Μπερδεμένα συναισθήματα. Από τη μια χαρά που πραγματοποιείς ένα όνειρο χρόνων. Όμως και φόβος, γιατί έχεις διαβάσει πολλά γι’ αυτόν τον τόπο και δυστυχώς κάθε άλλο παρά ευχάριστα. Αλλά και περιέργεια για έναν τόσο άγνωστο τόπο .Όλα όμως σφιγμένα και κρυμμένα όσο γίνεται. Δεν είναι ώρα να τα εκδηλώσεις. Πρέπει να προσέχεις και να δείχνεις ήρεμος.
Οι πρώτες εντυπώσεις
Μόλις αποβιβάστηκες στο αεροδρόμιο της Κινσάσα και περιμένεις στην ουρά για έλεγχο διαβατηρίων, μόνος μπροστά σε υπαλλήλους και αστυνομικούς που μάλλον θα σου δημιουργήσουν κάποιο πρόβλημα για να σου αποσπάσουν χρήματα. Διαβατήριο, βιβλιάριο για τον κίτρινο πυρετό, το έντυπο με τα στοιχεία σου συμπληρωμένο. Τα δίνεις. Με περισπούδαστο ύφος ελέγχουν τα χαρτιά. «Δεν συμπληρώσατε διεύθυνση κατοικίας στο Κονγκό», λέει ο αστυνομικός. «Μα, σε κάποιο ξενοδοχείο». «Ποια είναι η διεύθυνσή του;» σου λέει ευγενικά. Δεν συνειδητοποιείς αμέσως που το πάνε. Στην αρχή τούς λες ότι δεν είναι δυνατόν να ξέρεις τη διεύθυνση γιατί δεν έχεις κλείσει ξενοδοχείο. Βλέποντας ότι επιμένουν καταλαβαίνεις ότι δεν πρόκειται για κακή συνεννόηση. Ήρθε η ώρα να κάνεις αυτό που πρέπει… φιλικά και διακριτικά.
«Πού είναι τα ταξί;» ρωτάς και σου δείχνουν κάποια παλιά αυτοκίνητα χωρίς διακριτικά ταξί. «Πήγαινέ με σε ένα ξενοδοχείο. Όχι πολύ ακριβό ούτε και πολύ φτηνό».
Δύο η ώρα το βράδυ και καθώς κινείται το αυτοκίνητο στους σκοτεινούς δρόμους βλέπεις ένα μεγάλο άγαλμα. «Λες;» σκέφτεσαι από μέσα σου και ρωτάς. «Ποιος ήταν αυτός;». «Ο Λουμούμπα». Δεν καταλαβαίνεις. Πώς συμβιβάζεται το άγαλμα του δολοφονημένου επαναστάτη με το υπάρχον δικτατορικό καθεστώς;
Μια παράγκα με πλαστικά τραπέζια και καρέκλες και δυνατή μουσική και ένας να χορεύει παραπατώντας. «Μας αρέσει πολύ να πίνουμε μπύρα και να ακούμε μουσική», λέει με ενθουσιασμό ο ταξιτζής.
Ξενοδοχείο. 25 δολάρια τη βραδιά. Δεν θέλεις να το δείξεις ότι δεν σου άρεσε, ότι σου φάνηκαν λερωμένα τα σεντόνια, ότι είναι βρόμικο και δεν είχε νερό στην τουαλέτα–παρά μόνο δύο κουβάδες, ο ένας για τη λεκάνη και ο άλλος για ατομική καθαριότητα.
Περιδιάβασμα στην πόλη
Γύρω σου όλο μονώροφα και διώροφα σπίτια ή καλύτερα παράγκες, ο δρόμος αμμώδης και κόσμος -πολύς κόσμος!- να πηγαίνει πάνω-κάτω. Κάθεσαι έξω από το ξενοδοχείο και παρατηρείς . Ούτε ένας λευκός δεν φαίνεται και όπως είναι λογικό η παρουσία σου γίνεται αισθητή. Δεν αισθάνεσαι όμως κάποιο κίνδυνο και λες να τολμήσεις μια βόλτα. Περπατάς, παντού μαγαζάκια (παράγκες ή υπαίθρια) πουλούν τα πιο ευτελή πράγματα, κόσμος σε προσπερνάει, ανοιχτά φρεάτια αποχέτευσης κατά μήκος των δρόμων, σκουπίδια παντού που τα μαζεύουν σε στοίβες και τα καίνε, αυτοκίνητα κορνάρουν και αφήνουν πίσω σύννεφα καπνού και σκόνης. Ατμόσφαιρα δυσάρεστη και αποπνιχτική από τα εκλυόμενα αέρια. «Να μη φύγω μακριά για να μη χαθώ», σκέφτεσαι καθώς στην απέραντη παραγκούπολη σου φαίνονται όλοι οι δρόμοι περίπου ίδιοι.
…Έχουν περάσει κάποιες μέρες και αισθάνεσαι πιο εξοικειωμένος. Οι βόλτες είναι πιο μεγάλες. Σε μια μεγάλη αμμώδη αλάνα γίνεται ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ ποδοσφαιρικών ομάδων –αυτοί με τις φανέλες κόντρα σε αυτούς που τις έχουν βγάλει. Κόσμος διαφόρων ηλικιών παρακολουθεί. Κάθεσαι και συ. Στην αρχή σε αντιμετωπίζουν με τη χαρακτηριστική κονγκολέζικη διακριτικότητα. Σε λίγη ώρα τα πιτσιρίκια σού έχουν δώσει πια και όνομα. Ο λευκός που παρακολουθεί είναι ο «μαναζέρ»!
Πλούσιοι, λευκοί, ξένοι και φτωχοί
Σήμερα θα πας στη μεγάλη αγορά στο κέντρο της πόλης μαζί με έναν καινούργιο φίλο. Βγαίνετε στο δρόμο να πάρετε τη «συγκοινωνία». Δεν υπάρχουν αστικά λεωφορεία. Υπάρχουν κάποια ημιφορτηγά που στοιβάζουν κόσμο και αυτοκίνητα που δουλεύουν σαν ταξί. Για έναν δυτικό είναι αδύνατο να λειτουργήσει σε αυτό το χάος. Στο δρόμο περνάμε από το κτίριο της Βουλής.. Μπροστά στο πολυτελές κτίριο ο δρόμος προκλητικά καλοφτιαγμένος και απέναντί του εξέδρα με θέα το κτίριο! Στην οδό Μπούλεβαρντ που μας άφησε το ταξί υπάρχουν κάποια ψηλά κτίρια. Των Ηνωμένων Εθνών, των εταιριών διαμαντιών, της UNICEF, διάφορων πρεσβειών με πιο επιβλητικό αυτό της βελγικής πρεσβείας, πολυτελή ξενοδοχεία. Εδώ συναντάς και κάποιους λίγους λευκούς : στρατιωτικούς των Ηνωμένων Εθνών να επιβιβάζονται σε τζιπ, κουστουμαρισμένους που βγαίνουν από τα γραφεία για να πάρουν τα πολυτελή αυτοκίνητά τους. Αλλά και Κινέζους τεχνικούς σε κατασκευές και Ασιάτες επιχειρηματίες.
Μερικές εκατοντάδες μέτρα πίσω από την Μπούλεβαρντ βρίσκεται το μεγάλο υπαίθριο παζάρι για το φτωχό λαό. Καθώς πλησιάζεις συναντάς κάποιους νεαρούς ρακένδυτους ξαπλωμένους στην άμμο δίπλα στα σκουπίδια. Θέαμα σοκαριστικό. Βρόμικοι, άρρωστοι, κάποιοι με πρησμένα μέλη από κάποιο τραύμα, τρελοί. Κοιτάς πιο προσεκτικά έναν από αυτούς. Είναι κοπέλα(!) αλλά στην κατάστασή της πολύ δύσκολα αναγνωρίζεις το φύλο. Εσύ έχεις την πολυτέλεια να οργιστείς. Οι υπόλοιποι προσπερνούν.
Στην αγορά είσαι ο μοναδικός λευκός. «Πρέπει να προσέχεις. Έχει πολλούς κλέφτες και είναι λογικό να είσαι στόχος για αυτούς.» Κρατάς το τσαντάκι σου. Αλλά δεν τη γλίτωσες. Όχι από τον απλό λαό, αλλά από την αστυνομία. Με αφορμή μια φωτογραφία –εκ των υστέρων μάθαμε ότι το στρατοκρατικό καθεστώς απαγορεύει τις φωτογραφίες σε δημόσιο χώρο λόγω της εμπόλεμης κατάστασης- μας συνέλαβαν και μας οδήγησαν σε έναν αστυνομικό σταθμό-κοντέινερ. Στενός και σκοτεινός ο χώρος, με τα όπλα στα χέρια οι αστυνομικοί να φωνάζουν, να απαιτούν να κλείσουμε τα κινητά και να ρωτούν επίμονα γιατί βιντεοσκοπούμε το χώρο. «Μα δεν βιντεοσκοπούμε, μια φωτογραφία τραβήξαμε και μπορούμε να τη σβήσουμε αν θέλετε». Μάλλον κακό έκανε παρά καλό το να μιλάς. Χρειάζονταν πράξεις για να ξεμπλέξεις. Άλλωστε είσαι στην αγορά όπου όλα πουλιούνται και αγοράζονται!
…Σε εστιατόριο του κέντρου για λευκούς και πλούσιους Κονγκολέζους (15 δολάρια το άτομο όταν ο μισθός ενός πτυχιούχου φίλου σου είναι 30 δολάρια!) γνωρίσαμε κάποιους λευκούς. «Εμείς δεν κυκλοφορούμε με τα πόδια παρά μόνο στην Μπούλεβαρντ. Δεν υπάρχουν άλλα ασφαλή μέρη. Σπίτι-γραφείο με το αυτοκίνητο και ασφαλισμένες τις πόρτες». «Να προσέχεις. Εκεί που όλα φαίνονται ήσυχα μπορεί να βρεθείς μπλεγμένος. Απότομα, σαν καταιγίδα». «Τι; Σχεδιάζεις να πας και στην ύπαιθρο; Μη βρεθείς σε κανένα χαντάκι…». Δεν λες τίποτα σε αυτούς τους ανθρώπους. Ζούνε υποτίθεται στο Κονγκό αλλά βρίσκονται στο δικό τους γυάλινο κόσμο, γεμάτο με ρατσιστικό φόβο. Δεν έχει νόημα να αντιπαρατεθείς, πόσω μάλλον με αυτούς οι οποίοι εκτός των άλλων αποτελούν εντεταλμένους πολύ γνωστής ευρωπαϊκής χώρας στο Κονγκό.
Όταν τρώνε τις γάτες, χορεύουν τα ποντίκια
Σήμερα είσαι κουρασμένος και θα μείνεις μέσα. Τι γέλια έριξαν όταν παραπονέθηκες για το ποντίκι στο δωμάτιο! Δεν μπορούσαν να καταλάβουν πού είναι το πρόβλημα. Ούτε και συ μπόρεσες να καταλάβεις γιατί σκοτώσανε (και φάγανε από ό,τι σου είπαν) τις γάτες της γειτονιάς. Μια καλή ιδέα είναι να αφήσεις ανοιχτή την τηλεόραση για να τρομάζει το ποντίκι. Έχεις να διαλέξεις από κογκολέζικο σίριαλ ή από εκπομπές πολιτικής ή θρησκευτικής προπαγάνδας. «Υπάρχει ελπίδα, έχουμε τους “πέντε στόχους”, αργά αλλά σίγουρα η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό εκμοντερνίζεται», διαβεβαιώνει το φερέφωνο των δυτικών, ο πρόεδρος της βίας και νοθείας Καμπίλα. Μια εικονική πραγματικότητα που έρχεται σε εξοργιστική αντίθεση με την πραγματικότητα.
Στα χωριά
…Το λεωφορείο αναχώρησε από την Κινσάσα. Ξέρεις ότι οι μετακινήσεις στο Κονγκό είναι άθλος, αλλά αυτό δεν το περίμενες. Ένας πάστορας επιβιβάζεται και κάνει κήρυγμα για πάνω από μισή ώρα. «Η κατάσταση στη χώρα θα αλλάξει με τη βοήθεια του Θεού», λέει με έξαλλες φωνές και γκόσπελ τραγούδια. Αρκετοί επιβαίνοντες δείχνουν να συμφωνούν και συμμετέχουν. Οι υπόλοιποι αδιαφορούν.
…Βόλτα στα χωριά και το τροπικό δάσος. Μόνο που εδώ το δάσος δεν είναι φολκλόρ αλλά μέσο βιοπορισμού. Έτσι πρωί-πρωί γυναίκες και παιδιά αναλαμβάνουν τις πιο σκληρές δουλειές και ξεχύνονται για να μαζέψουν μπανάνες, παπάγιες, μάγκο, ρίζες, ξύλα και να γυρίσουν φορτωμένοι και κατάκοποι το απόγευμα στο χωριό. Μια παρέα παιδιών κουβαλάει ξύλα. Επιταχύνεις για να τα φωτογραφήσεις. Σε βλέπουν και το βάζουν στα πόδια! Λευκός, τι τρομακτικό θέαμα!
…Στο ξενοδοχείο-πορνείο σε λιμάνι του ποταμού Κονγκό, μια κοπέλα σε πλησιάζει ευγενικά και σε ρωτάει αν θα κοιμηθείς μόνος απόψε. «Το δωμάτιό μου είναι το διπλανό», συνεχίζει. Αρνείσαι ευγενικά. Αλλά είσαι θυμωμένος. Το κοντράστ μεγαλώνει όταν σκέφτεσαι την Καινή Διαθήκη που βρίσκεται πάνω από τα προσκέφαλα των κρεβατιών του ξενοδοχείου, ευγενική χορηγία από την εκκλησία της πόλης.
… «Τα τελευταία χρόνια έχει περιοριστεί η δράση των συμμοριών που τρομοκρατεί στο ανατολικό τμήμα της χώρας το λαό. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι τώρα, πλησιάζοντας η ημερομηνία αποχώρησης των ξένων “ειρηνευτικών” δυνάμεων, θα αρχίσουν πάλι φασαρίες για να συνεχιστεί η κατοχή της χώρας», είπε ένας φίλος. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα πληροφορείσαι τους μαζικούς βιασμούς γυναικών από τους “αντάρτες”…
ΥΓ Είναι δύσκολο να αποτυπώσεις στο χαρτί αυτό που έζησες. Δεν βοηθάει ό,τι έχουμε σαν παραστάσεις ούτε από τη δική μας, ούτε από άλλες χώρες (ακόμα και του Τρίτου Κόσμου!).
Η ζωή είναι τόσο διαφορετική στο Κονγκό. Και δεν πρόκειται μόνο για την «έξω» ζωή.
Γιατί και η «μέσα» ζωή είναι διαφορετική.
Αλλά και τόσο ίδια με τη δική μας στην ουσία της…
