Τι δείχνει η σαουδαραβική κίνηση και γιατί οι ΗΠΑ δεν υπολογίζουν πλέον στους πρώην συμμάχους. Του Nizar Abboud*
Την Παρασκευή, 18 Οκτωβρίου, η Σαουδική Αραβία απέρριψε μία μη μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, επικαλούμενη πολιτικούς λόγους. Αξίζει να θυμηθούμε ότι πρόκειται για την ίδια χώρα που επί 15 συναπτά έτη κατέβαλε προσπάθειες να κατακτήσει αυτή τη θέση. Υπήρξαν ακόμα και φήμες πριν από μία τετραετία ότι οι Σαουδάραβες επεδίωξαν να «εξαγοράσουν» τη θέση που κατείχε τότε ο Λίβανος στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Η επίσημη αιτιολογία για την άρνηση, όπως μετέδωσε το Σαουδαραβικό Πρακτορείο Ειδήσεων, είναι η αδυναμία του Συμβουλίου Ασφαλείας να φέρνει σε πέρας την αποστολή του, για παράδειγμα, να επιτύχει μία δίκαιη λύση στο Παλαιστινιακό και να βάλει τέλος στην αιματοχυσία του συριακού λαού από το καθεστώς.
Η Ουάσιγκτον συνειδητοποιεί τώρα ότι οι σύμμαχοί της στη Μέση Ανατολή δεν είναι πια σε θέση να διαχειρίζονται συγκρούσεις με γνώμονα τα συμφέροντά τους, αλλά και των ΗΠΑ. Αυτό, όμως, ήταν απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Οι αντικρουόμενες θέσεις της Σαουδικής Αραβίας αντανακλούν βαθιές εσωτερικές διαφωνίες στο βασίλειο αλλά και σύγχυση στα κέντρα λήψης αποφάσεων του Ριάντ.
Η πολιτική του Ριάντ έχει γίνει τόσο απρόβλεπτη που Δυτικοί αξιωματούχοι, μεταξύ των οποίων και ο Τζέφρι Φέλτμαν (ανώτατος αξιωματούχος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ) την επικρίνουν χαρακτηρίζοντας τη Σαουδική Αραβία «βασίλειο σε κατάσταση άνοιας».
Αυτό όμως που το Ριάντ απέφυγε να θίξει για τον πραγματικό λόγο της απόρριψης της θέσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας, έσπευσε να το πράξει η Γαλλία διά στόματος του απεσταλμένου της στον ΟΗΕ, Ζεράρ Αρό. Την Παρασκευή, λίγο πριν εισέλθει στην αίθουσα του Συμβουλίου Ασφαλείας, δήλωσε ότι η Γαλλία κατανοεί την απογοήτευση της Σαουδικής Αραβίας σχετικά με το γεγονός ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έχει μπορέσει να δράσει για πάνω από δύο χρόνια. Ο Αρό συμπλήρωσε ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έχει μπορέσει να δράσει λόγω της επανειλημμένης χρήσης του βέτο από δύο συγκεκριμένα μόνιμα μέλη, προσθέτοντας ότι η δυσαρέσκεια των Σαουδαράβων απηχεί το ευρύτερο ανάλογο αίσθημα της παγκόσμιας κοινότητας.
Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ίσως για πρώτη φορά μετά από μία δεκαετία, έχει επιτευχθεί αρμονία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, μεταξύ των μελών του αλλά και μεταξύ τους και του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού. Παράδειγμα το ψήφισμα 2118 που εγκρίθηκε ομόφωνα, σχετικά με την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας.
Δεν είναι μόνο οι Σαουδάραβες που αισθάνονται ότι ο πολιτικός τους ρόλος έχει υποβαθμιστεί ως αποτέλεσμα της συριακής σύγκρουσης. Οι Γάλλοι που για μία στιγμή πίστεψαν ότι οι Σαουδάραβες θα τους στήριζαν στο Συμβούλιο, όπως η Σαουδική Αραβία στήριζε οικονομικά την Γαλλία επί δεκαετίες, τώρα αισθάνονται ανάλογα.
Πολλοί σεφ στην κουζίνα
Κανείς δεν είναι πλέον σίγουρος για το ποιος κινεί τα νήματα στο Ριάντ. Κάτι άλλο, επίσης περίεργο, στη στάση των Σαουδαράβων είναι ότι το Ριάντ γνώριζε καλά τους συσχετισμούς στο Συμβούλιο Ασφαλείας πολύ πριν τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την Πέμπτη, όπου η Σαουδική Αραβία έλαβε 167 ψήφους και επιλέχθηκε ως ένα από τα 10 μη μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας για μία διετή θητεία.
Η αλήθεια είναι, μάλιστα, ότι θεωρείτο δεδομένο ότι η συγκεκριμένη θέση θα πήγαινε σε ένα αραβικό κράτος που επιλέγεται εναλλακτικά από την Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Άρα τι ήταν αυτό που πυροδότησε την άρνηση των Σαουδαράβων;
Για να αντιληφθούμε τι έγινε, μάλλον πρέπει να ανατρέξουμε στα γεγονότα που έλαβαν χώρα τις τελευταίες εβδομάδες. Πρώτον, η 68η συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στα τέλη Σεπτεμβρίου συνέπεσε με τη ρωσο-αμερικανική συμφωνία για το μέλλον της Συρίας και πιθανόν για άλλα ζητήματα.
Πράγματι, αυτά που ακολούθησαν δεν ξεπέρασαν τα όρια των τυπικών διαδικασιών. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε μία έντονη τηλεφωνική συνομιλία με τον Ιρανό ομόλογο του Χασάν Ρουχανί. Όμως αυτές οι τυπικές κινήσεις έκρυβαν αρκετή σημασία. Όπως προαναφέραμε, η Ουάσιγκτον αντιλαμβάνεται πλέον ότι οι «άνθρωποί» της στη Μέση Ανατολή δεν είναι πια σε θέση να επιλύουν κρίσεις υπέρ τους αλλά και υπέρ των ΗΠΑ. Είναι σαφές ότι η Σαουδική Αραβία μπορεί να αξιοποιήσει τον πλούτο της για να οργανώνει επιχειρήσεις αυτοκτονίας, να ενορχηστρώνει διάφορες τρομοκρατικές επιθέσεις καθώς και να στρατολογεί, να χρηματοδοτεί και να αναπτύσσει στρατιώτες στο Ιράκ και την Συρία, όμως δεν μπορεί να κερδίσει κανέναν πόλεμο.
Οι Σαουδάραβες θα έπρεπε να το έχουν αντιληφθεί αυτό, ίσως όμως να μην έχουν καταφέρει ακόμα να δουν όλες αυτές τις παραμέτρους, πόσο μάλλον να τις αναλύσουν και να τις αφομοιώσουν. Πάντως, πρέπει αναμφίβολα να έχουν αντιληφθεί ότι είναι πλέον εκτός παιχνιδιού – απομακρυνόμενοι από τον πυρήνα προς την περιφέρεια, όλο και πιο κοντά στο να μη συνιστούν μία υπολογίσιμη δύναμη.
Η απειλή από τον Βορρά
Ένα μήνα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η Σαουδική Αραβία κατέγραψε τις απειλές που αντιμετωπίζει το βασίλειο σε μελέτη που παρουσίασε ο πρίγκηπας Ναγιέφ μπιν Αχμέντ αλ-Σαούντ, συνταγματάρχης στην σαουδαραβική αεροπορία. Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στις ΗΠΑ, ισχυριζόταν ότι οι απειλές σε βάρος της Σαουδικής Αραβίας προέρχονταν κυρίως από τον Βορρά και ανέφερε: «κοιτάζοντας προς τον Περσικό Κόλπο τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ξεκάθαρο ότι η απειλή βρίσκεται σε δύο χώρες, το Ιράν και το Ιράκ».
Ο Ναγιέφ μπιν Αχμέντ επεσήμανε ακόμα ότι η απειλή πηγάζει από το γεγονός ότι οι δύο αυτές χώρες δρουν δυνάμει ανταγωνιστικά έναντι της Σαουδικής Αραβίας, ως προς την εξασφάλιση επιρροής στην περιοχή. Κατά συνέπεια, η απειλή διογκώνεται όταν το Ιράν, το Ιράκ, η Συρία και η Χεζμπολά στον Λίβανο εργάζονται από κοινού για μία ενιαία στρατηγική.
Στην εκτεταμένη μελέτη του, ο Σαουδάραβας στρατιωτικός εμπειρογνώμονας δεν έκανε αναφορά στο Ισραήλ ή την Παλαιστίνη, σαν να μην υπάρχουν στους υπολογισμούς της Σαουδικής Αραβίας. Η μελέτη δίνει, επίσης, έμφαση στην ανάγκη για ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος του ίδιου του βασιλείου, δεδομένου ότι μία συντριπτική πλειοψηφία Σαουδαράβων τασσόταν εναντίον των Αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στη Σαουδική Αραβία.
Σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας
Όταν ο Σαούντ αλ-Φαιζάλ επισκέφθηκε τη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, διαπίστωσε ότι οι Αμερικανοί ασχολούνταν με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ. Για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία των γενικών συνελεύσεων του ΟΗΕ, ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών φρόντισε να αποφύγει κάθε επαφή με τα Μέσα Ενημέρωσης.
Ο Φαιζάλ πρέπει να διαισθάνθηκε ότι η αμερικανο-σαουδαραβική συμμαχία ήταν σε κίνδυνο, αντιλαμβανόμενος ότι το αφεντικό δεν είθισται να συμβουλεύεται τον υποτακτικό του για τη μοίρα του τελευταίου. Οι συναντήσεις του με Δυτικούς αξιωματούχους ήταν εξαιρετικά περιορισμένες και δεν προέβη σε δηλώσεις. Μάλιστα, εμφανίστηκε σοκαρισμένος από την πρώτη στιγμή που εισήλθε στην έδρα του ΟΗΕ, και σε κάποια στιγμή ο σωματοφύλακάς του χρειάστηκε να τον στηρίξει για να μην πέσει.
Οι εφημερίδες του Ισραήλ μπορεί να έκαναν αναφορά σε σημαντικές συναντήσεις μεταξύ δυνάμεων του Κόλπου στην Νέα Υόρκη, όμως ούτε το Ισραήλ ούτε η Σαουδική Αραβία δεν υπήρχε περίπτωση να επιτύχουν εκεί που είχαν αποτύχει οι ΗΠΑ.
Στη συνέχεια αναχώρησε από τη Νέα Υόρκη χωρίς να εκφωνήσει την ομιλία του προς τη Γενική Συνέλευση, ούτε ζήτησε από τον απεσταλμένο της Σαουδικής Αραβίας να την εκφωνήσει εκείνος για λογαριασμό του. Το όλο θέαμα δε ξεπερνούσε την εικόνα αμηχανίας που ενίοτε χαρακτηρίζει τους ηλικιωμένους ανθρώπους.
Πολιτική άνοια
Ήδη υπάρχουν σε εξέλιξη κινήσεις στον ΟΗΕ για να αναπληρωθεί η θέση της Σαουδικής Αραβίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι ο πλησιέστερος αντικαταστάτης με βάση την αλφαβητική σειρά μεταξύ των αραβικών χωρών της Ασίας. Αφού γίνει η επιλογή μίας χώρας, θα πρέπει να υπάρξει κι άλλη ψηφοφορία.
Στο μεταξύ, το σαουδαραβικό «όχι» κατάφερε να σοκάρει τους πάντες σχεδόν, με μία κίνηση που δείχνει να εξέθεσε την «πολιτική άνοια» του βασιλείου, δημιουργώντας αμηχανία μεταξύ των φίλων του.
Την Παρασκευή, 18 Οκτωβρίου, ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν ανακοίνωσε ότι η Σαουδική Αραβία δεν είχε ακόμα επίσημα ενημερώσει τον ΟΗΕ για την απόρριψη της θέσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Νέα Υόρκη, δήλωσε ότι η αντικατάσταση της Σαουδικής Αραβίας στο Συμβούλιο ήταν ζήτημα των κρατών-μελών.
Από την πλευρά της η Ρωσία εξαπέλυσε μύδρους κατά της σαουδαραβικής ενέργειας. Την ημέρα εκείνη, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι «Τα επιχειρήματα του βασιλείου προκαλούν έκπληξη, ενώ η κριτική στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στο πλαίσιο της συριακής σύγκρουσης είναι ιδιαίτερα περίεργη».
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
