του Ηλία Φιλιππίδη*
Σε ποια εποχή ζούμε;
Ζούμε στην εσχατολογική εποχή του παγκόσμιου πολιτισμού. Η κλιματική κρίση είναι το μήνυμα του πλανήτη μας και της ιστορίας, ότι ο παγκόσμιος πολιτισμός έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του. Αυτό που λείπει είναι η Δευτέρα παρουσία, η Μεγάλη Κρίση όλων των ανθρώπων που έζησαν μέχρι σήμερα πάνω στην Γη. Αυτός που είπε, ότι θα έλθει πάλι στην Γη αλλά την δεύτερη φορά ως Δικαστής, ήξερε, ότι θα έλθει εκείνη η Ημέρα της Κρίσεως, που η ανθρωπότητα θα αναγκασθεί να δικάσει και να καταδικάσει η ίδια τον εαυτό της. Δεν γλυτώσαμε αυτή την Κρίση αλλά υποχρεούμαστε να την κάνουμε εμείς.
Οι μεταπολεμικές γενεές του Δυτικού κόσμου εξαντλήσαμε τα τελευταία, όχι μόνο τα οικολογικά αλλά και τα οικονομικά, τα πολιτικά, ακόμη και τα πολιτισμικά και τα αξιακά περιθώρια του παγκόσμιου πολιτισμού και καλούμαστε τώρα να αναλογισθούμε την πορεία της ανθρωπότητας από τον Αδάμ και την Εύα μέχρι σήμερα. Το πρώτο ζευγάρι των ανθρώπων τιμωρήθηκε προκαταβολικά για όλους τους απογόνους του. Όμως τώρα ήλθε η ώρα να δικασθούν όλες οι γενεές των ανθρώπων και κάθονται στα εδώλια των κατηγορουμένων η μία πίσω από την άλλη. Στην πρώτη σειρά καθόμαστε εμείς οι ζώντες.
Η Δίκη της ανθρωπότητας
Η Δίκη αρχίζει. Εισαγγελέας της έδρας είναι η Ιστορία. Την ακούμε που διαβάζει το κατηγορητήριο: « Άνθρωποι, δεν ευθύνεσθε βέβαια όλοι το ίδιο. Όσο πιο πίσω κοιτάζω τις σειρές σας, βλέπω πολλούς να απορούν που βρίσκονται εδώ και όσο το βλέμμα μου έρχεται προς τις πρώτες σειρές, βλέπω όλο και πιο πολλά σκυφτά κεφάλια. Οι γενεές του 19ου και περισσότερο του 20ού αιώνα δεν έχετε όλοι ελαφρυντικά, διότι οι περισσότεροι από εσάς είχατε βγάλει σχολεία και πανεπιστήμια. Μπορούσατε να καταλάβετε τι συμβαίνει. Αντιθέτως, όσες πιο πολλές γνώσεις σας πρόσφερε η επιστήμη, τόσο πιο πολύ τις στρέφατε κατά της Φύσεως και των Συνανθρώπων σας. Σας ενημερώνω, ότι ως πολιτικός ενάγων σε αυτή την δίκη παρίσταται η ίδια η Μητέρα σας η Φύση, η οποία σας έχει αποκληρώσει. Γιαυτό η κατηγορία απευθύνεται συνολικά προς το ανθρώπινο γένος. Σήμερα η Φύση θέλει να σας εκδικηθεί, για όσα έχει περάσει από εσάς τους ανθρώπους και περνά στην αντεπίθεση. Στην μήνυσή της η Φύση καταγγέλλει, ότι εξαπατήθηκε. Όταν κλήθηκε να γεννήσει τον άνθρωπο, νόμιζε, ότι κυοφορούσε το καμάρι της Δημιουργίας. Με τους αιώνες κατάλαβε, ότι το παιδί της είχε πιο πολλά γονίδια Φρανκενστάιν. Η Μητέρα Φύση πάει να τρελαθεί, δεν μπορεί να εξηγήσει, τι είναι αυτό που της συνέβη. Όμως απαιτεί δικαίωση και αποκατάσταση της ζημιάς που της έχετε προκαλέσει. Διότι υποπτεύεται, ότι κάποιοι ετοιμάζουν την Μεγάλη απόδραση, αυτοί που επωφελήθηκαν περισσότερο από την καταστροφή της. Δεν είναι μόνο η επιστήμη και η οικονομία που θέριεψαν στον 20στό αιώνα και από τότε ακολουθούν ανεξέλεγκτη πορεία, είναι και οι ισχυροί του χρήματος, που θέλουν να μετατρέψουν την Γη σε ένα παγκόσμιο στρατόπεδο συγκεντρώσεως και πειραματισμών χιτλερικής εμπνεύσεως, ενώ αυτοί θα διακινούνται με ιδιωτικά διαστημόπλοια και θα ελέγχουν την Γη με οθόνες και πλήκτρα από το Διάστημα. Ας περιμένουμε λοιπόν την δίκαιη κρίση την Ενόρκων».
Χρειαζόμαστε μία νέα αρχή με αφετηρία μία νέα ανθρωπολογία, που δεν θα βλέπει τον άνθρωπο ως tabula rasa (άγραφο πινάκιο), διαθέσιμο στις δικές μας μεγαλόστομες υποσχέσεις ούτε ως ένα γραμμικό σχήμα ευθείας κατευθύνσεως αλλά ως το ζωντανό και διαχρονικό Υποκείμενο της ιστορίας που περιμένει από εμάς σεβασμό, διάλογο και κατάθεση διαπιστευτηρίων ποιότητας
Ακολούθησε πανδαιμόνιο από την πλευρά των μαρτύρων υπερασπίσεως. Ακριβοπληρωμένοι δικηγόροι υπερασπίσεως από τα τρία μεγαλύτερα παγκόσμια συνδικάτα νομικών και διανοουμένων, όπως «Οι ορθολογικές αγορές», «Οι αντικειμενικοί Οίκοι αξιολογήσεως» και «Οι Πρόμαχοι της Προόδου» διαμαρτύρονταν, ότι η δίκη είναι στημένη και ότι στην πραγματικότητα κατηγορούμενη δεν είναι η ανθρωπότητα αλλά η δύναμη της προόδου, η οποία όμως πρέπει να προχωρήσει, χωρίς εμπόδια. Οι πιο επιθετικοί από αυτούς υποστήριζαν, ότι ακόμη και η λεγόμενη οικολογική κρίση είναι μία λαϊκιστική συνωμοσία κατά της προόδου, ενώ το φαινόμενο του Θερμοκηπίου οφείλεται στην περιοδικότητα των φυσικών φαινομένων. Οι δικαστές, οι οποίοι εκπροσωπούσαν τους θεσμούς του παγκόσμιου πολιτισμού παραιτήθηκαν, διότι δεν ήθελαν να πάρουν θέση. Περιορίσθηκαν σε γραπτές διαπιστώσεις για το πρόβλημα.
Το Συμβούλιο των Ενόρκων
Οι Ένορκοι αποσύρθηκαν για να συσκεφθούν. Στην αίθουσα Συσκέψεως έγινε χαμός. Χωρίσθηκαν σε ομάδες ανάλογα με την ιδεολογία του καθενός. Ένας Αναρχικός έλεγε: Αφήστε τον κόσμο να καταστραφεί, αυτός ο κόσμος είναι καταδικασμένος από μόνος του. Οι υπόλοιποι έμειναν με την απορία, εάν αυτός έβγαζε τα ταραγμένα εσώψυχά του ή ήταν εγκάθετος. Ορισμένοι που ανήκαν στην Διεθνή Ένωση Αφανών Μεταφυσικών Θρησκευομένων έλεγαν, ότι ο Θεός έχει το σχέδιό του, ό,τι και να κάνουμε εμείς οι άνθρωποι, είναι χαμένος κόπος, πέρα από τον κίνδυνο να χάσουμε την ψυχή μας εμπλεκόμενοι μέσα στην διαπάλη του κόσμου. Εξάλλου η παρούσα ζωή είναι μία δοκιμασία, για να κερδίσουμε την αιωνιότητα. Ένας άλλος διάβαζε αποσπάσματα από Εγκυκλίους του Πάπα, που έλεγε να μιλάμε γι’ αυτά που μας ενώνουν και όχι γι’ αυτά που μας χωρίζουν και ότι η λύση είναι η ενότητα όλων των ανθρώπων. Ένας παραδοσιακός κομμουνιστής με ψυχραιμία παντογνώστη, που πιστεύει στους κοινωνικούς νόμους, όπως οι αστρολόγοι στ’ άστρα, προέβλεψε, ότι έρχεται το τέλος του καπιταλισμού και μετά φυσικά έρχεται η σειρά του κόμματος και όσων έμειναν πιστοί σε αυτό και οι οποίοι θα αναλάβουν την διοίκηση του κόσμου, όπως οι 114.000 πιστοί της Βασιλείας του Γιαχβέ. Γι’ αυτό δεν ανησυχεί για τίποτε και περιμένει. Ένας εκσυγχρονιστής και ένας που συστήθηκε ως ανθρωπιστής, διάβασαν μία κοινή δήλωση, στην οποία παραδέχονταν, ότι ο κόσμος περνά μία βαθειά κρίση αλλά ότι πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι, να μη ψάχνουμε να βρούμε ενόχους, διότι αυτή η επιθετικότητα δείχνει, ότι μας έχει κυριεύσει ένα είδος συλλογικής καταθλίψεως, η οποία προσπαθεί να εκτονωθεί μέσα από την πολιτική. Κατέληξαν, ότι αυτό που χρειάζεται είναι να έχουμε εμπιστοσύνη στις λογικές δυνάμεις του ανθρώπου, οι οποίες ξέρουν να μετατρέπουν τις κρίσεις σε δημιουργικές ευκαιρίες. Ένας κύριος ή κυρία, εν πάση περιπτώσει εκπρόσωπος της Κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ, δήλωσε, ότι τα προβλήματα του κόσμου προκαλούνται από το γεγονός, ότι οι άνθρωποι δεν είναι ελεύθεροι, ότι καταπιέζουν τον εαυτό τους και αυτή η καταπίεση τους οδηγεί σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως το μίσος, η βία και η απληστία. Η σεξουαλική καταπίεση είναι η χειρότερη, γι’ αυτό και τα αποτελέσματά της είναι τα χειρότερα. Η σεξουαλική απελευθέρωση του ανθρώπου θα λύσει όλα τα προβλήματα. Ένας οικολόγος μίλησε με πάθος και τόνισε, ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ανθρωπότητας είναι η κλιματική κρίση. Σε αυτό το πεδίο πρέπει να δώσουμε την μάχη, όποια άλλη στοχοθεσία δεν είναι του παρόντος και μας παρασύρει στο να χάνουμε πολύτιμο χρόνο.
Μία φωνή του χρόνου
Ένας ηλικιωμένος, κουρασμένος στο σώμα από τα πολλά που είχε περάσει, με μεγάλη πείρα στην ζωή, που μπόρεσε όμως να κρατήσει ελεύθερο το πνεύμα του και καθαρή την σκέψη του, πήρε τελευταίος τον λόγο και είπε: «Ήθελα να σας ακούσω πρώτα όλους, διότι μου αρέσει πρώτα να ακούω και μετά να μιλάω. Ζούμε σε ένα κατακερματισμένο κόσμο, με συγκρουόμενα συμφέροντα, γεωπολιτικά, οικονομικά, πολιτικά. Ο παγκόσμιος πολιτισμός είναι μία διαλυμένη κατάσταση, οι κοινωνίες διαλύονται, η οικογένεια διαλύεται, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων έχουν γίνει προβληματικές. Δύο είναι τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας: η κλιματική κρίση και ο ατομικισμός. Η κοινή ρίζα του προβλήματος είναι, ότι ο ατομικισμός αποτελεί μία ακρωτηριασμένη αντίληψη της υπάρξεως του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο στο σώμα του δίπους, είναι και ως ύπαρξη δίπους, είναι δισυπόστατος. Η ύπαρξή του έχει δύο σκέλη: την ατομικότητα και την συλλογικότητα. Οι διάφορες ομαδοποιήσεις και οπαδοποιήσεις, ποδοσφαιρικές, παραθρησκευτικές, κομματικές ή σεξουαλικές στην πραγματικότητα αποτελούν υποκατάστατα συλλογικότητας και τελικά επιτείνουν τον κατακερματισμό της κοινωνίας. Οι έννοιες της αλληλεγγύης, της ανεκτικότητας και της αποδοχής, εάν δεν στηριχθούν στην ευρύτερη συλλογικότητα, εκφυλίζονται σε ψυχολογική εκτόνωση ή πολιτική ιδεολογία. Η συλλογικότητα κτίζεται μόνο ως κοινωνική πραγματικότητα και έχει συμμετοχικό χαρακτήρα.
Η Νέα Τάξη Πραγμάτων επεδίωξε να ολοκληρωθεί και να δημιουργήσει ένα μονολιθικό κόσμο με οικοδομικά υλικά την «Δημοκρατία», την «Ελεύθερη αγορά» και την «Ενιαία σκέψη». Η έννοια του ανθρώπου τυποποιήθηκε ως άτομο, ως καταναλωτής, ως ψηφοφόρος και ως στρατιώτης κατά της Τρομοκρατίας. Αρχίζουν όμως οι αντιδράσεις: η μονοκρατορία των ΗΠΑ κλονίζεται, έχει ήδη αρχίσει ο Τρίτος παγκόσμιος πόλεμος αλλά ως συνέχεια του Δευτέρου. Ο Πούτιν και ο Μπάιντεν φροντίζουν για την γεωστρατηγική συνέχεια. Αυτό που δεν έγινε το 1948 με την πολιορκία του Δυτικού Βερολίνου, γίνεται σήμερα στην Ουκρανία. Η Τζόρτζια Μελόνι, αναβιώνει πολιτικά το κλίμα του Μουσολίνι. Σε όλη την Ευρώπη ενισχύονται τα ακροδεξιά κόμματα. Οι δημοκράτες φρίττουν αλλά δεν θέλουν να παραδεχθούν, ότι η δημοκρατία είχε ήδη πληγωθεί θανάσιμα από τα πλήγματα του Νεοφιλελευθερισμού διεθνώς και από τον μιλιταρισμό των Τζορτζ Μπους, πατρός τε και υιού.
Αυτό που διαπιστώνουμε γενικότερα, το οποίο αφορά και εμάς, είναι ότι αρχίζει η αντεπίθεση της συλλογικότητας εναντίον της πλαστογραφημένης ατομικότητας. Η έννοια, η οποία σήμερα έχει την δύναμη να εκπροσωπήσει ιστορικά το ζητούμενο της συλλογικότητας, είναι η έννοια του έθνους. Η έννοια του έθνους αναδύεται μέσα από τον ορυμαγδό που προκάλεσαν τα δύο ακραία φαινόμενα, της παγκοσμιοποιήσεως και του ατομικισμού. Η Μελόνι θέλει να σώσει το έθνος των Ιταλών αλλά και τους λαούς της Ευρώπης. Στην Ουκρανία συγκρούονται οι δύο Υπερδυνάμεις αλλά στο όνομα δύο εθνών.
Η Νέα Τάξη Πραγμάτων επεδίωξε να ολοκληρωθεί και να δημιουργήσει ένα μονολιθικό κόσμο με οικοδομικά υλικά την «Δημοκρατία», την «Ελεύθερη αγορά» και την «Ενιαία σκέψη». Η έννοια του ανθρώπου τυποποιήθηκε ως άτομο, ως καταναλωτής, ως ψηφοφόρος και ως στρατιώτης κατά της Τρομοκρατίας
Ποιος είμαι εγώ που τα λέω αυτά; Ο Κανείς. Κλείστε τα μάτια σας και ακούστε μόνο τα λόγια που βγαίνουν από το στόμα μου. Πολλοί θέλουν να λέγονται προοδευτικοί. Η φωνή μου εκφράζει την έρριζη προοδευτικότητα, που την θεωρώ ως την πιο αυθεντική έκφραση του διαχρονικού δισυπόστατου ανθρώπου. Αυτός είναι ο αγωνιζόμενος ανθρωποκεντρικός άνθρωπος. Η άρριζη προοδευτικότητα εχθρεύεται το παρελθόν του ανθρώπου, μετράει την πρόοδο σαν να είναι το μήκος της αποστάσεως από το παρελθόν. Αυτή η προοδευτικότητα δεν είναι ανθρωποκεντρική, αντιθέτως θέλει έναν άνθρωπο χωρίς ιστορικές ρίζες, για να μπορεί να τον χειραγωγεί με πλαστές υποσχέσεις για ένα καλύτερο μέλλον. Χωρίζω τους προοδευτικούς σε τρείς κατηγορίες: τους επίπλαστους προοδευτικούς που ταυτίζουν την πρόοδο με την παγκοσμιοποίηση και τον αναθεωρητισμό. Τους καλοπροαίρετους προοδευτικούς, που παρασύρθηκαν από την απολυτότητα του επιστημονισμού και ταύτισαν την φυσική εξέλιξη του ανθρώπου με την βιομηχανική εποχή, με αποτέλεσμα να πιστεύουν, ότι πολεμούν τον καπιταλισμό κτυπώντας τις παραδοσιακές αξίες! Τέλος τους έρριζους προοδευτικούς, που βλέπουν την ιστορία περισκοπικά με κέντρο τον Άνθρωπο περισσότερο ως ζητούμενο και λιγότερο ως δεδομένο, που αγναντεύουν τις κορυφές στον διαχρονικό ορίζοντα του παγκόσμιου πολιτισμού και δεν τον αντιλαμβάνονται ως μία ευθεία γραμμή, ως μία γραμμική εξέλιξη από το πρωτόγονο προς το τελειότερο. Αυτούς εκφράζω. Δεν ταυτίζουμε την τεχνολογική εξέλιξη με την ποιότητα του Ανθρώπου ως Υποκειμένου της ιστορίας και του πολιτισμού. Πρέπει να πιάσουμε το νήμα της πορείας του ανθρώπου μέσα στην ιστορία και τον πολιτισμό από την αρχή. Αν νομίζουμε, ότι ως έρριζοι προοδευτικοί βρισκόμαστε πιο κοντά στον πυρήνα της υπάρξεως του Ανθρώπου από ότι οι ακροδεξιοί, δεν θα πρέπει να αφήσουμε τις έννοιες της ιστορικής διαχρονικότητας, της ποιότητας του ανθρώπου και της έννοιας του έθνους να εργαλειοποιούνται από ιδεολογίες, που δεν ξέρουν ούτε οι ίδιες που θα καταλήξουν. Απλώς εκμεταλλεύονται την οργή των λαών τους. Δεν μπορούμε να λέμε, ότι δεν υπάρχει συλλογικότητα, όταν η οργή εκφράζεται συλλογικά. Από την άλλη πλευρά είναι μεγάλο λάθος της παραδοσιακής αριστεράς, να πιστεύει, ότι η πίστη στον δίκαιο σκοπό του Αγώνα, αρκεί για να διαμορφώσει την ιστορία. Η πίστη στο δίκαιο του Αγώνα είναι επαρκής για να γεννήσει ήρωες αλλά είναι ανεπαρκής για τον πολιτικό αγώνα της ιστορικής δικαιώσεως. Δεν αρκούν ούτε η οργή ούτε οι καταδικαστικές αποφάσεις, διότι μπορούν να καταλήξουν στην χωματερή της απογοητεύσεως. Χρειαζόμαστε μία νέα αρχή με αφετηρία μία νέα ανθρωπολογία, που δεν θα βλέπει τον άνθρωπο ως tabula rasa (άγραφο πινάκιο), διαθέσιμο στις δικές μας μεγαλόστομες υποσχέσεις ούτε ως ένα γραμμικό σχήμα ευθείας κατευθύνσεως αλλά ως το ζωντανό και διαχρονικό Υποκείμενο της ιστορίας που περιμένει από εμάς σεβασμό, διάλογο και κατάθεση διαπιστευτηρίων ποιότητας».
Ακολούθησε σιγή και προβληματισμός στην αίθουσα. Ένας πρότεινε να συγκροτηθεί μία ομάδα για την επεξεργασία μίας νέας προτάσεως. Αύριο θα ανακοινώσουν την απόφασή τους.
* Ο Ηλίας Φιλιππίδης είναι συγγραφέας και έχει διατελέσει πανεπιστημιακός κοινωνιολογίας και νομικός
