Πώς διαμορφώνεται το νέο πολιτικό, κοινωνικό και διεθνές τοπίο.
Της Αλίκης Βεγίρη.
Ουδείς αμφισβητεί πλέον ότι η εκδίωξη-«παραίτηση» του Χ. Μουμπάρακ ήταν ένα ανακτορικό πραξικόπημα. Οι πραιτωριανοί αποκαθήλωσαν τον αρχηγό τους και ανήλθαν οι ίδιοι στην εξουσία. Ή όπως το έθεσε εύστοχα ένας σχολιαστής, ήταν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα μέσα σε μια στρατιωτική δικτατορία. Οι κίνδυνοι ήταν μεγάλοι γιατί διακυβευόταν η συνοχή του στρατού και η ανατροπή όλου του πολιτικο-οικονομικού οικοδομήματος υπό την πίεση της λαϊκής εξέγερσης και των απεργιών που σάρωναν τη χώρα τις δύο τελευταίες ημέρες του Μουμπάρακ.
Η εκδίωξη του προέδρου που προσωποποιούσε την τριακονταετή δικτατορική διακυβέρνηση κρίθηκε απαραίτητη τόσο από την ηγεσία του αιγυπτιακού στρατού όσο και από τους Αμερικανούς που έδωσαν το πράσινο φως.
Η παρέλαση του παλιού / καινούργιου
Το 18μελές στρατιωτικό συμβούλιο που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας και η διορισμένη από τον Μουμπάρακ κυβέρνηση αποτελούν τη νέα/παλιά εξουσία, με επικεφαλής τον στρατάρχη Ταντάουι που, ουσιαστικά, ασκεί καθήκοντα προέδρου, ο οποίος φρόντισε να εγγράψει υποθήκες εμφανιζόμενος στις 4/2 στην Πλατεία Ταχρίρ. Η πρώτη πράξη της νέας εξουσίας ήταν να διαμηνύσει στους διαδηλωτές και στους απεργούς να «γυρίσουν στα σπίτια τους», αν θέλουν «κάποια στιγμή» να αρθούν οι νόμοι έκτακτης ανάγκης. Η δεύτερη να εκκαθαρίσει την Πλατεία Ταχρίρ, την Κυριακή 13/2. Εκεί συνάντησε αντιστάσεις, γιατί ο κόσμος πύκνωσε για να υπερασπιστεί τους εγκατεστημένους στην πλατεία διαδηλωτές , και το ενδεχόμενο αντιπαράθεσης στους δρόμους, και ενώ ήταν αμφίβολο ότι οι φαντάροι θα πυροβολούσαν τους γονείς και τα αδέλφια τους, οδήγησε σε οπισθοχώρηση το στρατιωτικό συμβούλιο και σε μια σειρά ενεργειών που ελπίζει ότι θα λειτουργήσουν εκτονωτικά. Διάλυση της Βουλής, κατάργηση του συντάγματος και διορισμό μιας επιτροπής δικαστών για την κατάρτιση συντάγματος μέσα σε δέκα ημέρες, το οποίο θα τεθεί σε δημοψήφισμα σε δύο μήνες, «περίπου».
Μελετημένο σχέδιο
Πού βρίσκεται τώρα η κατάσταση; Ο αιγυπτιακός λαός γνωρίζει πολύ καλά ότι οι στρατηγοί είναι άνθρωποι του Μουμπάρακ και ότι οι δομές του καθεστώτος έχουν παραμείνει άθικτες. Τα αιτήματα της λαϊκής εξέγερσης δεν είναι μέσα στην ατζέντα των στρατηγών. Οι νόμοι έκτακτης ανάγκης διατηρούνται, δεν έχουν απελευθερωθεί οι πολιτικοί κρατούμενοι παλιοί και νέοι, αγνοήθηκαν τα αιτήματα για προσωρινό συλλογικό κυβερνητικό συμβούλιο, σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης στην οποία να εκπροσωπούνται όλες οι τάσεις και η οποία θα διεξαγάγει αδιάβλητες και ελεύθερες εκλογές, σύνταξη συντάγματος από μια ομάδα εργασίας και δημοψήφισμα, ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και κατάργηση των στρατοδικείων. Βεβαίως, κανένας δεν πιστεύει ότι όλα αυτά θα τα δώσουν οι στρατηγοί στο πιάτο. Και ήδη, παρά τις αυταπάτες που σπέρνουν κάποιες δυνάμεις της αντιπολίτευσης για το ρόλο του στρατού στη μετάβαση προς ένα δημοκρατικό καθεστώς -και τους ελιγμούς του στρατιωτικού συμβουλίου το οποίο κάλεσε νέους από το κίνημα για να «συνομιλήσουν»- οι φωνές αντίστασης δυναμώνουν. «Πολλοί από εμάς», δήλωσε στον Guardian (15/2), o Αμντ Ελ Φατάχ του νεολαιίστικου «Κινήματος της 6ης Απριλίου», «συνειδητοποιούμε ότι ένα μελετημένο σχέδιο εκτυλίσσεται βήμα-βήμα από το στρατό, ο οποίος έχει να κερδίσει πολλά από τη διατήρηση του πολιτικού και οικονομικού στάτους κβο. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ειδικοί στρατηγικοί σχεδιαστές και με τη βοήθεια κάποιων καθεστωτικών και ορισμένων επιλεγμένων στοιχείων από την αντιπολίτευση προσπαθούν να οικοδομήσουν ένα σύστημα που θα μοιάζει με δημοκρατικό, αλλά στην πραγματικότητα θα περιχαρακώνει τα συμφέροντά τους». Και ο πρόσφατα συγκροτημένος «Συνασπισμός Επαγγελματιών» -γιατρών, δασκάλων, πανεπιστημιακών, διανοουμένων- ζητά το νέο σύνταγμα να το καταρτίσει εκλεγμένη συνταγματική εθνοσυνέλευση. Η πίεση από τα κάτω είναι ισχυρή, αφού και ο Μ. Ελ Μπαραντέι ζήτησε (17/2) να συγκροτηθεί προεδρικό συμβούλιο με συμμετοχή πολιτών.
Οι απεργίες
Στην εξέγερση της Αιγύπτου πήραν μέρος σχεδόν όλες οι τάξεις, ακόμη και τμήματα της αστικής ελίτ, ο Μουμπάρακ είχε κατορθώσει να αποξενώσει ακόμη και αυτά. Ωστόσο, όταν άρχισαν να εκδηλώνονται μαζικές απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων ο βαθμός αντοχής καθεστώτος έφτασε σε οριακό σημείο. Και αυτή τη στιγμή, παρόλο που έφυγαν οι διαδηλωτές από την Ταχρίρ, οι απεργίες συνεχίζονται αμείωτα. Οι στρατηγοί διαμήνυσαν στους εργαζόμενους ότι «αναγνωρίζουν τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που υπάρχουν, ωστόσο δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα όσο συνεχίζονται οι απεργίες, οι διαδηλώσεις και η διακοπή της παραγωγής… Ο λαός έχει δικαίωμα να απεργεί, αλλά αυτές οι πράξεις δεν είναι κατάλληλες υπό τις παρούσες συνθήκες» (πρακτορείο ΜΕΝΑ).
Αναρωτιέται κανείς πότε είναι οι κατάλληλες συνθήκες, αν όχι τώρα…
Οι εργάτες που απεργούν για καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας δεν πρόκειται εύκολα να γυρίσουν στα σπίτια τους, γιατί δεν μπορούν να θρέψουν τις οικογένειές τους. Σε πολλά εργοστάσια ο μισθός δεν ξεπερνά τα 30 δολ. το μήνα, ενώ ειδικευμένοι γιατροί αμείβονται με 150-200 δολάρια. Τα ανεξάρτητα συνδικάτα ζητούν να αυξηθούν οι κατώτατοι μισθοί στα 205 δολ. το μήνα (BBC), παράλληλα οι απεργοί ζητούν την εκδίωξη των διεφθαρμένων διευθυντών. Οι ψαράδες ζητούν να αρθούν οι περιορισμοί στην αλιεία και η φτωχή αγροτιά να αυξηθούν οι τιμές των προϊόντων της. Μπορεί να μην συμπεριλαμβάνουν όλες οι απεργίες πολιτικά αιτήματα, όμως η παραίτηση του Μουμπάρακ με τη δύναμη του λαϊκού κινήματος έχουν εμψυχώσει τους εργαζόμενους που πλέον οργανώνονται αυτοτελώς.
Το πολιτικό περιβάλλον
Στο πολιτικό επίπεδο επικρατεί ακόμη η σύγχυση, καθώς τα κόμματα της επίσημης αντιπολίτευσης (Μουσουλμανική Αδελφότητα, Εθνική Ένωση για την Αλλαγή του Ελ-Μπαραντέι, δεξιό κόμμα Wadf και το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Ταγκάμου) επιδιώκουν να αναβαπτιστούν ως λαϊκά κινήματα και να μονοπωλήσουν την πολιτική έκφραση της εξέγερσης στη γραμμή κάποιου συμβιβασμού με τους στρατηγούς για αλλαγές που να αφορούν μόνο τις εκλογές και το σύνταγμα, αφήνοντας εκτός ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και ανακατανομής του πλούτου που διεκδικούν τα ανεξάρτητα συνδικάτα και οι λαϊκές οργανώσεις. Οι φυσικές ηγεσίες που αναδείχθηκαν από τα διάφορα κινήματα προσπαθούν να συντονιστούν και να σχηματίσουν νέες πολιτικές εκφράσεις. Στη διαδικασία πολιτικής συγκρότησης παρεμβαίνουν οι ΗΠΑ, με μέσο το χρήμα. Σύμφωνα με τους New York Times, (15/1) ο Χ. Μπέρναμ, Δημοκρατικός βουλευτής, ζήτησε να δοθούν χρήματα για τη δημιουργία “κοσμικών και μετριοπαθών κομμάτων”, μέσω των γνωστών ιδρυμάτων, όπως το Εθνικό Δημοκρατικό Ινστιτούτο και το Εθνικό Κληροδότημα για τη Δημοκρατία , που έπαιξαν ρόλο στις χρωματικές επαναστάσεις της Ανατολικής Ευρώπης και της Κ. Ασίας.
Να μην αναδιοργανωθούν οι ζαλισμένοι αντίπαλοι
Η αιγυπτιακή λαϊκή δημοκρατική επανάσταση που διανύει ακόμη τα νηπιακά της στάδια ήδη δημιουργεί εν δυνάμει ρήγμα στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. ΗΠΑ, Ισραήλ, Βρετανία και Γαλλία αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης όλων των παραγόντων που ενσωμάτωναν τον αραβικό κόσμο στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων και πρώτα απ’ όλα των πελατειακών καθεστώτων. Μια πραγματικά δημοκρατική κυβέρνηση στην Αίγυπτο αποτελεί το μεγάλο φόβο των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Γιατί δεν θα παραμείνει δέσμιά τους. Τα πράγματα μπορούν να κινηθούν από την άρση της πολιορκίας της Γάζας και την επανεξέταση της συμφωνίας εξαγωγής φυσικού αερίου στο Ισραήλ με επιδοτούμενες τιμές μέχρι την αναθεώρηση του καθεστώτος διέλευσης των πλοίων από το Σουέζ, την επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ και την αμφισβήτηση των διαρθρωτικών προγραμμάτων του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Βάσει αυτού καθορίζουν τις αντιδράσεις τους. «Ο,τι έχουμε δει μέχρι τώρα είναι θετικό», δήλωσε ο Ομπάμα (15/2). «Το στρατιωτικό συμβούλιο εγγυήθηκε τη συνθήκη της χώρας με το Ισραήλ και τις διεθνείς συνθήκες». Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αρχίζουν να μιλούν για το χρέος της Αιγύπτου και εκτιμάται ότι γρήγορα θα γίνει στόχος, όπως η Ελλάδα, της πολιτικής του σοκ. Τη Δευτέρα 14/2, ο Γκαουάτ Αλ Μάλε, επικεφαλής του Γενικού Λογιστηρίου, ανήγγειλε ότι το κρατικό χρέος ήταν, τον Ιούνιο του 2010, 184 δισ. δολ., 89,5% του ΑΕΠ: «Πάνω από το όριο ασφαλείας». Η γνωστή Moody’s υποβάθμισε στις 31/1 τα αιγυπτιακά ομόλογα. Και δήλωσε: «Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να χαλαρώσει η δημοσιονομική πολιτική στην προσπάθεια της κυβέρνησης να αναχαιτίσει τη δυσαρέσκεια… το ιστορικό υψηλών πληθωριστικών πιέσεων περιπλέκει τη δημοσιονομική πολιτική απειλώντας με αύξηση δαπανών σε μισθούς και επιδοτήσεις».
Εν όψει αυτών των πιέσεων, προβάλλει ο κίνδυνος υποχώρησης των μεσαίων στρωμάτων προς τη «σταθερότητα» και απόκλισης από τους στόχους των εργατών και της φτωχής αγροτιάς. Η κατοχύρωση της ελευθερίας του Τύπου και η άρση των νόμων έκτακτης ανάγκης, όπως και η ελεύθερη οργάνωση κομμάτων και συνδικάτων είναι εκ των ων ουκ άνευ, υποστηρίζουν πηγές του κινήματος, για να προχωρήσει η διεκδίκηση των οικονομικών και κοινωνικών αιτημάτων και να στερεωθούν οι κοινωνικές συμμαχίες.
Στο στάδιο αυτό, κανείς δεν γνωρίζει ακόμη αν οι στρατηγοί θα γυρίσουν στους στρατώνες ή θα φορέσουν κοστούμι και θα συνεχίσουν όπως πριν, διαιρώντας τη λαϊκή αντιπολίτευση. Αν η ευνοούμενη από το καθεστώς αντιπολίτευση θα επικρατήσει στις επόμενες εκλογές λόγω της διαφθοράς, με το στρατό στο παρασκήνιο (το παράδειγμα της Τουρκίας) ή εάν μια πραγματική πολιτική και κοινωνική επανάσταση θα αναδιοργανώσει ριζικά τη δομή του πλούτου και της εξουσίας στην Αίγυπτο. Θα εξαρτηθεί από την κινητοποίηση των εργαζομένων, τη συμμαχία τους με τους φτωχούς αγρότες και τα μεσαία στρώματα και την επιμονή στους στόχους της εξέγερσης.
Όπως φαίνεται, αυτό που προέχει είναι να μην επιτρέψει ο λαός να «σβήσει η επανάσταση στα χέρια του στρατηγού που του εμπιστεύθηκαν την προστασία της», όπως η Γαλλική, ή για να θυμηθούμε τη ρήση του Μαρξ γιατί απέτυχε η Κομμούνα του Παρισιού: το λάθος της ήταν ότι δεν κινήθηκε προς τις Βερσαλλίες και άφησε τους αντιπάλους της να αναδιοργανωθούν και να αντεπιτεθούν.
