«Ποτέ δεν ήμουν τόσο καλός ώστε να μπορώ να κάνω ένα τραγούδι να ακούγεται αληθινό ή αυθεντικό αν δεν είναι όντως…»
L.Cohen
της Τίνας Παππά
Ένα πέσιμο, λοιπόν. Καθόλα ανθρώπινο – και προβλέψιμο από μια ηλικία και μετά, μέσα στο σπίτι του στο Λος Άντζελες. Αυτή ήταν η αιτία θανάτου του πιο αγαπημένου «ποιητή της μουσικής» σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μια τυχαία τούμπα ήταν αρκετή να περάσει τον 82χρονο Leonard Cohen στην απέναντι όχθη, λίγες ώρες αργότερα, ενώ κοιμόταν. Ένα τέλος ξαφνικό και ήρεμο, όπως είπαν από το περιβάλλον του. Ένα τέλος που ο ίδιος περίμενε, όπως όλοι καταλάβαιναν ακούγοντας τους στίχους στο τελευταίο του άλμπουμ You Want It Darker ή διαβάζοντας τις πρόσφατες συνεντεύξεις του ή, αλίμονο, εκείνο το κύκνειο «άσμα αγάπης», σε έναν από τους μεγάλους έρωτες της ζωής του, την περίφημη Marianne. Την κοπέλα από τη Νορβηγία που γνώρισε στην Ύδρα σε ηλικία 26 ετών, αυτή που έγινε μούσα του για 10 χρόνια και που έφυγε πλήρης ημερών από τη ζωή, τι παράξενο, μόλις λίγους μήνες πριν τον ίδιο, τον περασμένο Ιούλιο… Όταν ο Leonard έμαθε ότι η αγαπημένη του από το παρελθόν πέθαινε από λευχαιμία, έγραψε μέσα σε 2 ώρες μια επιστολή που έχει ήδη περάσει στην ιστορία, όπου της έλεγε, ανάμεσα σε άλλα: «Λοιπόν, Marianne, έφτασε αυτή η εποχή που είμαστε πια τόσο μεγάλοι και τα σώματά μας καταρρέουν και νομίζω ότι θα σε ακολουθήσω πολύ σύντομα. Να ξέρεις πως βρίσκομαι τόσο κοντά στο κατόπι σου που αν απλώσεις το χέρι σου, πιστεύω θα μπορέσεις να αγγίξεις το δικό μου».
Και στον πλανήτη της μουσικής έπεσε βαθιά θλίψη. Παρά τη συνήθεια της απώλειας (τι ειρωνεία… στίχος κι αυτός τραγουδοποιού που έφυγε μέσα στο 2016) που μας επεφύλασσε η χρονιά που διανύουμε, μερικά αντίο είναι δυσκολότερα από άλλα. Ίσως γιατί ο Cohen ήταν, όπως και ο Bowie, θιασώτης ενός δικού του σύμπαντος, ξεχωριστού, με σφραγίδα μοναδική και ανεξίτηλη. Και ενώ λίγους μήνες πριν θρηνήσαμε τον απαστράπτοντα, μοναδικά λαμπερό και εκκεντρικό δανδή που «έπεσε στη Γη» για να την αλλάξει μια για πάντα, τώρα που αυτή η αλλόκοτη χρονιά πλησιάζει σιγά – σιγά στο τέλος της, κληθήκαμε να κάνουμε βουτιά στα ενδότερα. Πιο μύχια η σχέση μας με τον Cohen, διαπιστώσαμε τις μέρες αυτές, πιο εσωτερική. Γιατί αυτός εδώ ήταν ποιητής. Αληθινός ποιητής. Του σκότους και του φωτός. Υπηρέτης των λέξεων και των εννοιών, λάτρης της ζωής σε όλες της τις εκδοχές, εραστής των γυναικών και του λυρισμού, άλλοτε ψύχραιμος παρατηρητής των ανθρώπινων καταστάσεων και άλλοτε έμπλεος πάθους μπροστά στο μυστήριο της ομορφιάς, ο Leonard Cohen μίλησε για τα υπαρξιακά αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου, τη μελαγχολία και το ατελέσφορο της ύπαρξης αλλά και για το μεγαλείο των ερώτων όσο και όπως κανένας άλλος.
Στη μουσική πάντως κατέληξε σχετικά μεγάλος, σε ηλικία περίπου 33 ετών, «για να αρχίσει να βγάζει χρήματα από το ταλέντο του», όπως είχε πει χαρακτηριστικά ο ίδιος. Είχε ήδη προλάβει να αναγνωριστεί ως λογοτέχνης και ποιητής στη χώρα του τον Καναδά, με κυριότερες επιρροές τους Yeats, Whitman, Henry Miller και την μεγάλη του αγάπη, τον Federico Garcia Lorca, η εκλεκτική συγγένεια με τον οποίο διακρίνεται έντονα τόσο στα βιβλία που έγραψε όσο και μετέπειτα στα τραγούδια του. Ίσως αυτή η προτίμηση να ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που ο Cohen ακουγόταν πάντα τόσο οικείος στα αυτιά των Ευρωπαίων, που τον λάτρεψαν.
Και όπως στη λογοτεχνία ο Henry Miller έγραφε βιωματικά, έτσι κι ο Cohen μετέφερε στο χαρτί όλα αυτά που ζούσε. Που, αν η φύση δεν τον είχε προικίσει με το ταλέντο του ποιητή, πιθανότατα θα έμεναν ανείπωτα. Ο Cohen δεν ήταν από αυτούς που κάνουν θόρυβο. Τις εντυπώσεις και τις εκρήξεις του τις έκανε ιστορίες. Ο ίδιος είχε πει: «Ποτέ δεν ήμουν τόσο καλός ώστε να μπορώ να κάνω ένα τραγούδι να ακούγεται αληθινό ή αυθεντικό αν δεν είναι όντως. Και αν αυτό δεν ισχύει, ο κόσμος το καταλαβαίνει».
Και ήταν μια πλούσια ζωή. Από την μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια στο Κεμπέκ και την Νέα Υόρκη, στην Ύδρα (όπου είχε αγοράσει δικό του σπίτι, το Αρχοντικό του Λεονάρδου, όπως το έλεγαν οι ντόπιοι) και το Λος Άντζελες, όπου ζούσε τα τελευταία πολλά χρόνια, ο Cohen έζησε και γεύτηκε τα πάντα… Ερωτεύτηκε, ταξίδεψε σε ολόκληρο τον πλανήτη, πειραματίστηκε με ναρκωτικές ουσίες και μετά τις αποκήρυξε, πάλεψε με τη χρόνια κατάθλιψη, έγινε πατέρας 2 παιδιών χωρίς να παντρευτεί ποτέ του, έγραψε βιβλία, δεκάδες ποιήματα και τραγούδια, ανάμεσά τους και βαθιά πολιτικά τραγούδια (π.χ. το περίφημο Democracy που συνδέθηκε με την εξέγερση του L.A. το ’92), κυκλοφόρησε 14 LP, εξιστόρησε σε τραγούδι την σεξουαλική του συνεύρεση με την Janis Joplin (Chelsea Hotel), κατέφυγε σε μεγάλη ηλικία σε βουδιστικό μοναστήρι, κέρδισε σημαντικά βραβεία και αναγνώριση, μέχρι που έπεσε θύμα απάτης του μάνατζέρ του, χάνοντας όλα του τα χρήματα σε μεγάλη ηλικία. Τότε ήταν που αναγκάστηκε, στα ύστερά του να βγει ξανά σε περιοδεία για τα προς το ζην. Και αποθεώθηκε. Ένας από τους σταθμούς αυτής της περιοδείας ήταν και η Αθήνα, όπου μερικές χιλιάδες τυχερών ανθρώπων που βρεθήκαμε στα δάση της Μαλακάσας τον απολαύσαμε σιωπηλοί και δακρυσμένοι.
Είναι μάταιο να προσπαθήσει κανείς να απομονώσει κάποιους στίχους από μερικά τραγούδια του, το έργο του είναι τεράστιο και τόσο υπέροχα πολυσήμαντο που μια τέτοια απόπειρα στέκει χωρίς νόημα.
Δυο ατάκες του για κλείσιμο, ωστόσο:
«H ποίηση είναι απλώς η απόδειξη της ζωής. Αν η ζωή σου καίγεται όμορφα, η ποίηση είναι απλώς η στάχτη».
«Είμαι ένας γερο-λόγιος, πιο γοητευτικός σήμερα απ’ ό,τι στα νιάτα μου. Αυτό συμβαίνει στο πρόσωπό σου όταν κάθεσαι χωρίς να κάνεις τίποτε απ’ το πρωί ως το βράδυ».
So long, Leonard. Yes, you were «our man».
