του Λευτέρη Μαγιάκη*
Το τελευταίο διάστημα μια σειρά από σημαντικά γεγονότα ήρθαν και κατέρριψαν τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα και τις ανάλογες μεθοδεύσεις του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος.
Την Παρασκευή 3/2/2022 δημοσιεύθηκαν δύο αποφάσεις (μία για ΕΥΔΑΠ, μία για ΕΥΑΘ), σύμφωνα με τις οποίες η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίνει πως η μεταβίβαση της πλειοψηφίας των μετοχών των δύο μεγαλύτερων εταιρειών ύδρευσης της χώρας, της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο, με νόμο του 2016, είναι αντισυνταγματική.
Έγιναν έτσι φανερές και στον πιο δύσπιστο οι παρανομίες που διέπραξαν όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ όταν υποτάσσονταν στις απαιτήσεις των τροϊκανών και ιδιωτικοποιούσαν τον πλούτο του ελληνικού λαού σε όφελος του εγχώριου και ξένου τραπεζικού κεφαλαίου, και μιας χούφτας ολιγαρχών.
Δεν είναι όμως μόνο το νερό. Υγεία, Παιδεία, Κοινωνική Ασφάλιση, Στέγη, Ενέργεια, Νερό, Περιβάλλον, Λιμάνια, Αεροδρόμια, Εθνικοί Οδοί, ισχυρίζονται, πως δεν είναι δημόσια αγαθά που πρέπει να παραμείνουν υπό τον έλεγχο του Κράτους, αλλά εμπορεύματα προς πώληση. Και ότι δήθεν μετά την ιδιωτικοποίηση τους, οι «πελάτες-πολίτες» θα απολαμβάνουν φθηνότερες και καλύτερες υπηρεσίες.
Η ίδια η ζωή γκρέμισε με πάταγο τις ιδέες αυτές. Ήταν ακριβώς η κρατική παρέμβαση που κράτησε τις κοινωνίες όρθιες από την πανδημία του κορωνοϊού και δεν κατέρρευσαν υγειονομικά, οικονομικά, κοινωνικά.
Οι τελευταίες ανατιμήσεις στο κόστος της ενέργειας διέλυσαν και τον μύθο των «φθηνότερων και καλύτερων» υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα. Η πολυδιαφημισμένη αποτελεσματικότητα του θάφτηκε κάτω από τα χιόνια, μέσα στην Αττική Οδό.
Παρόλα αυτά η νεοφιλελεύθερη επέλαση δεν σταματά. Τελευταίο χτύπημα ο διαγωνισμός που προκήρυξε η κυβέρνηση για την ιδιωτικοποίηση του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ) μέσω ΣΔΙΤ και ο αποκλεισμός της ΕΥΔΑΠ να συμμετέχει σε αυτόν.
Το 2015, ύστερα και από πρόταση των εργαζομένων, διορίστηκα, από την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, μέλος του Δ.Σ. της ΕΥΔΑΠ. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκα, μετά από έξι μήνες θητείας, όταν συνειδητοποίησα ότι η δεύτερη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, μετά το Σεπτέμβρη του 2015, δεν επρόκειτο να προασπίσει, πόσο μάλλον να αναβαθμίσει, το δημόσιο χαρακτήρα της εταιρίας.
Οι περιστάσεις υπαγορεύουν να προσπαθήσουμε να καταγράψουμε την πορεία της εταιρίας που κλείνει σχεδόν 100 χρόνια παρουσίας στην εξυπηρέτηση των αναγκών των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Να συμβάλλουμε, όσο μπορούμε, να γίνει ευρύτερα κατανοητό ότι η ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα της ΕΥΔΑΠ είναι η μοναδική επιλογή για να έχουν οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου φθηνές και ποιοτικές υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης.
Στο διάστημα που θήτευσα στο Δ.Σ. της ΕΥΔΑΠ κατέβαλα ιδιαίτερη προσπάθεια να ενημερωθώ για το αντικείμενο, τις δραστηριότητες, την κοινωφελή σημασία της και μου δόθηκε η δυνατότητα να διαπιστώσω την συσσωρευμένη τεχνογνωσία μιας εταιρείας, που σύντομα συμπληρώνει έναν αιώνα ζωής.
Τα περισσότερα στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω, προέρχονται από την επίσημη ιστοσελίδα της ΕΥΔΑΠ. Συμπληρώθηκαν από πληροφορίες που μου παραχώρησαν εργαζόμενοι και συνταξιούχοι, οι οποίοι αγωνιούν για την ΕΥΔΑΠ και τη δρομολογούμενη πορεία της προς την αποδιοργάνωση, την απαξίωση και τελικά το ξεπούλημά της.
Σε ένα προφητικό κύριο άρθρο του, το δελτίο του ΤΕΕ στις 2 Απριλίου του 2002, τίτλο «Έχοντας κατά νου την… OΥΛΕΝ», έγραφε μεταξύ των άλλων:
«…Επειδή συμβαίνει να μην απέχουμε χρονικώς επί μακρό από την περίοδο εκείνη κατά την οποία το ελληνικό δημόσιο με πολύ κόπο (και τεράστιες δαπάνες) απαλλάχθηκε από τις περιβόητες συμβάσεις της OΥΛΕΝ, της ΗΕΑΠ, της ΗΕΜ – για όσους έχουν και θέλουν να διατηρούν τη μνήμη, τα αρχικά αυτά λένε πολλά – νομίζουμε ότι η επάνοδος σε όμοιες ή παρόμοιες πρακτικές, οι οποίες έγραψαν “σελίδες αποικιοκρατικής ιστορίας”…»
Επειδή για την πλειοψηφία των κατοίκων του Λεκανοπεδίου το να ανοίγουν τη βρύση και να τρέχει καθαρό νερό, και το να έχουν τη δυνατότητα να αδειάζουν το καζανάκι της τουαλέτας οποιαδήποτε στιγμή της μέρας θεωρούνται πράγματα αυτονόητα, είναι απαραίτητο να θυμηθούμε την ιστορική διαδρομή της ΕΥΔΑΠ. Να υπενθυμίσουμε εν συντομία τι μεσολάβησε από την εποχή της περίφημης ΟΥΛΕΝ (ULEN), μέχρι σήμερα.
Η περίοδος ακμής και της μέγιστης προσφοράς της ΕΥΔΑΠ στο κοινωνικό σύνολο, ήταν η εικοσαετία 1980 μέχρι το 1999. Στο διάστημα αυτό μεταξύ των άλλων επεκτάθηκε το δίκτυο ύδρευσης σε περισσότερους δήμους και κοινότητες, ολοκληρώθηκε το δίκτυο αποχέτευσης στο μεγαλύτερο τμήμα των περιοχών αρμοδιότητας της και κατασκευάστηκε το ΚΕΛ Ψυτάλλειας
Από την OΥΛΕΝ στην ΕΥΔΑΠ
- Το 1925 άρχισαν να κατασκευάζονται τα πρώτα σύγχρονα έργα της Πρωτεύουσας. Η αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας στις αρχές του 20ού αιώνα, δημιούργησε νέες ανάγκες. Τη χρονιά αυτή υπογράφτηκε σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημόσιου, της Αμερικανικής Εταιρείας ULEN και της Τράπεζας Αθηνών για τη χρηματοδότηση έργων ύδρευσης της πρωτεύουσας.
- Για την κατασκευή των έργων ύδρευσης Αθήνας και Πειραιά συστάθηκε η Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΑΕΕΥ). Η ΑΕΕΥ ήταν εταιρεία ιδιωτικών συμφερόντων και δεν δεχόταν να κάνει επενδύσεις από τα ιδία κεφάλαια της εταιρείας.
- Η εταιρεία αναλαμβάνει την διαχείριση και την εκμετάλλευση των έργων ύδρευσης που κατασκευάζει τα οποία παραμένουν στην ιδιοκτησία του κράτους. Η σύμβαση αυτή είχε αρχική προθεσμία 27 ετών, δηλαδή μέχρι το τέλος του 1952.
- Το πρώτο μεγάλο έργο ήταν η κατασκευή του φράγματος Μαραθώνα. Μαζί και η σήραγγα Μπογιατίου και το Διυλιστήριο Γαλατσίου, που αποτελούν την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για την ορθολογική ύδρευση της Αθήνας.
- Στη δεκαετία 1950, λόγω του αλματώδους ρυθμού ανάπτυξης και της αύξησης του πληθυσμού του Λεκανοπεδίου, κρίθηκε αναγκαία η χρησιμοποίηση των νερών της φυσικής λίμνης Υλίκης που βρίσκεται στη Βοιωτία. Τα νέα έργα αφορούσαν το υδραγωγείο Υλίκης που μεταφέρει το νερό από τον ταμιευτήρα Υλίκης στον ταμιευτήρα του Μαραθώνα και ενδιάμεσα υδροδοτεί τη Μονάδα Επεξεργασίας Νερού Πολυδενδρίου, που κατασκευάστηκε αργότερα. Το συνολικό μήκος είναι 65 χλμ. περίπου.
- Τα έργα εντάχθηκαν το 1956 στο υδροδοτικό σύστημα της Αθήνας. Ωστόσο λόγω χαμηλής υψομετρικής της θέσης της λίμνης, η μεταφορά νερού προς την Αθήνα, γίνεται μέσω αντλιοστασίων που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας, γι αυτό η υδροληψία από την Υλίκη παρουσιάζει υψηλό λειτουργικό κόστος.
- Το 1974 οι Αμερικάνοι αποχωρούν πωλώντας τον μερίδιό τους στον άλλο μέτοχο δηλαδή στην Εθνική Τράπεζα, που έγινε πλέον ο αποκλειστικός φορέας διαχείρισης της ύδρευσης της πόλης. Η ΕΕΥ παραμένει εταιρεία «ιδιωτικών» συμφερόντων και ανήκει στην Εθνική Τράπεζα.
- Το 1980 με ΚΥΑ Υπουργών Συντονισμού, Οικονομικών και Δημοσίων Έργων με αριθμ. ΒΥ.4/41936/31-5-80 μεταβιβάστηκε στην ΕΕΥ η πλήρης υποχρέωση χρηματοδότησης των έργων Μόρνου. Τα έργα άρχισαν τον Μάιο του 1969 και ολοκληρώθηκαν το 1979, αλλά η κανονική λειτουργία του άρχισε το 1981.
- Η ΕΕΥ έλαβε ειδικό δάνειο από την ΕΤΕ (αξίας 70 εκατ. €) με σκοπό την πλήρη υποχρέωση χρηματοδότησης των έργων Μόρνου και με την έκδοση του Ν. 1068/80 τον Αύγουστο του 1980, όταν η ΕΕΥ συγχωνεύτηκε με τον ΟΑΠ προκειμένου να ιδρυθεί η ΕΥΔΑΠ.Η Εταιρεία είχε την υποχρέωση κάλυψης των δαπανών Μόρνου, αλλά και της εξυπηρέτησης του δανείου το οποίο πέρασε εξ’ ολοκλήρου στην ΕΥΔΑΠ.
- «Τα έργα του Μόρνου» αφορούσαν ένα πάρα πολύ μεγάλης κλίμακας τεχνικό έργο, για τα ελληνικά, αλλά και για τα διεθνή δεδομένα, και κατασκευάστηκε για να ενισχύσει την υδροδότηση της Αθήνας, σε μια περίοδο αύξησης των αναγκών της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας. Το φράγμα που κατασκευάστηκε επί του ποταμού Μόρνου, είναι το ψηλότερο χωμάτινο φράγμα της Ευρώπης, ύψους 126 μ.
- Το νερό φτάνει την Αθήνα διαμέσου του υδραγωγείου του Μόρνου, το οποίο είναι το δεύτερο μεγαλύτερο υδραγωγείο στην Ευρώπη μήκους 188 χλμ., που περιλαμβάνει ανοικτές διώρυγες, σίφωνες, σήραγγες και έργα ανάσχεσης της ροής, για τον έλεγχο της παροχής, κατασκευές ιδιαίτερα δυσχερείς και πρωτότυπες για την εποχή τους.
- Τα φαινόμενα λειψυδρίας που άρχισαν να εμφανίζονται συχνότερα, υπαγόρευσαν την κατασκευή ενός άλλου μεγάλου έργου που ήρθε να ενισχύσει την υδροδότηση της Αθήνας. Αυτό ήταν η εκτροπή του ποταμού Εύηνου προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου με την κατασκευή φράγματος και σήραγγας. Η έναρξη των εργασιών στον Εύηνο έγινε το 1992 και το έργο ολοκληρώθηκε το 2001 οπότε και τέθηκε σε λειτουργία. Η ενωτική σήραγγα προσαγωγής που μεταφέρει τα νερά του Εύηνου στον ταμιευτήρα του Μόρνου, μήκους 29,4 χλμ., ολοκληρώθηκε σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών, γεγονός που αποτελεί παγκόσμιο επίτευγμα για την ολοκλήρωση σήραγγας μεγάλου μήκους.
- Πέρα από τα δύο μεγάλα υδραγωγεία, του Μόρνου και της Υλίκης που κατασκευάστηκαν για την μεταφορά του ακατέργαστου νερού από τους ταμιευτήρες στην Αττική, κατασκευάστηκαν και δυο ενωτικά υδραγωγεία μέσω των οποίων επικοινωνούν μεταξύ τους τα δύο κύρια υδραγωγεία. Τα δύο μεγάλα υδραγωγεία, του Μόρνου και της Υλίκης έχουν μήκος 400 περίπου χιλιομέτρων. Παράλληλα κατασκευάστηκαν μια σειρά από αντλιοστάσια, τα οποία είναι απαραίτητα για τη μεταφορά του νερού από την Υλίκη, δεδομένου, όπως προαναφέρθηκε, ότι το υδραγωγείο του Μόρνου-Ευήνου, μεταφέρει το νερό με φυσική ροή, δηλαδή με μηδενικό κόστος.
- Μέσω των υδραγωγείων του Μόρνου και της Υλίκης το ακατέργαστο νερό μεταφέρεται στις τέσσερις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ) του Γαλατσίου, του Πολυδενδρίου, των Αχαρνών και της Μάνδρας. Υπενθυμίζεται, ότι όλα τα παραπάνω έργα χρηματοδοτήθηκαν από εθνικούς πόρους, δηλαδή χρήματα του φορολογούμενου πολίτη.
Η περίοδος ακμής και της μέγιστης προσφοράς της ΕΥΔΑΠ στο κοινωνικό σύνολο, ήταν η εικοσαετία 1980 μέχρι το 1999. Στο διάστημα αυτό μεταξύ των άλλων επεκτάθηκε το δίκτυο ύδρευσης σε περισσότερους δήμους και κοινότητες, ολοκληρώθηκε το δίκτυο αποχέτευσης στο μεγαλύτερο τμήμα των περιοχών αρμοδιότητας της και κατασκευάστηκε το ΚΕΛ Ψυτάλλειας. Τέλος σημαντικότατη υπήρξε η προσφορά της ΕΥΔΑΠ στον σχεδιασμό, στην μελέτη και στην κατασκευή σημαντικών αντιπλημμυρικών έργων στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας.
Με νόμο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, το 2018, μεταφέρεται το 50,3% της ΕΥΔΑΠ στο Υπερταμείο – Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ). Η απόφαση αυτή έφερε την εταιρεία ένα βήμα ακόμα πιο κοντά στην ιδιωτικοποίηση και στην απώλεια του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της
1999, Η «Κοινωνικοποίηση»
Έτσι φτάνουμε στο 1999 όπου επί πρωθυπουργίας Σημίτη, με το Νόμο 2744/1999 «Ρυθμίσεις θεμάτων της Εταιρείας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας και άλλες διατάξεις» η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. περιήλθε στη σημερινή της νομική μορφή, καθώς τα κυριότερα πάγια της εταιρείας απορρίφθηκαν από την Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ ΝΠΔΔ, παραμένοντας στην ιδιοκτησία του Δημοσίου. Επισημαίνεται ότι με την γνωστή μέθοδο της λεξιπλασίας και της ανανοηματοδότησης, η όλη διαδικασία κατατεμαχισμού και ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ βαφτίστηκε «κοινωνικοποίηση». Τον Ιανουάριο του 2000 η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. εισήχθη στην κύρια αγορά του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών.
Όπως είναι φανερό, το νομοθέτημα αυτό αποτελεί το πρώτο πλήγμα του κοινωφελούς χαρακτήρα της εταιρείας, για να ακολουθήσει στη συνέχεια η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μετόχων, που έγινε στις 10 Αυγούστου 2004. Σε αυτήν εγκρίνεται κατά πλειοψηφία με ποσοστό 99,85958% (!) επί των παρόντων, η πρόταση της Διοίκησης για τους, καταρχήν, Στρατηγικούς Στόχους της πενταετίας 2005-2009. «Οι στόχοι αυτοί θα αξιολογηθούν με κριτήρια, όπως η ανταποδοτικότητα, η ταχύτητα αποπληρωμής του κεφαλαίου κ.λπ., πριν οριστικοποιηθούν από πλευράς εταιρίας.»
2012, Ένα ακόμα βήμα προς την αποδιοργάνωση
Το 2011 ιδρύεται με το νόμο 3986/2011 το ΤΑΙΠΕΔ και μεταβιβάζονται σε αυτό, μεταξύ των άλλων, περιουσιακά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015. Σε αυτό εντάσσονται προς αξιοποίηση το Νερό: ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και το Ηλεκτρικό Ρεύμα: ΔΕΗ.
Η αλλαγή διοίκησης της εταιρείας μετά τις εκλογές του 2012, σηματοδότησε μια νέα περίοδο καταστροφικών παρεμβάσεων στην λειτουργία της. Μέχρι τότε διατηρούσε το μεγαλύτερο τμήμα των παραγωγικών δομών της, έστω και με διαρκώς μειούμενο προσωπικό, αφού προσλήψεις μόνιμου προσωπικού είχαν να γίνουν για σχεδόν 10 χρόνια. Η ΕΥΔΑΠ εξακολουθούσε να λειτουργεί αποτελεσματικά με το εναπομείναν μόνιμο προσωπικό, συνεπικουρούμενο από εργαζόμενους όλων των ειδικοτήτων, το οποίο προμήθευαν διάφορες δουλεμπορικές εταιρείες ενοικιαζόμενων. Επίσης πολλές τεχνικές εργασίες που στο παρελθόν εκτελούσαν συνεργεία της ΕΥΔΑΠ, με σημαντικά μικρότερο κόστος και κυρίως χωρίς κακοτεχνίες, παραδόθηκαν σε εργολάβους.
Σε όλες τις επιχειρήσεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, έστω και προσχηματικά, τηρούνται κάποιες διαδικασίες και εφαρμόζονται κάποια κριτήρια, που δικαιολογούν τις επιλογές της διοίκησης. Αυτήν την πρακτική ακολουθούσαν όλες οι διοικήσεις μέχρι τότε και στην ΕΥΔΑΠ .
Πρέπει ωστόσο να αποτελεί μοναδικό προηγούμενο στην ιστορία του παγκόσμιου management, η πολιτική του Δ.Σ. της εταιρείας, όταν σε χρονικό διάστημα 17 μόλις μηνών, από 13/5/2013 έως 20/10/2014, ανακοινώθηκαν 17 Αποφάσεις με θέμα «Τοποθετήσεις και Υπηρεσιακές Μεταβολές»!
Είναι μάλιστα ακόμη πιο εντυπωσιακό, ότι οι υπηρεσιακές μεταβολές αυτές είχαν στοιχεία πρωτοφανή, όπως οι παράλογες μετακινήσεις στελεχών σε άσχετες μεταξύ τους θέσεις ευθύνης, η αναιτιολόγητη «απαλλαγή» έμπειρων στελεχών, από τα ανώτατα κλιμάκια της εταιρείας και τέλος η καταστρατήγηση κάθε έννοιας ιεραρχίας και αξιοκρατίας.
2015, ΤΑΙΠΕΔ-Υπερταμείο
Η κυβερνητική αλλαγή των εκλογών του Ιανουαρίου 2015 γέννησε για πρώτη φορά την ελπίδα ανάσχεσης της πορείας της εταιρείας προς στον γκρεμό. Μια ελπίδα που δυστυχώς πολύ σύντομα διαψεύστηκε.
Η νέα διοίκηση, συνεχίζοντας την ίδια πολιτική, ανέθεσε πρώτα απ’ όλα, με πρόσχημα την αμερόληπτη επιλογή των στελεχών, την αξιολόγηση για τις θέσεις ευθύνης σε εταιρεία συμβούλων. Η οποία απλώς επιβεβαίωσε τις επιλογές που η διοίκηση είχε κάνει! Σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της εταιρείας, συνεχίστηκε η ίδια κατεύθυνση που την προσανατόλισε η προηγούμενη διοίκηση.
Το σημαντικότερο από όλα όμως ήταν η απόφαση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, να μεταφέρει με το νόμο 4512/17-1-2018 (ΦΕΚ 5Α /17-1-2018) το 50,3% της ΕΥΔΑΠ στο Υπερταμείο – Ελληνική Εταιρία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ). Η απόφαση αυτή έφερε την εταιρεία ένα βήμα ακόμα πιο κοντά στην ιδιωτικοποίηση και στην απώλεια του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της.
Συνέχεια στο επόμενο φύλλο
* Ο Λευτέρης Μαγιάκης είναι Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Δημοτικός Σύμβουλος Αμαρουσίου
