Άθροισμα παταγωδών αποτυχιών τα «πειράματα» στον ευρωπαϊκό Νότο Γερμανικά διλήμματα για τη διάσωση του ελληνικού «πειραματόζωου». Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Μερικά επίκαιρα ερωτήματα των τελευταίων ημερών: Γιατί ο Σόιμπλε προεξοφλεί θετική αξιολόγηση στο Eurogroup της Δευτέρας, παρ’ ότι στην Αθήνα συνεχίζεται το γνωστό θρίλερ της διαπραγμάτευσης με την τρόικα; Γιατί η Μέρκελ σπεύδει να αποκλείσει τώρα έξοδο οποιασδήποτε χώρας από το ευρώ, παρά τις οριακές πολιτικές καταστάσεις που επικρατούν σε Πορτογαλία, Ελλάδα και σε ένα βαθμό στην Ιταλία; Γιατί οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσπαθούν να καταπιούν την πολιτική κρίση στην Πορτογαλία και κρατούν την ανάσα τους μέχρι να τα βρει ο Κοέλιο με τους κυβερνητικούς εταίρους του; Γιατί ο Άσμουσεν της ΕΚΤ απειλεί την κυπριακή ηγεσία με διακοπή της χρηματοδότησης αν εξακολουθήσει να πιέζει για αλλαγές στο κυπριακό μνημόνιο;
Τα περισσότερα από τα ερωτήματα αυτά θα πρέπει να απαντηθούν κυρίως με ένα κριτήριο: τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Μέχρι τότε, ό,τι κι αν συμβαίνει στην Eυρωζώνη, όλοι υποχρεούνται να κρατούν την ανάσα τους. Ακόμη και η «ανεξάρτητη» ΕΚΤ, που διά του Μάριο Ντράγκι υποσχέθηκε την περασμένη Πέμπτη στις αγορές «παρατεταμένη διατήρηση» των χαμηλών επιτοκίων του ευρώ. Αυτό σημαίνει πολύ απλά φθηνό χρήμα για όσο χρειαστεί, μέχρι δηλαδή να καταγραφεί η πρώτη αχνή ένδειξη ανάκαμψης στην ευρισκόμενη σε ύφεση εδώ και ενάμιση χρόνο Ευρωζώνη.
Ούτε 1 στα 4
Οι γερμανικές εκλογές είναι, μάλλον, το πιο επιφανειακό κριτήριο με το οποίο μπορούν να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα. Το πιο ουσιώδες συμπυκνώνεται στο εξόφθαλμο πια γεγονός ότι όλο το μνημονιακό πείραμα στις τέσσερις χώρες που υποβάλλονται σ’ αυτό οδηγείται σε παταγώδη αποτυχία. Η γερμανική και η ευρωπαϊκή ηγεσία που επένδυσαν σ’ αυτό το ακραίο πείραμα δεν διαθέτουν πια ούτε ένα success story ανάμεσα στα τέσσερα πειραματόζωα.
Στην Πορτογαλία, που περιφέρεται ως ο καλός μαθητής της τρόικας γιατί ταράζει κάθε εξάμηνο με νέα πακέτα λιτότητας τους Πορτογάλους, το χρέος θα απογειωθεί ίσως και στο 140% το 2014 και η σωρευτική ύφεση θα προσεγγίσει το 20%. Και κάθε πακέτο λιτότητας προκαλεί και μια κυβερνητική κρίση. Οι αγορές και οι οίκοι που τις εκπροσωπούν θεωρούν αδύνατο να επιβιώσει το πορτογαλικό πρόγραμμα χωρίς πρόσθετη στήριξη, ίσως και ένα PSI στα ομόλογά της. Η εκτίναξη των πορτογαλικών spreads κονιορτοποίησε την επιτυχή πρώτη έξοδο της χώρας στις αγορές.
Αλλά, ακόμη και η Ιρλανδία, που επίσης βγήκε επιτυχώς στις αγορές για δανεισμό και εμφανίζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, είναι μια εικονική πραγματικότητα, καθώς δεν έχει ακόμη αγγιχτεί το πρόβλημα των υπερχρεωμένων τραπεζών της, εν ονόματι των οποίων μπήκε στο Μνημόνιο. Θα χρειαστούν ανακεφαλαιοποίηση, που είναι αδύνατη χωρίς τη στήριξη του μηχανισμού ESM.
Στην Κύπρο, η κυβέρνηση Αναστασιάδη πέφτει σε τοίχο όποτε τολμά να ζητήσει αναθεώρηση πλευρών του μνημονίου. Και πιθανότατα κάποιοι από τους βουλευτές που το υπερψήφισαν οριακά, θα το ξανασκεφτούν όταν καταγραφούν τα αποτελέσματα εφαρμογής των μέτρων. Σύμφωνα με τους μετριότερους υπολογισμούς, η εφαρμογή της λιτότητας θα επιφέρει ύφεση άνω του 10% και ανεργία πάνω από το 15% μέχρι το τέλος του χρόνου.
Ελληνική «πρόοδος»
Και απομένει η Ελλάδα. Μπορεί, άραγε, η μνημονιακή χώρα με ανεργία 27% και με σωρευτική ύφεση στα χρόνια του Μνημονίου πάνω από 25% να αποτελέσει την εξαίρεση στον κανόνα της παταγώδους αποτυχίας; Κανείς δεν το πιστεύει, ούτε καν οι Γερμανοί αξιωματούχοι που επιδίδονται σε ανταγωνισμό εγκωμίων προς την ελληνική κυβέρνηση για την «πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις». Οι «μεταρρυθμίσεις» είναι ένας κακόγουστος ευφημισμός για τις «παραδειγματικές» απολύσεις που ετοιμάζονται στο δημόσιο και τις διεργασίες διάλυσης του κρατικού μηχανισμού στις πιο στοιχειώδεις του δραστηριότητες, όπως η εκπαίδευση, για τους νέους φόρους που είναι κρυμμένοι στο νομοσχέδιο για τη φορολογία εισοδήματος, για τις επερχόμενες νέες περικοπές σε συντάξεις και για την απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων που έθεσε ήδη στο τραπέζι η τρόικα.
Πλην, όμως, τίποτε από όλα αυτά δεν φαίνεται ικανό να αντισταθμίσει την εικόνα κατάρρευσης των δημοσιονομικών στόχων, αποτυπωμένη κυρίως στα φορολογικά έσοδα, η οποία καθιστά προς το παρόν όνειρο θερινής νυκτός το πρωτογενές πλεόνασμα που κυνηγούν κυβέρνηση και τρόικα. Ελάχιστη σημασία έχει αν η δανειακή δόση των 8,1 δισ. θα δοθεί τμηματικά ή εν συνόλω τώρα, ή αν θα μετατεθεί για το φθινόπωρο.
Αυτό που έχει πραγματικά σημασία και αποτελεί τεκμήριο παταγώδους αποτυχίας του προγράμματος είναι το τεράστιο χρηματοδοτικό κενό της περιόδου μέχρι το 2016, το οποίο, βοηθούσης και της ύφεσης, μπορεί να φτάσει τα 20 δισ. ευρώ, και το χρέος που θα φτάσει εντός του έτους στο 175% του ΑΕΠ, καθιστώντας λογικά αδύνατο τον στόχο για μείωσή του στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020.
Οι Γερμανοί «προστάτες» της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου αντιμετωπίζουν για μια ακόμη φορά βασανιστικά διλήμματα για το πώς μπορεί να διασωθεί το «πείραμά» τους στην Ελλάδα.
Πρέπει να δώσουν κάποια απάντηση τόσο στο θέμα της βιωσιμότητας του χρέους, που αποτελεί σταθερό σημείο τριβής με το ΔΝΤ, και στο θέμα του χρηματοδοτικού κενού των 20 δισ. μέχρι το 2016, αφού με τα μέχρι στιγμής δεδομένα μια έξοδος της Ελλάδας στις αγορές του χρόνου για δανεισμό ισοδυναμεί με δημοσιονομική αυτοκτονία.
Προς το παρόν αποκλείουν ένα νέο κούρεμα του χρέους, παρ’ ότι πολλοί το εισηγούνται ως αναπόφευκτο, συζητούν εναλλακτικές ελάφρυνσης όπως η επιμήκυνση και η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και ψάχνουν μια ακόμη λύση για το χρηματοδοτικό κενό. Είναι γνωστό ότι η ηγεσία του ΔΝΤ έχει εισηγηθεί νέο, συμπληρωματικό δάνειο (χωρίς όμως τη συμμετοχή του), το οποίο θα σημάνει ένα ακόμη Μνημόνιο.
Κι είναι πολύ πιθανό η γερμανική ηγεσία να το σκέφτεται ήδη, καθώς ο Β. Σόιμπλε ετοιμάζει τις βαλίτσες του για την επίσκεψη στην Αθήνα (στις 18 του μηνός), ενώ η Γερμανίδα καγκελάριος δεν χάνει την ευκαιρία κατά τις δημόσιες εμφανίσεις στα ευρωπαϊκά fora να συμπεριφέρεται στον Α. Σαμαρά σαν να είναι το ψυχοπαίδι της…
