του Δημήτρη Ουλή
Παρά την τεράστια πολιτισμική της διήθηση και κοινωνική επιρροή, η λεγόμενη «λαϊκή κουλτούρα» -ό,τι δηλαδή υπονοείται συνήθως με τον όρο «Pop Culture»- δεν φαίνεται ακόμα να έχει αναγνωρισθεί στη χώρα μας ως ένα διακριτό ερευνητικό πεδίο με συγκεκριμένες επιστημολογικές προκείμενες, μεθοδολογικά προβλήματα και θεωρητικές προκλήσεις. Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι εξέλειπαν αξιολογότατες μελέτες, οι οποίες ασχολήθηκαν κατά καιρούς με την Α ή τη Β πτυχή της λαϊκής κουλτούρας (*). Σημαίνει μάλλον ότι η ενασχόληση αυτή δεν προσέλαβε ποτέ έναν πιο συστηματικό, συνεκτικό και ολιστικό χαρακτήρα·όπως, επίσης, ότι δεν κατάφερε να εγγραφεί σε κάποιο εκδοτικό εγχείρημα μεγαλύτερης πνοής, το οποίο θα είχε ως συγκροτητικό του στόχο την ανάδειξη των στενών συναρθρώσεων και συσχετισμών που εξυφαίνονται συχνά ανάμεσα στη λαϊκή κουλτούρα και την πολιτισμική θεωρία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ίδρυση της σειράς TheoryPlaytime των Εκδόσεων Α/συνέχεια (σε επιστημονική επιμέλεια της ταπεινότητός μου), μου προκαλεί ιδιαίτερη χαρά. Όχι μόνο διότι ανέκαθεν θεωρούσα τη σύγκλιση της θεωρίας με τη λαϊκή κουλτούρα έναν παραδειγματικό τρόπο για να μυηθεί κανείς και στις δύο. Αλλά κυρίως διότι πιστεύω ότι η ελληνική βιβλιαγορά είχε ανάγκη από έναν τόπο συνάντησης νέων κυρίως συγγραφέων, προερχόμενων από ετερόκλητα θεωρητικά πεδία και με διαφορετικά ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα -οι οποίοι, ωστόσο, στοχάζονται με την απαραίτητη κριτική συμπάθεια και θεωρητική επάρκεια, πάνω στις πιο ποικίλες εκδοχές της σύγχρονης λαϊκής κουλτούρας: από τα χολιγουντιανά blockbusters μέχρι τις ιστορίες κόμιξ, από τα διαδικτυακά παιχνίδια μέχρι τις νεανικές μουσικές «υποκουλτούρες», από τα τηλεοπτικά σήριαλ μέχρι τις διαφημίσεις, και από τα graffiti μέχρι τη βιομηχανία ενήλικης ψυχαγωγίας (adult film industry). Είχαμε ανάγκη, με άλλα λόγια, από μια εκδοτική στέγη, η οποία θα μας έδινε τη δυνατότητα να μιλήσουμε κριτικά, αλλά όχι αφ’ υψηλού, για τα κρυφά (και φανερά) αντικείμενα των πόθων μας.
Τη σειρά εγκαινιάζουν δύο τίτλοι, με θέματα από τον κινηματογράφο και τα κόμικ. Ο πρώτος, Η Ευδαιμονία της Άγνοιας: Ένα σχόλιο στην τριλογία The Matrix, φέρει την υπογραφή του υποφαινομένου και συνιστά μια προσπάθεια θεωρητικής διαύγασης των συμβολικών σημασιών και της πολιτικής σημασίας της περίφημης τριλογίας των αδελφών Wachowski. Ο δεύτερος, Ο Απρόθυμος Μεσσίας – Ή: η Οικειότητα του Ανοίκειου ανήκει στο βιολόγο και υποψήφιο διδάκτορα φιλοσοφίας Γιώργου Καλαντζή, και διαπραγματεύεται τον ιδιότυπο μεσσιανισμό ενός από τους πιο δημοφιλείς υπερήρωες – τον Batman. Πολύ σύντομα θα είναι διαθέσιμος και ο τρίτος τίτλος της σειράς, Η Μουσική του Τέλους: Δοκίμιο για το Black Metal – μία «αποκαλυπτική» ανάγνωση της «σκοτεινής» αυτής μουσικής, από τον θεολόγο και υποψήφιο διδάκτορα κοινωνικής ανθρωπολογίας, Δημήτρη Μπεκριδάκη. Και έπεται συνέχεια.
Εύχομαι το αναγνωστικό κοινό να αγκαλιάσει τη σειρά με την ίδια αγάπη που την αγκάλιασαν οι συντελεστές της. Και εύχομαι, επίσης, η σειρά να καταφέρει να δώσει σε αυτό το κοινό καινούργια ερμηνευτικά «κλειδιά», για να κατανοήσει καλύτερα την πολιτισμική συνθήκη στην οποία ζει – και επομένως να σταθεί με μεγαλύτερη κριτική εγρήγορση απέναντι στα θέλγητρα και τα δεινά της.
* Θα άξιζε κανείς να σταθεί σε κάποιες τέτοιες μελέτες: τη θεωρητική υπεράσπιση της λαϊκής κουλτούρας εξ επόψεως πολιτισμικής θεωρίας του Umberto Eco, Κήνσορες και Θεράποντες (Γνώση). To εισαγωγικό κείμενο του John Stray Πολιτισμική Θεωρία και Λαϊκή Κουλτούρα (Πλέθρον). Την προβληματική περί υπερανθρώπου που αναπτύσσει ο Αστέριος Λάμπρου Στη Γροθιά του Σούπερμαν (Σύγχρονη Εποχή). Τη σειρά Sonik των Εκδόσεων Οξύ, καθώς και την πολιτισμική ιστορία της πορνογραφίας της Isabel Tang, από τις ίδιες εκδόσεις. Τέλος, τις θαυμάσιες μονογραφίες περί κινηματογράφου του Περικλή Δεληολάνη και του Χριστόφορου Μαρίνου, από τις Εκδόσεις Futura.
