Αυτό που φαίνεται είναι ότι κάτι νέο κοιλοπονάει να βγάλει η κοινωνία. Και το βγάζει στάλα-στάλα. Και άνισα. Ένα κομμάτι εδώ κι ένα κομμάτι εκεί. Που ακόμα μορφή ξεκάθαρη δεν έχει. Που ακόμα και όνομα δεν έχει. Αριστερά το λέμε, γιατί αριστεροφέρνει και δεν έχει μεγάλα στίγματα. Γιατί το κομμουνιστής-κομμουνισμός είναι βαρύ. Κουβαλάει πολύ φορτίο, θετικό από τη θεωρία, τις ιδέες και τους αγώνες του, αρνητικό από την εφαρμογή του. Το σοσιαλιστής-σοσιαλισμός παράγινε του συρμού. Υφαρπάχθηκε στην κυριολεξία και έγινε τόσο καθεστωτικό που έχασε το αίμα του, χλόμιασε και άδειασε από περιεχόμενο. Απέμεινε, λοιπόν, το αριστερός-Αριστερά. Που έχει μεγάλη χωρητικότητα, φαρδιές τρύπες στα φίλτρα και γίνεται ανεκτό ακόμα και από τους εχθρούς του. Παλιότερα, κι αυτό ήταν βεβαρυμμένο και ενοχοποιητικό. Στις δεκαετίες 1950, 1960, 1970, που φαίνονται τόσο μακρινές σήμερα, ιδίως στους νεότερους, το αριστερός σήμαινε φάκελο στην Ασφάλεια και μπλεξίματα, από παρενοχλήσεις και σφαλιάρες μέχρι εξορία και φυλακή. Μετά, ήρθε η ανανεωμένη Δεξιά του παλιού και ευρωπαϊκά αναβαπτισμένου Καραμανλή, του επονομαζόμενου και Εθνάρχη, που οι κομμουνιστογενείς σχηματισμοί απέκτησαν πρωτοφανή ελευθερία για να εκτονωθούν και να εξατμίσουν την επαναστατικότητά τους. Για να ακολουθήσει η καταλυτική άνοδος και κυριαρχία της σοσιαλδημοκρατίας ελληνικού τύπου by Andreas Papandreou, που έδωσε νέο περιεχόμενο στην έννοια σοσιαλιστής-σοσιαλισμός, αποσπώντας την οριστικά από το λεξιλόγιο της κομμουνιστογενούς Αριστεράς.
Αλλά αυτοί που έδωσαν άλλο περιεχόμενο στην έννοια αριστερός-Αριστερά, μετά τη χούντα, ήταν όλοι οι προερχόμενοι από την κομμουνιστική παράδοση πολίτες και πολιτικοί, που είχαν λόγους να διαφοροποιηθούν από την ίδια τους την ιστορία. Η διάσπαση του ΚΚΕ, δημιούργησε δύο διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Το ΚΚΕ, εξωτερικού το λέγανε οι «άλλοι» τότε, που δεν άλλαξε τον αυτοπροσδιορισμό του και το ΚΚΕ εσωτερικού, που έβαλε πάρα πολύ κρασί στο νερό του και, αναπόφευκτα, σιωπηρά απέσυρε από τον εαυτό του την έννοια κομμουνιστής-κομμουνισμός, επιλέγοντας το πιο ευρύχωρο αριστερός- Αριστερά (με το «δημοκρατική» συμπλήρωμα), που ταίριαζε και με τις αντίστοιχες διεργασίες στον ευρωπαϊκό χώρο, ιδίως μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, που ο κομμουνιστής-κομμουνισμός ηχούσε σαν αναχρονισμός και παρέπεμπε στην αποτυχία. Στα κάτω τους, ο όρος αριστερός-Αριστερά υιοθετήθηκε και από τις εξωκοινοβουλευτικές κομμουνιστικές ομάδες, που κρατούσαν όχι μόνο τα αστέρια και τα σφυροδρέπανα σαν σύμβολα, αλλά και τον προσδιορισμό «κομμουνιστικό» στις ονομασίες τους, αλλά αισθάνονταν επίσης άβολα με την όποια ταύτιση με τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα και καθεστώτα με τα οποία συνδέονταν πολιτικά και ιδεολογικά στο παρελθόν.
Έτσι, το αριστερός-Αριστερά ήρθε και κάθισε καλά τόσο με την αυτοαποκαλούμενη ανανεωτική Αριστερά, που απομακρυνόταν με όλο και πιο βιαστικά βήματα από τον κομμουνισμό, όσο και με την επαναστατική Αριστερά, που με το επαναστατικός αισθανόταν ότι καλύπτει τον περιορισμό της χρήσης κομμουνιστής-κομμουνιστικό-κομμουνισμός. Και, βέβαια, κάλυψε και όλους τους ενδιάμεσους που δεν απέρριπταν τον κομμουνισμό, αλλά δεν τον διαλαλούσαν κιόλας, οργανωμένους και ανένταχτους.
Αριστεροδεξιό κομφούζιο
Τώρα, λοιπόν, ο αριστερός και η Αριστερά επαναπροσδιορίζονται εκ των πραγμάτων, εκ της εξελίξεως. Στο εξωτερικό, εντωμεταξύ, μετά τη σχεδόν ολοκληρωτική περιθωριοποίηση του κομμουνιστής-κομμουνισμός στο σύγχρονο πολιτικό λεξιλόγιο, το αριστερός-Αριστερά χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίζει το πολιτικό πεδίο εκτός της Δεξιάς. Κυρίως τη σοσιαλδημοκρατία που πλησίασε σε απόσταση αναπνοής την παραδοσιακή Δεξιά και σχεδόν ταυτίστηκε μαζί της, διατηρώντας κάποια στοιχεία από το ένδοξο παρελθόν της, πολλά από τα οποία στη μεταπολεμική περίοδο υιοθετήθηκαν και από τη Δεξιά, όπως το κοινωνικό κράτος κ.λπ., πριν ξανατεθούν υπό αμφισβήτηση από τη Θάτσερ και τους θαυμαστές της. Όλοι οι άλλοι, πέρα από τη σοσιαλδημοκρατία, ανήκουν, στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο, στην άκρα Αριστερά. Τόσο τα κομμουνιστικά κόμματα που επιβιώνουν της μεγάλης κατάρρευσης, όσο και τα μη ευθυγραμμισμένα με το νεοφιλελευθερισμό κόμματα της Αριστεράς, εκείνα, δηλαδή, που αμφισβητούν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που ενώνει σήμερα τους Δεξιούς με τους σοσιαλδημοκράτες. Γι’ αυτό, δεν κάνει εντύπωση που στην Ευρώπη κατατάσσουν τον ΣΥΡΙΖΑ στην άκρα Αριστερά, αφού αριστερός θεωρείται ο Ολάντ. Και στην Αμερική αριστερός ο Ομπάμα!
Στην Ελλάδα, με τον ΣΥΡΙΖΑ να αποτελείται από πολλές συνιστώσες και τάσεις, που αρκετές διατηρούν κομμουνιστικές προμετωπίδες, προερχόμενες από το ΚΚΕ, τον μαοϊκό και τον τροτσκιστικό χώρο, συνυπάρχοντας με τις τάσεις και τα άτομα που προέρχονται από το ΚΚΕ εσωτερικού, η έννοια της Αριστεράς-αριστερός, προσέλαβε, στον τόπο μας, ένα μάλλον νέο περιεχόμενο. Που αποσαφηνίστηκε περισσότερο με την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ, που τα μέλη της, μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ, ήταν από καιρό φανερό ότι ανήκαν περισσότερο στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας και του κέντρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που κέρδισε τις εκλογές, δεν θα είχε ευδοκιμήσει εάν στους κόλπους του παρέμενε η ΔΗΜΑΡ. Το όλο εγχείρημα θα είχε υπονομευτεί εκ των έσω.
Μετά τις εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ πιέζεται ασφυκτικά από μία νέα πραγματικότητα, της εξουσίας. Και δεν έχει πια απέναντί του μόνο τα εντόπια κόμματα και τις δυνάμεις της συντήρησης, της αντίδρασης και της λεηλασίας. Συγκρούεται πλέον άμεσα με τα θηρία της Ευρώπης, χωρίς τη διαμεσολάβηση των υποτελών στους Ευρωπαίους κηδεμόνες Σαμαράδες και Βενιζέλους. Τετ-α-τετ! Αυτή η σύγκρουση γεννάει ή ενισχύει μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ δύο βασικά αντιτιθέμενα ρεύματα. Είναι η φύση της πίεσης που το κάνει. Από τη μια του μεγάλου συμβιβασμού και απ’ την άλλη της μεγάλης ρήξης. Από την έκβαση αυτής της εσωτερικής αντιπαράθεσης θα κριθεί το είδος της αριστεροσύνης του ΣΥΡΙΖΑ. Θα γύρει προς τη σοσιαλδημοκρατία παλιού τύπου ή θα γύρει σε μεγαλύτερη εσωστρέφεια; Ή θα καταφέρει αυτό για το οποίο ξεχώρισε και με το οποίο αναδείχτηκε πανευρωπαϊκά, σαν μία άλλη Αριστερά, πραγματικά νέου τύπου, πολυφωνική και ενωτική, ριζοσπαστική και γειωμένη, ταυτόχρονα; Αυτός είναι ένας διάχυτος προβληματισμός. Που ενισχύεται από το γεγονός ότι βγαίνουν στην επιφάνεια όλα τα κουσούρια του ΣΥΡΙΖΑ. Ένα συνεχές μπρος-πίσω. Ο φορέας που κατάφερε αυτό το σπουδαίο, που τους χαλάει την κανονικότητα, και προβάλλει στο προσκήνιο το συμφέρον των λαών, κινδυνεύει να διολισθήσει σε παράδρομους, κυρίως προς τα δεξιά, με ανυπολόγιστες συνέπειες.
Κάτι καινούργιο αναδύεται
Ταυτόχρονα, έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι συνεχίζεται, με άνισο και αστάθμητο τρόπο, η ανάδυση μιας επίσης υπό διαμόρφωση Αριστεράς, με πολύ διαφορετικές μορφές, γύρω-γύρω. Από τη Ρωσία και την Ουκρανία μέχρι την Ισπανία και τις αραβικές χώρες. Με τα μεγάλα παραδείγματα που προηγούνται στη Λατινική Αμερική, που άνοιξαν ήδη νέους αρκετά φαρδιούς δρόμους. Το τελευταίο, της Τουρκίας, έχει για μας ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ακόμα και η πολύ ριζοσπαστική και πολυδιασπασμένη τουρκική και κουρδική Αριστερά έκανε ένα πραγματικό άλμα στο εσωτερικό της που βρήκε εντυπωσιακή ανταπόκριση μέσα στην κοινωνία.
Διεργασίες, λοιπόν, σε πολλές χώρες, για την Αριστερά του 21ου αιώνα, που έχουμε ψήγματά της, αλλά είναι ακόμα στην αρχή της διαμόρφωσής της. Η ελληνική Αριστερά έχει πολύ μεγαλύτερο από το μέγεθος της χώρας ρόλο να παίξει σ’ αυτή την εξέλιξη, την τόσο ακόμα ασαφή. Εάν δεν αντέξει τις πιέσεις και κάνει μεγάλες υποχωρήσεις, εάν, δηλαδή, αυτοδιαψευστεί, το πλήγμα θα είναι πανευρωπαϊκό, ίσως και ευρύτερο του πανευρωπαϊκού.
Πολύς κόσμος ανησυχεί. Και όχι μόνο αριστεροί. Πολίτες, που ελπίζουν ότι θα καταφέρει να στεριώσει μια Αριστερά νέου τύπου, που θα μπορεί να αγκαλιάσει όλους εκείνους που πλήττονται από το καθεστώς της παρακμής που μαστίζει την Ευρώπη, χωρίς να χάσει το ριζοσπαστισμό της, χωρίς να εξομοιωθεί μ’ αυτό που προσπαθεί να ανατρέψει και να αλλάξει.
Είναι δυσθεώρητο το έργο που έχει επωμισθεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Κατανόηση για τις δυσκολίες του εγχειρήματος υπάρχει. Μαζί με φόβο ότι αυτό το θετικό που συμβαίνει, μέσα στο γενικό χαλασμό, μπορεί να είναι εύθραυστο. Φόβος που ενισχύεται από τα αντιφατικά μηνύματα που εκπέμπει ο ΣΥΡΙΖΑ μέσα σ’ αυτούς τους πρώτους πέντε μήνες. Που από τη μια ανεβάζει τους τόνους της αντιπαράθεσης και απ’ την άλλη περικόπτει το πρόγραμμά του. Που από τη μια συγκρούεται με την καθεστηκυία τάξη κι απ’ την άλλη βαφτίζει αριστερούς Πασοκτσήδες, Δημαρίτες και Δεξιούς, όχι απλούς πολίτες, αλλά στελέχη που ψήφισαν τα μνημόνια, πολέμησαν με κάθε τρόπο τον ΣΥΡΙΖΑ και εξακολουθούν να ελπίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν θα γίνει η νέα Αριστερά που αντιπαθούν και αντιμάχονται οι Ευρωπαίοι κηδεμόνες, η νέα Αριστερά που αποτελεί την ελπίδα των καταπιεσμένων ανθρώπων και των ανθρώπων που δεν τους συγκινεί πλέον καθόλου το μοντέλο που τα θηρία της Ευρώπης επιβάλλουν σαν μονόδρομο στους λαούς της. Και αυτό επιβεβαιώνεται από παρεμβάσεις και δηλώσεις στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, που φλερτάρουν με τα κατάλοιπα του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, προκαλώντας ανατριχίλα. Με τα κατάλοιπα που η κοινωνία έχει σπρώξει κιόλας στον τενεκέ της Ιστορίας.
Με ελπίδες και φόβους, περιμένουν οι πολίτες να δουν που θα το πάει ο ΣΥΡΙΖΑ.Αλλά χωρίς μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στα πολιτικά δρώμενα, ό,τι αποφασίζεται και εφαρμόζεται ερήμην της, η ιστορική εμπειρία έχει αποδείξει, χωρίς εξαίρεση, ότι αργά ή γρήγορα αυτοκαταστρέφεται.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε τη μεγάλη εντυπωσιακή αρχή στην αναγέννηση της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Αλλά το μέλλον είναι αχαρτογράφητο. Θέλει χτίσιμο. Για να στεριώσει και να είναι η συνέχειά του το ίδιο εντυπωσιακή και ουσιαστική, χρειάζεται κάτι παραπάνω για να αποκτήσει η ετικέτα αριστερός-Αριστερά το ουσιαστικό της περιεχόμενο. Χρειάζεται συναίσθηση αυτής της ευθύνης. Χρειάζεται αλτρουισμός. Χρειάζεται οργάνωση. Χρειάζεται όραμα. Και χρειάζεται, περισσότερο από ποτέ, να μην ξεχνάμε ότι παλεύουμε για το λαό και όχι για τον εαυτό μας, το κόμμα μας ή την παρέα μας.
Στέλιος Ελληνιάδης
