Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές αναμενόταν η πιστοληπτική αναβάθμιση της Ελλάδας από τον οίκο S&P. Αν και δεν ήταν γνωστό κατά πόσες βαθμίδες αναβαθμίζεται το ελληνικό χρέος, από το Β- που διατηρούσε μέχρι χθες, το χρηματιστήριο και η αγορά ομολόγων προεξοφλούσαν την θετική εξέλιξη, που άλλωστε ήταν προγραμματισμένη. Είναι η πρώτη από σειρά αναβαθμίσεων που αναμένονται μέχρι τον προσεχή Ιούνιο. Κανείς δεν προτίθεται να αμφισβητήσει το τελευταίο success story της μνημονιακής περιόδου της Ευρωζώνης μέχρι τον Αύγουστο του 2018, ούτε από το μέτωπο των δανειστών και των θεσμικών επιτηρητών, ούτε από αυτό των αγορών.
Happy end για την αξιολόγηση
Όμως, τις τελευταίες ημέρες προστίθενται αστερίσκοι, υποσημειώσεις και ακριτομυθίες γύρω από την ακριβή εξέλιξη αυτού του story. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ολοκληρώνει τις υποχρεώσεις της με τα 110 προαπαιτούμενα, με τη φιλοδοξία ελάχιστα να μένουν εκκρεμή μέχρι τη Δευτέρα που συνεδριάζει το Eurogroup, ώστε η Έκθεση Συμμόρφωσης που ετοιμάζει η Κομισιόν και αποτελεί το πολιτικό πράσινο φως για ολοκλήρωση της αξιολόγησης να παραμείνει θετική. Στη χειρότερη περίπτωση θα αφήνει ένα «τράτο» για ολοκλήρωση των προαπαιτουμένων μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου, οπότε αναμένεται να εκταμιευθεί η ενισχυμένη δόση των σχεδόν 7 δισ. ευρώ από τον ESM. Και υπάρχει πάντα και η δοκιμασμένη πρακτική της σταδιακής εκταμίευσης, στην περίπτωση που απομένουν «ουρές». Ήδη, η συνεδρίαση του EuroWorking Group την Παρασκευή προϊδέασε για το «happy end» της αξιολόγησης. Η κυβέρνηση φιλοδοξεί επίσης να επιστεγάσει την ολοκλήρωσή της με την έκδοση επταετούς ομολόγου, ίσως και εντός της προσεχούς εβδομάδας, ώστε να επικυρώσει τη «συμμαχία» των αγορών.
Οι δεύτερες σκέψεις του ΔΝΤ
Ενώ, όμως, η κυβέρνηση πορεύεται με την προοπτική της «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια, που υπονοεί εμμέσως και την πλήρη απεμπλοκή του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα, τις τελευταίες μέρες διατυπώθηκαν από αναλυτές χρηματοπιστωτικών οίκων σενάρια που βλέπουν πλήρη προσχώρηση του Ταμείου στο τελευταίο πρόγραμμα διάσωσης, άρα και εκταμίευση του δανείου 1,8 δισ. ευρώ που έχει προεγκρίνει. Το σενάριο αυτό διατύπωσε η Eurasia Group, που το συνδέει με το καθεστώς «ενισχυμένης εποπτείας» που θα ισχύσει στη μετά μνημόνιο περίοδο, σύμφωνα και με σχετική διατύπωση ευρωπαίου αξιωματούχου. Κατά την Eurasia, ο βασικός λόγος μεταστροφής του ΔΝΤ υπέρ του ενδεχομένου ενεργοποίησης της stand by συμφωνίας με την Ελλάδα είναι πολιτικός και δεν σχετίζεται με την ίδια την Ελλάδα, όσο με την ανάγκη του να μην απομονωθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους του σε μια περίοδο δύσκολης συνύπαρξης με την κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις που ρωτήθηκε σχετικά περιορίστηκε στα αυτονόητα: το Ταμείο περιμένει την απόφαση του Eurogroup, την πλήρη συμμόρφωση της Ελλάδας στα προαπαιτούμενα της δικής του αυτοτελούς αξιολόγησης – που αναμένεται τον Φλεβάρη- και, φυσικά, την απόφαση ελάφρυνσης του χρέους. Η συζήτηση για την παρέμβαση στο ελληνικό χρέος αναμένεται να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο και να ολοκληρωθεί μέχρι την προγραμματισμένη συνεδρίαση του Eurogroup τον Ιούνιο, με ενδιάμεσο καθοριστικό σταθμό τη σύνοδο του ΔΝΤ στα τέλη Απριλίου, στην Ουάσιγκτον.
Ενώ η κυβέρνηση πορεύεται με την προοπτική της «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια, που υπονοεί εμμέσως και την πλήρη απεμπλοκή του ΔΝΤ, τις τελευταίες μέρες διατυπώθηκαν σενάρια που βλέπουν πλήρη προσχώρηση του Ταμείου στο τελευταίο πρόγραμμα διάσωσης. Ο βασικός λόγος μεταστροφής του ΔΝΤ είναι πολιτικός και δεν σχετίζεται με την ίδια την Ελλάδα, όσο με την ανάγκη του να μην απομονωθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους του σε μια περίοδο δύσκολης συνύπαρξης με την κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ
Η «προίκα» της ρευστότητας
Το βασικό σενάριο παρέμβασης στο ελληνικό χρέος βασίζεται στην πρόταση Μακρόν και Κομισιόν για σύνδεση της αποπληρωμής του με τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Όμως, επειδή οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν θέλουν και δεν πρόκειται να υιοθετήσουν την εκδοχή του ΔΝΤ, που εισηγείται μέτρα τα οποία θα ρίξουν το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους κάτω από το 10% του ΑΕΠ μακροπρόθεσμα, μεταφέρουν το βάρος στη βραχυπρόθεσμη ελάφρυνση του χρέους και στην «προικοδότηση» της ελληνικής οικονομίας με ένα ενισχυμένο μαξιλάρι ρευστότητας από κάθε δυνατή πηγή: από τις «γενναιόδωρες» δόσεις δανεισμού που θα συνοδεύσουν αυτήν και την τέταρτη αξιολόγηση, από την ενθάρρυνση της Ελλάδας να βγει σε δοκιμαστικό δανεισμό τώρα και τους προσεχείς μήνες, έστω κι αν το κόστος του είναι υψηλότερο από αυτό των δανείων του ESM, από το δάνειο- φιλοδώρημα 1,8 δισ. ευρώ του ΔΝΤ, από το υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% στο οποίο δεσμεύεται η Ελλάδα για φέτος και τα επόμενα χρόνια, αλλά και από τα αδιάθετα υπόλοιπα περίπου 27 δισ. ευρώ του δανείου του ESM, που τον Αύγουστο του 2018 θα πρέπει ή να δοθούν ολικώς ή μερικώς στην Ελλάδα, ή να επιστρέψουν στα ταμεία του ESM, που στο μεταξύ μπορεί να έχει γίνει EMF (Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο).
Ο ESM μετά τον Ιούνιο
Γύρω απ’ αυτό το «μαξιλάρι ρευστότητας», που θα διασφαλίζει μιαν εγγυημένη πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές μέχρις ότου εξασφαλίσει αναβάθμιση του χρέους της σε επενδυτική βαθμίδα, εξυφαίνεται το τελευταίο διάστημα σενάρια ή προτροπές που θολώνουν τον κυβερνητικό σχεδιασμό για «καθαρή έξοδο» και αντιπροτείνουν ένα light προληπτικό πρόγραμμα ήπιας επιτήρησης. Προς το παρόν, φορείς αυτών των σεναρίων είναι αναλυτές χρηματοπιστωτικών οίκων, όπως η Societe General, οι οποίοι όμως μεταφέρουν πιθανότατα εκμυστηρεύσεις αξιωματούχων της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα της ΕΚΤ. Όταν ερωτώνται ευθέως οι αξιωματούχοι αυτοί, δηλώνουν ότι «δεν υπάρχει πολιτική βούληση» για νέο πρόγραμμα, έστω και στη μορφή προληπτικής πιστωτικής γραμμής, που είναι η μόνη light εναλλακτική λύση την οποία διαθέτει σήμερα ο ESM. Αλλά το πώς ακριβώς θα είναι ο ESM τον Αύγουστο, τι νέα, υβριδικά εργαλεία θα διαθέτει ως Νομισματικό Ταμείο ώστε να πλαισιώσει την μεταμνημονιακή «ενισχυμένη εποπτεία» δεν είναι ακόμη γνωστό. Είναι πολύ πιθανό να το ξέρουμε τον Ιούνιο, όταν θα έχει διαμορφωθεί η απόφαση για τον μετασχηματισμό του. Όπως έχουμε πολλές φορές επισημάνει, το υπό διαμόρφωση EMF είναι πολύ πιθανό να κάνει το ντεμπούτο στην Ελλάδα, όχι απαραίτητα ως δανειστής, αλλά ως επιτηρητής.
