Με το βλέμμα στην Ανατολή για χείρα βοηθείας

Άλλοτε θα ήταν αδιανόητο μια πρόεδρος της Βραζιλίας, μιας πρώην πορτογαλικής αποικίας, να λέει επιτιμητικά στους μεγαλοσχήμονες Ευρωπαίους να διδαχθούν από τα παλιά οικονομικά σφάλματα της χώρας της και να προειδοποιεί ότι η πολιτική της λιτότητας είναι αδιέξοδη, όπως έκανε η Ντίλμα Ρουσέφ, με δηλώσεις της στο περιθώριο της 5ης στρατηγικής συνάντησης Βραζιλίας-Ε.Ε. Στον σημερινό κόσμο όμως, οι Ευρωπαίοι είναι υποχρεωμένοι να την ακούν και μάλιστα προσεκτικά. Είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος τους.
Μπορεί πολλοί να στενοχωρηθούν, και μεταξύ τους μερικοί ημέτεροι της φιλο-Ε.Ε. Αριστεράς, αλλά οι προβλέψεις δεν είναι καθόλου καλές ούτε για την Ευρώπη ούτε για τις ΗΠΑ. Πριν από δέκα χρόνια, η Goldman Sachs προέβλεπε ότι οι BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) θα συγκαταλέγονται στις δέκα πιο ισχυρές οικονομικά χώρες, μαζί με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αλλά περί το 2050. Σήμερα, προβλέπει ότι ο κόσμος δεν εξαρτάται πλέον από την ηγεσία των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Η κινεζική ατμομηχανή αύξησε ταχύτητα κατά 45% (ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ) από το 2007, ενώ η αμερικανική μόνο κατά 1%. Με βάση τα νέα δεδομένα και τις προβολές που γίνονται, το 2016, και όχι το 2050, η κινεζική οικονομία θα ξεπεράσει σε μέγεθος την αμερικανική και στα 30 επόμενα χρόνια οι πέντε πρώτες οικονομικές δυνάμεις θα είναι η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Βραζιλία και το Μεξικό. Η Ευρώπη δεν θα συγκαταλέγεται σ’ αυτές.
Στα τέλη Αυγούστου, με φόντο τη μεγάλη κοινωνική αναταραχή στο Λονδίνο, το αμερικανικό περιοδικό TIME είχε ως  θέμα εξωφύλλου το εξής: «Η παρακμή και την πτώση της Ευρώπης (και ίσως της Δύσης;)»: «Βρισκόμαστε στο τέλος της εποχής που ανθούσε η Δύση και οι δυτικές ιδέες για την ευημερία», ανέφερε. Ηθικό που καταρράκωσε η κρίση ή μια  σοβαρή εκτίμηση;
Ο καπιταλισμός στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης «εξευγενίστηκε» μέσω της αντιπαλότητάς του με το εργατικό κίνημα και υπό την απειλή εξεγέρσεων και επαναστάσεων, έχοντας απέναντί του τον υπαρκτό σοσιαλισμό –μια πρώτη, αποτυχημένη, απόπειρα οικοδόμησης μη εκμεταλλευτικού συστήματος. Δημιούργησε μια ψευδαίσθηση του «καλύτερου δυνατού συστήματος». Μια ψευδαίσθηση που άρχισε να κατεδαφίζεται μαζί με την πρώτη σκεπαρνιά πάνω στο τείχος του Βερολίνου. Η ι στορία είναι περίεργο πράγμα. Οι ΗΠΑ ως μόνη υπερδύναμη μέτρησαν μόνο δέκα χρόνια ζωής και ο «νέος αμερικανικός αιώνας» κόλλησε στις λάσπες των μετώπων του Ιράκ και του Αφγανιστάν και της κατάρρευσης της Γουόλ Στριτ. Η Λ. Αμερική, η πάλαι ποτέ «πίσω αυλή» τους, πέρασε, σε μία δεκαετία επίσης, μέσα από αλλεπάλληλες κρίσεις και εξεγέρσεις στα χέρια ριζοσπαστικών ή ανταγωνιστικών δυνάμεων. Η Δ. Ευρώπη λεγόταν πως ήταν το όνειρο ελευθερίας των λαών των ανατολικο-ευρωπαϊκών χωρών. Μα μόλις εντάχθηκαν στο σύστημά της μετατράπηκαν σε μια καθυστερημένη και αφαιμασσόμενη περιφέρεια, υπόδουλη στις δυτικές τράπεζες. Το ίδιο και ο νότος, οι ελίτ του οποίου έσπευσαν να γευθούν τα οφέλη του παγκόσμιου χρήματος-ευρώ, στην πλάτη των λαών, και τώρα βρίσκονται στη δίνη του χρέους. Στον πυρήνα της, η ¨Ευρώπη» καταστρέφει ό,τι την έκανε να προβάλλεται ως μοντέλο προς μίμηση, πριν από μερικές δεκαετίες.
Ο δυτικός καπιταλισμός άρχισε να οδεύει προς την κατιούσα όταν νόμιζε ότι είχε πλέον μείνει χωρίς αντιπάλους. Μόνο που δεν λογάριασε έναν πολύ ισχυρό αντίπαλο: τις αντιθέσεις του, που τις παρόξυνε στο έπακρο με τον νεοφιλελευθερισμό.
Πολλοί κοιτούν πίσω, στα λεγόμενα τριάντα ένδοξα χρόνια της μεταπολεμικής ανάπτυξης και ονειρεύονται μια επιστροφή. Η επονομαζόμενη ευρω-κεϋνσιανή λύση στην κρίση προβάλλεται ως σωτηρία και η νέα σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Δανίας φαίνεται να στρέφεται προς αυτή την κατεύθυνση αυξάνοντας τις δημόσιες δαπάνες. Όμως, ο οικονομολόγος Ντ. Χάρβεϊ, στο έργο του Το Αίνιγμα του Κεφαλαίου, υποστηρίζει ότι είναι αμφίβολο αν μπορεί να επενδυθεί το τεράστιο πλεονάζον κεφάλαιο που λιμνάζει στο σύνολο του συστήματος, χωρίς τις εκτεταμένες χρηματοπιστωτικές απάτες που ήταν η αφορμή για τη βίαιη έκρηξη της παρούσας κρίσης, ακόμη κι αν ο καπιταλισμός την ξεπεράσει με τη βία και το αίμα. Μπορεί να βρισκόμαστε σε μια τέτοια καμπή που μακροχρόνιες καπιταλιστικές λύσεις να μην υπάρχουν.
Η ασιατική άνθηση, και πιο συγκεκριμένα η αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη που αριθμεί σήμερα εκατοντάδες εκατομμύρια στην Κίνα, την Ινδία, την Ινδονησία, το Βιετνάμ, θα δώσει στο σύστημα «ανάσα», όπως προβλέπεται. Αρκετοί βλέπουν με ελπίδα ορισμένα στοιχεία, όπως τις λιανικές πωλήσεις στην Κίνα που λέγεται ότι σε 3 χρόνια θα ξεπεράσουν τις αμερικανικές. Ή το ότι το 2025, όπως προβλέπει το Παγκόσμιο Ινστιτούτο ΜακΚίνσεϊ, η Κίνα θα είναι η τρίτη μεγαλύτερη αγορά καταναλωτών στον κόσμο.
Είναι αμφίβολο αν αυτές οι προβλέψεις είναι απολύτως αξιόπιστες, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη του ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια βαθιά οικονομική κρίση του καπιταλισμού με όλα τα παρεπόμενα (καταρρεύσεις φουσκών, κραχ κ.λπ.) που μπορούν να πλήξουν καίρια και αυτές τις οικονομίες, όσο κι αν φαίνεται πως το μοντέλο του ρυθμιζόμενου καπιταλισμού αντέχει. Προς το παρόν όμως, τα πράγματα δείχνουν πως το χέρι βοηθείας προς τον χειμαζόμενο καπιταλισμό μπορεί να το δώσει η Ασία.  

Σου άρεσε αυτό το άρθρο; Ενίσχυσε οικονομικά την προσπάθειά μας!