τη στιγμή που παρασυρμένος από τη δίνη μιας ανεμογεννήτριας ξεκινάει μια «ικάρια» ελεύθερη πτώση με λαβωμένο από την έλικα φτερό, για να τσακιστεί στο έδαφος… Πρόκειται για στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ Ο Ασκός του Αιόλου, του παλαιστινιακής καταγωγής δημοσιογράφου Νασίμ Αλατράς, που έκανε πρεμιέρα στο 18ο ΦΝΘ, τον περασμένο Μάρτη, και προβάλλεται απόψε και πάλι στην Αθήνα, στo πλαίσιo της καλοκαιρινής περιοδείας των ανεξάρτητων και με ελεύθερη είσοδο προβολών, πανελλαδικά, σε πολιτικούς χώρους και κοινωνικά στέκια, όπου ακολουθούν συζητήσεις, παρουσία των συντελεστών.
Από το 1983 στην Ελλάδα, ο Αλατράς έχει εργαστεί σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, στο Διεθνές Τμήμα της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, αλλά και στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ Γάζα ερχόμαστε (2010), του Γιώργου Αυγερόπουλου. Τελευταία, σαν άλλος Δον Κιχώτης ενάντια σε γίγαντες-ανεμόμυλους, πήρε… κυριολεκτικά τα βουνά, για το ντοκιμαντέρ Ο Ασκός του Αιόλου, που αποκαλύπτει «μυστικά και ψέματα» για τις ανεμογεννήτριες και την πράσινη ανάπτυξη. Φορτωμένο με αποκαλύψεις για πολλαπλές διαπλοκές και έντονο άρωμα σκανδάλων, το ντοκιμαντέρ καταφέρνει να ξεπεράσει το στενό πλαίσιο της «οικολογικής» ταμπέλας και να αποκτήσει πολιτική διάσταση.
Έχει ήδη προβληθεί σε Σκύρο, Ρέθυμνο, Κοζάνη, Βέροια, Τήνο, Πάρο, Άνδρο, Σκόπελο, Πτολεμαΐδα, Κατερίνη, Πετρούπολη και Ιλίσια. Τον Νασίμ τον πετύχαμε τηλεφωνικά στη Βέροια, όπως είχαμε συμφωνήσει κατά τη συνάντησή μας στο Resistance Festival, την προηγούμενη βδομάδα.
Τι σε παρακίνησε να ασχοληθείς με την αιολική ενέργεια;
Κατά την επίσκεψή μου σε φίλους στην Κεφαλονιά, το καλοκαίρι του 2011, πρόσεξα στο απέναντι βουνό κάτι μινιατούρες ανεμόμυλων που γύριζαν νωχελικά, σαν να επρόκειτο για καλλιτεχνική παρέμβαση. Έκπληκτος πληροφορήθηκα πως πρόκειται για τεράστιες ανεμογεννήτριες, που τις τοποθετούν μεγάλες εταιρίες για την παραγωγή ρεύματος. Την επόμενη κιόλας, πήγα από κοντά και έπαθα κυριολεκτικά σοκ, τόσο με το μέγεθός τους, όσο και με την έκταση της καταστροφής που προκαλούν στο χώρο. Για τη μεταφορά τους χρειάζονται μεγάλες νταλίκες, που απαιτούν τη διάνοιξη μεγάλων δρόμων. Επιπλέον, αποψιλώνονται ολόκληρες κορυφογραμμές, γιατί για την εγκατάσταση μιας ανεμογεννήτριας χρειάζεται ένα άπλωμα, σαν μεγάλη πλατεία, ώστε να χωράνε τουλάχιστον δύο-τρία φορτηγά και ένας γερανός. Όσο για τη βάση της, γίνεται ένα μεγάλο σκάμμα δεκαπέντε επί δεκαπέντε μέτρα, με τρία μέτρα βάθος, που γεμίζει με οπλισμένο μπετόν, αφού κάθε μια ζυγίζει περίπου τετρακόσιους τόνους, ανάλογα το ύψος από εβδομήντα έως εκατόν σαράντα μέτρα! Μιλάμε, δηλαδή, για τεράστιες εγκαταστάσεις. Κάθε ανεμογεννήτρια είναι από μόνη της ένα τεράστιο εργοστάσιο και κάθε αιολικό πάρκο αποτελεί από μόνο του και μια βιομηχανική ζώνη.
Τα αποκαλυπτικά στοιχεία στο ντοκιμαντέρ είναι καρπός προσωπικής έρευνας;
Η έρευνα έγινε από την ομάδα παραγωγής του ντοκιμαντέρ και διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Επισκεφτήκαμε πολλά αιολικά πάρκα, πανελλαδικά, σε περισσότερες από δεκαεπτά περιοχές: Εύβοια, Σκύρο, Άνδρο, Τήνο, Κρήτη, Ικαρία, Λακωνική Μάνη, Βοιωτία, Καρπενήσι… Κάναμε εκτεταμένη έρευνα, σ’ αυτές τις περιοχές, εξετάσαμε σχετικές μελέτες και άρθρα τοπικών εξειδικευμένων επιστημόνων στα θέματα της αιολικής ενέργειας, τους οποίους προσεγγίσαμε για συνεντεύξεις. Όχι μόνο δέχτηκαν να μιλήσουν και να εξηγήσουν μπρος στην κάμερα τι έχει συμβεί, αλλά μας προμήθευσαν και με γραπτά στοιχεία, που αποκαλύπτουν όσα κρύβονται πίσω από την πράσινη ανάπτυξη.
Προχωρώντας σε βάθος, διαπιστώσαμε ότι ενώ αρχικά φαίνεται ότι η εγκατάσταση αυτών των ανεμογεννητριών γίνεται από μικρές τοπικές εταιρίες, ουσιαστικά πρόκειται για θυγατρικές εταιρίες μεγάλων ομίλων της χώρας. Έτσι, γνωστοί μεγαλοεργολάβοι, που κατονομάζονται στο ντοκιμαντέρ, με μονάδες πετρελαίου και φυσικού αερίου, που ρυπαίνουν και καταστρέφουν το περιβάλλον, μιλάνε παράλληλα για πράσινη ανάπτυξη και προσπαθούν να δημιουργήσουν μια παραπλανητική εικόνα ότι ενδιαφέρονται να σώσουν το περιβάλλον και τον πλανήτη. Το μέγεθος των χρηματοδοτήσεων και των επιδοτήσεων που έχουν πάρει, κερδίζοντας επί δεκαετίες πολλά από το Δημόσιο, είναι σκανδαλώδες, ενώ η ανάληψη του έργου και η αδειοδότηση έγιναν συχνά με πολιτικές παρεμβάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, οι εγκαταστάσεις αιολικών πάρκων αποφασίστηκαν εν αγνοία των τοπικών κοινωνιών. Η πολιτική διαπλοκή διαπερνά πολλά πολιτικά κόμματα και πρόσωπα που κυβέρνησαν αυτόν τον τόπο, στο παρελθόν, αλλά και σήμερα.
Εκτός από τη πολιτική εμπλοκή και την επίδραση στη μορφολογία και στο οικοσύστημα, τι άλλο κρύβεται πίσω από τη λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη;
Οι μεγάλοι όμιλοι έχουν πει πολλά ψέματα γύρω από την «πράσινη ανάπτυξη» και την «καθαρή ενέργεια». Στο ντοκιμαντέρ τεκμηριώνεται ότι οι ανεμογεννήτριες ούτε όφελος προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες, ούτε φθηνό ρεύμα. Ουσιαστικά, δεν παρέχουν ενέργεια με σταθερό ρυθμό, γιατί δεν φυσάει πάντα και αυτό δημιουργεί προβλήματα στο δίκτυο, που θα πρέπει να απενεργοποιεί άλλες μονάδες, όταν ξεκινά η λειτουργία ενός αιολικού πάρκου, πράγμα που δεν είναι πάντα εφικτό, ούτε και συμφέρον. Έτσι, χρειάζονται ρυθμίσεις, προσαρμογές και εγκαταστάσεις στο δίκτυο, ώστε να αποφεύγεται η υπερφόρτωσή του. Αυτές οι εγκαταστάσεις όμως στη χώρα μας δεν μπορεί παρά να λειτουργούν συμβατικά, δηλαδή με μαζούτ, με φυσικό αέριο, είτε με λιγνίτη. Για να αξιοποιηθούν αυτά τα αιολικά πάρκα, χρειάζεται η ΔΕΗ να προσαρμόσει το δίκτυο όλης της χώρας, ώστε να μην παράγεται ενέργεια που απορρίπτεται, την οποία μάλιστα την πληρώνουν οι Έλληνες πολίτες. Δηλαδή αγοράζουμε κάτι που δεν το χρησιμοποιούμε…
Οι εταιρίες για την «πράσινη ανάπτυξη» ενδιαφέρονται μόνο να κάνουν την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών. Από ’κει και πέρα δεν νοιάζονται αν παράγουν ή όχι ρεύμα και αν ηλεκτροδοτούν.
Άλλο τεράστιο πρόβλημα είναι η ημερομηνία λήξης αυτών των αιολικών πάρκων. Η διάρκεια ζωής των ανεμογεννητριών δεν ξεπερνάει τα 25 χρόνια και υπάρχουν ανεμογεννήτριες που έχουν ήδη κλείσει 20ετία! Μετά σταματούν να λειτουργούν και βρίσκονται τα βουνά σπαρμένα με παλιοσίδερα…
Πέρα από τον οικολογικό, υπάρχει έντονα και ένας κινηματικός χαρακτήρας στο ντοκιμαντέρ, με τοπικούς αγώνες και αντιδράσεις του κόσμου…
Έχουμε πάρει τουλάχιστον εκατόν είκοσι συνεντεύξεις σε όλη τη χώρα, από πρόσωπα που αγωνίζονται σιωπηλά αλλά δυναμικά, εδώ και τρεις δεκαετίες, προσπαθώντας να αποτρέψουν τις εγκαταστάσεις αυτές, ακόμα και με προσφυγές σε δικαστήρια, κατά των εταιριών. Τα ΜΜΕ των μεγάλων ομίλων αποκρύπτουν αυτές τις αντιδράσεις. Ένα από τα πρωταρχικά μελήματα του ντοκιμαντέρ ήταν να ακουστούν όλες οι φωνές των πολιτών και των συλλογικοτήτων που συνεχίζουν να αγωνίζονται.
Πώς χρηματοδοτήθηκε το ντοκιμαντέρ; Είχατε προβλήματα παρεμπόδισης στα γυρίσματα;
Προσπάθησαν να μας αποτρέψουν να κινηματογραφήσουμε τα γραφεία των μεγάλων ομίλων, καταφέραμε όμως να μπούμε εκεί όπου απαιτούσε η δημοσιογραφική έρευνα, ώστε να φανεί το μέγεθος της διαπλοκής.
Με την ομάδα παραγωγής είχαμε αποφασίσει να μην δεχτούμε χρηματοδοτήσεις από εταιρίες, αλλά μόνο από ιδιώτες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον. Ήταν πολύτιμη η βοήθεια των ανθρώπων που αγωνίζονται σε όλη τη χώρα. Μας παραχώρησαν τα αυτοκίνητά τους, ακόμα και τα σπίτια τους, για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε τα γυρίσματα. Αρκετές φορές, όμως, χρειάστηκε να πληρώσουμε και από την τσέπη μας. Το ντοκιμαντέρ αυτό δεν θα είχε γίνει, αν δεν το στήριζαν συγγενείς και φίλοι.
INFO: Προβολές του ντοκιμαντέρ Ο Ασκός του Αιόλου με ελεύθερη είσοδο: Σάββατο 2/7/2016 στην Αθήνα, 20:30, στο Ευτοπικό Εργαστήρι (Λεωνίδου 62 και Θερμοπυλών, Κεραμεικός). Το διήμερο 2-3 Ιουλίου, στην Ικαρία, στις 21:00, από την Αυτόνομη Συσπείρωση Πολιτών Ικαρίας (Σάββατο στην πλατεία Χριστού Ραχών & Κυριακή στον Άγιο Κήρυκο, στον Θερινό Κινηματογράφο Ρεξ). Σάββατο, 9/7, στο Πνευματικό Κέντρο Πεντέλης και τον Αύγουστο στη Μάνη, στο Καρπενήσι και στην Κρήτη.
