Του Γιάννη Τσούτσια
Διοργανώνουμε ένα συνέδριο που προτάσσει το ερώτημα: Γιατί υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας; Που αναζητά να διερευνήσει και να αναδείξει αυτό το ερώτημα. Ωστόσο δεν σταματά εκεί. Από το αρχικό κιόλας κάλεσμα, συνδέει υπαινικτικά το «υπαρξιακό» με την Πολιτική. Και μάλιστα, όπως το αντιλαμβάνομαι, όχι με την αγοραία διάσταση της πολιτικής αλλά με την πολιτική ως διαμεσολάβηση και δυνατότητα διεξόδου.
Αναμφίβολα η ανάδειξη του «υπαρξιακού» συνιστά μια αξιολόγηση και μια προσέγγιση. Και κάθε προσέγγιση πρέπει να τεκμηριωθεί. Γιατί στο χώρο των κοινωνικοπολιτικών ιδεών και πρακτικών, τα πάντα αμφισβητούνται και τίθενται υπό αντίλογο. Και άρα, δεν μας αρκούν μόνο κάποια επιχειρήματα και μια συνεκτική παρουσίαση αλλά πρέπει να πάμε ακόμη βαθύτερα, αναζητώντας τη συμβολή της έγκυρης γνώσης, που μόνο η επιστήμη μπορεί να δώσει. Εξ’ ου και η διάσταση της προσπάθειας, ως επιστημονικό συνέδριο.
Ωστόσο, το κρίσιμο ζήτημα, πέρα και από τις ανάγκες τεκμηρίωσης, είναι η ανάδειξη του ίδιου του προβλήματος της χώρας ως υπαρξιακού. Γεγονός που παραπέμπει εξ αρχής σε μια ζοφερή πραγματικότητα, η οποία ολοένα επιδεινώνεται. Είτε γιατί η χώρα είναι σε πολύπλευρη κατιούσα, είτε γιατί ο διεθνής περίγυρος γίνεται κυνικότερος και πιο απειλητικός.
Αν όμως μέναμε μόνο σ’ αυτά, θα είχαμε εκείνη την παγιδευτική εκδοχή της υπαρξιακότητας, που κάτω από το βάρος των ερωτημάτων της, θα συρρικνώνονταν στον εαυτό της, στην καθήλωση και στην ακινησία. Διότι το να συζητάς για το πρόβλημα της χώρας είναι έτσι κι αλλιώς κάτι «βαρύ», κάτι δύσκολο και απαιτητικό, μάλιστα, όταν όλες οι πτυχές ενός πολύπλευρου προβλήματος συμπυκνώνονται σε μια διάσταση υπαρξιακή, τότε η όλη συζήτηση κινδυνεύει να αναπαραγάγει την γενική «κρισιολογία», ότι τελικά τίποτα δεν γίνεται.
Στα δικά μου μάτια δεν είναι έτσι. Όχι επειδή παντού πρέπει να βρίσκουμε κάτι το αισιόδοξο, αλλά γιατί το ίδιο το υπαρξιακό ερώτημα δεν εξαντλείται σε μια θεώρηση των πραγμάτων που κυριαρχείται από επιχειρήματα και αντικειμενικές περιγραφές. Από «τη φύση του», αναδεικνύει την υποκειμενική πλευρά, την ενεργητική διάσταση, τη συλλογική παρουσία. Το υπαρξιακό ερώτημα είναι πρώτα απ’ όλα βίωμα και ψυχική αναστάτωση. Και βιωματική αγωνία, που σημαίνει παρακίνηση τα πράγματα να προχωρήσουν.
Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας συνδέεται πάντα με τους εν αγωνία βιούντες. Αυτούς που «θέλουν να ησυχάσουν και ησυχία δεν βρίσκουν». Είναι αυτή ακριβώς η «ακαθησία», που τους οδηγεί να αναζητήσουν τρόπο να εισέλθουν στα πράγματα. Αυτή είναι η κρίσιμη πλευρά των πραγμάτων. Και σαν τέτοια, βρίσκεται στον αντίποδα νοοτροπιών συμφιλίωσης και εξοικείωσης με όσα συμβαίνουν.
Το υπαρξιακό πρόβλημα επίσης, συνδέεται με μια συνειδητοποίηση ότι μια εποχή τελειώνει, χωρίς να περνάμε αυτόματα σε μια νέα, αυτήν που όλοι την χαρακτηρίζουν ως εποχή του «meta». Μετα-πολιτική, μεταμοντέρνο, μετανεωτερικό, με μετα-ιδεολογία, μετα-άνθρωπος. Το πέρασμα στην νέα εποχή δεν είναι αυτόματο και χαρούμενο, μπορεί να είναι επώδυνο, καθώς εκείνο που καταρρέει δεν είναι ορατό τι το διαδέχεται.
Το ζήτημα των εν αγωνία βιούντων είναι κρίσιμο γιατί εγγράφεται απευθείας σαν απόθεμα κοινωνικής διαθεσιμότητας, που δεν είναι ούτε περιθωριακή, ούτε ευκαταφρόνητη. Και το οποίο, σαν κλίμα, σαν περιρρέουσα ατμόσφαιρα, εκτείνεται σε ένα τμήμα της διανόησης, σε αγωνιστές του κινήματος, (αν υπάρχει κάτι τέτοιο στις μέρες μας) και σε απλούς ανθρώπους. Και είναι βέβαιο ότι θα εκδηλωθεί στις εξελίξεις που έρχονται.
Κλείνω αυτό το θέμα, με μια επισήμανση: Αυτό το απόθεμα κοινωνικοπολιτικής διαθεσιμότητας που βιώνει το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας, πολλά μπορεί να καταφέρει και σε πολλά μπορεί να εξελιχτεί. Ένα πράγμα όμως δεν επιδέχεται. Να γίνει εξάρτημα πολιτικών μικροσχεδίων, κομματιδίων, νεοπαγών συγκροτήσεων και της κάθε λογής επιφανειακότητας που θα αναζητά –στο όνομά του–έναν κοινωνικό επικρουστήρα.
Να συνδεθεί το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας με την πολιτική
Μια πρώτη διευκρίνηση: Πολιτική δεν είναι το πολιτικό σκηνικό της χώρας, το ταυτισμένο με την χυδαιότητα ή στην καλύτερη περίπτωση με το τετριμμένο, που παράγει απώθηση. Πολιτική δεν είναι ο κοινοβουλευτικός καυγάς, ο Μητσοτάκης, οι επιμέρους πολιτικές θέσεις. Πολιτική είναι μέσα σε ένα χάος διαφόρων παραμέτρων, να σταχυολογηθούν αυτές που θα γίνουν βέλος και κατεύθυνση, είναι το πώς θα λυθεί το κουβάρι. Υπό αυτή την έννοια, η απόπειρα απάντησης του υπαρξιακού προβλήματος της χώρας αφορά την ουσιαστική διάσταση της πολιτικής, που, όπως ήδη τέθηκε, είναι διαμεσολάβηση και δυνατότητα διεξόδου.
Μια δεύτερη διευκρίνηση: Υπάρχει μια διαδεδομένη οπτική που θεωρεί ότι το κοινωνικό, η χώρα, είναι απλά άθροισμα επιμέρους πλευρών, επιμέρους εκφάνσεων και της επικαιρότητας που αλληλοεπιδρά μεταξύ τους. Δηλαδή είναι ένα σύστημα που όταν βρισκόμαστε σε περιόδους ύφεσης μοιάζει με έναν χυλό από καταστάσεις και γεγονότα, και όταν βρισκόμαστε σε περιόδους παρόξυνσης, μετατρέπεται σε χάος αντιθέσεων και συγκρούσεων, κάτι δυσερμήνευτο και ανεπίδεκτο παρεμβάσεων, εκτός ίσως από κάποιους τακτικούς χειρισμούς.
Αντίθετα με αυτή την οπτική, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το κοινωνικό συγκροτείται, εκφράζεται και κατανοείται διαμέσου της πολιτικής. Αφορά το πώς διευθύνεται και πώς συνδέεται η κοινωνία με ένα σχέδιο ώστε να προσανατολίζεται και να πορεύεται μέσα στην αντιφατική πραγματικότητα. Υπό αυτή την έννοια, σε οποιαδήποτε θεωρητική προσέγγιση του κοινωνικού αλλά και της πορείας της χώρας, η πολιτική δεν θα μπορούσε να παρακαμφθεί.
Στις μέρες μας, παρά τη γενική αφλογιστία, οι κοινωνικές πρωτοβουλίες είναι αρκετά εκτεταμένες. Υπάρχουν κοινωνικά κινήματα, «κοινωνία των πολιτών», διαδίκτυο και ινφλουένσερ, υπάρχει δηλαδή μια πραγματικότητα που θέλει να αντιμετωπίζονται όλα τα επιμέρους κοινωνικά προβλήματα μέσα στα ίδια τους τα όρια, χωρίς να αλλάζει τίποτα. Να μιλάμε π.χ. για το πώς θα σωθεί ο πλανήτης, και να εστιάζουμε σε νέες εφαρμογές και σε νέες τεχνολογίες, χωρίς να ανοίγει καμία συζήτηση για το κοινωνικό υπόδειγμα, χωρίς να γίνεται καμία σύνδεση με την ανάγκη για μια ευρύτερη κοινωνική αλλαγή. Και όλα αυτά, μέσα σε ένα φάσμα πολιτικών νοοτροπιών, από την πιο συστημική, αντικοινωνική και τιμωρητική, μέχρι την πιο δημοκρατική και χειραφετική, των οποίων κοινό χαρακτηριστικό είναι η ηθελημένη απόρριψη της πολιτικής. Οπότε, αν έτσι έχουν τα πράγματα, χρειάζονται ειδικότερες επεξεργασίες για το τι θα σήμαινε σύνδεση του υπαρξιακού προβλήματος της χώρας με την πολιτική.
Η πολιτική χρησιμοποιεί τα δικά της αναλυτικά εργαλεία. Διαβάζει την πραγματικότητα με το δικό της αυθεντικό τρόπο, χρησιμοποιεί δικές της κατηγορίες. «Χρὴ λέγειν τὰ καίρια» έλεγε ο Αισχύλος, δίνοντας μαθήματα πολιτειακής συγκρότησης διαμέσου της πολιτικής.
Εμείς προσβλέπουμε σε ένα συνέδριο επιστημονικό, αλλά γνωρίζουμε ότι οι θεωρητικές επισημάνσεις δεν μπορούν να συνδεθούν απευθείας με τα πολιτικά πράγματα, ότι πρέπει μεταβολιστούν στο έδαφος της στρατηγικής. (άλλη μια διάσταση αυτή της πολιτικής ως διαμεσολάβηση). Ότι πρέπει να οικοδομηθεί μια πολιτική που να μην εξαντλεί τον ρόλο της στις τρέχουσες απαιτήσεις, αλλά να έχει επεξεργασμένες και στέρεες θεωρητικές προϋποθέσεις. Είμαστε στην αφετηρία μιας δύσκολης και πολύμορφης αναζήτησης με σημείο εκκίνησης το Υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας, ώστε τα αιτούμενα να αποκτήσουν νεύρωση και παλμό, να σχηματοποιηθούν σε αιχμές και απολήξεις που θα συμβάλουν σε μια εναλλακτική πρόταση διεξόδου.
* Ο Γιάννης Τσούτσιας είναι φαρμακοποιός και δημοτικός σύμβουλος Βριλησσίων
Δείτε το βίντεο της δεύτερης εκπομπής με θέμα «Γιατί “υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας”;»
Την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου μεταδόθηκε απευθείας διαδικτυακά η δεύτερη εκπομπή του Συνεδρίου. Στην εκπομπή συμμετείχαν οι: Στάθης Σταυρόπουλος, Μαρία Μαυροειδή και Γιάννης Τσούτσιας ενώ έκαναν παρέμβαση οι: Αντώνης Ανδρουλιδάκης και Νέλλη Ψαρου.
Το βίντεο της εκδήλωσης μπορείτε να το δείτε στο κανάλι του συνεδρίου στο YouTube και στο facebook. Το κανάλι του YouTube είναι: Συνέδριο για το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας (@yparxiako_ellada) και ο σύνδεσμος του βίντεο: www.youtube.com/watch?v=xm4tGkShhN0
Επίσης στο facebook μέσω της σελίδας: Το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας στην τροχιά του 21ου αιώνα (www.facebook.com/profile.php?id=61556216188077)
Μην ξεχάσετε να εγγραφείτε στο κανάλι στο YouTube για να ενημερώνεστε και για τις επόμενες εκπομπές, μέχρι το συνέδριο. Επίσης ακολουθείστε τη σελίδα του Συνεδρίου στο facebook για να μην χάνετε πληροφορίες και ενημερώσεις, σχετικά.
Η ιστοσελίδα του Συνεδρίου βρίσκεται ήδη σε λειτουργία. Η ηλεκτρονική διεύθυνσή της είναι yparxiakoellada.gr και μπορείτε να βρείτε αρκετό υλικό και πληροφορίες για το Συνέδριο.
Το συνέδριο θα γίνει στις 18 και 19 Μαΐου στην Αθήνα, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Το αναλυτικό πρόγραμμα θα ανακοινωθεί αργότερα.
Επικοινωνία:
Μαρία Μαγγιώρου: [email protected]
Τάσος Βαρούνης: [email protected]
Κώστας Δημητριάδης: [email protected]
