Πριν από λίγες μέρες η Αμφίπολη ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα. Στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε η 29η Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη (ΑΕΜΘ) και η Αμφίπολη είχε την τιμητική της. Η παρουσία της διεπιστημονικής ομάδας της Αμφίπολης πρώτη φορά σε επιστημονικό συνέδριο χαιρετίστηκε από όλες τις πλευρές, προβλήθηκε ανάλογα και κέντρισε το ενδιαφέρον ειδικών και κοινού. Πλήθη συνέρρευσαν για να παρακολουθήσουν τις σχετικές ανακοινώσεις -ίσως δεν είχαμε ξαναδεί τόσο κόσμο στα υποτονικά τα τελευταία χρόνια ΑΕΜΘ- και ανάλογη ήταν και η δημοσιογραφική κάλυψη του γεγονότος.
Αν και ο κ. Σαμαράς είναι από καιρό απών από την πολιτική επικαιρότητα, φαίνεται πως η ατζέντα που έθεσε, όταν «αρχαιολογούσε» στην Αμφίπολη, παραμένει ενεργή. Η ταυτότητα του νεκρού είναι πάντα το κεντρικό ζητούμενο της έρευνας και οι διάφορες «φυλές των αρχαιολόγων» ή των «αρχαιολογούντων» τοποθετούνται αναγκαστικά σχετικά με αυτό. Μετά από οκτώ -αν δεν κάνω λάθος- σχετικές ανακοινώσεις και τη συζήτηση που ακολούθησε ο καθένας από εμάς -αρχαιολόγος, αρχαιόφιλος ή απλά περίεργος- επιβεβαίωσε τις απόψεις που κουβαλούσε κατά την είσοδό του στην αίθουσα του συνεδρίου. Η «μάχη» του ΑΕΜΘ δεν ανέδειξε κανέναν αδιαμφισβήτητο νικητή.
Αποτιμώντας τα αποτελέσματα της ιδιότυπης αυτής «μάχης» και μετά από μια πρόχειρη έρευνα στα διάφορα δημοσιεύματα, διαπιστώνουμε ότι όσοι/ες ενστερνίζονται την πιο «σκληρή» ακαδημαϊκή παράδοση φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τις απόψεις της ανασκαφικής ομάδας, η οποία όμως παράλληλα με τη στήριξή της από άλλες ομάδες ακαδημαϊκών κύκλων υποστηρίζεται ένθερμα από διάφορες «εναλλακτικές» ομάδες που προσεγγίζουν τα αρχαιολογικά ζητήματα έξω από το αυστηρά ακαδημαϊκό πλαίσιο. Ο αγώνας μεταξύ των δύο αντίπαλων απόψεων είναι αμφίρροπος. Ενώ στους επιστημονικούς -ακαδημαϊκούς τέλος πάντων- κύκλους ο συνασπισμός της αμφισβήτησης -ας τον αποκαλέσουμε έτσι- υπερτερεί, στην επικράτεια του μη ειδικού κοινού η ομάδα της Αμφίπολης μάλλον κυριαρχεί. Κάθε πλευρά έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της και βρισκόμαστε όλοι και όλες σε αναμονή αγωνιώντας για την τελική έκβαση της διαμάχης. Η αίσθησή μου, όμως, είναι πως όποια κι αν είναι τα αποτελέσματα της έρευνας, στη συνείδηση του μεγαλύτερου μέρους του κοινού, το μνημείο έχει ήδη αποδοθεί σε συγκεκριμένο νεκρό.
Στο σύντομο αυτό σχόλιο δεν έχω σκοπό να εκφράσω καμία άποψη για τη χρονολόγηση του μνημείου ή πολύ περισσότερο για την ταυτότητα του νεκρού, άλλωστε οι περισσότεροι/ες από αυτούς/ες που έχουν εκφράσει την άποψή τους είναι πιο αρμόδιοι/ες από μένα για να το κάνουν αυτό. Αυτό που θεωρώ ότι πρέπει να διερευνήσουμε είναι τα όρια του κοινωνικού φαινομένου της Αμφίπολης και όχι τα αρχαιολογικά δεδομένα. Η ανασκαφή της Αμφίπολης είναι ένα σύγχρονο πολιτικό και κοινωνικό γεγονός και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Από τη χυδαία εργαλειοποίησή του από τον πρώην πρωθυπουργό, μέχρι τις επιστημονικές διαμάχες, αναδεικνύονται σύνθετες όψεις της σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, που κατά τη γνώμη μου παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την ταυτότητα του επώνυμου ή ανώνυμου νεκρού.
Γιάννης Καρλιάμπας
