του Βασίλη Ασημακόπουλου*
Το διήμερο Διαλόγου και Προβληματισμού «Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί!» οργανώθηκε από φίλους και συντρόφους του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, στις 28 και 29 Μαρτίου, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την απώλειά του. Αποτέλεσε ένα ελάχιστο χρέος πολιτικό και συνειδησιακό προς έναν διανοούμενο της πολιτικής, που για εμάς υπήρξε φίλος, σύντροφος, δάσκαλος, καθοδηγητής. Αυτή ήταν η μία διάσταση.
Η άλλη είναι η εδραιωμένη πεποίθησή μας ότι το σώμα ιδεών, οι αρχές, οι προτάσεις του Μιχάλη Χαραλαμπίδη συγκροτούν ένα ιστορικά δικαιωμένο ερμηνευτικό σχήμα, σε μια περίοδο που έχουν καταρρεύσει πολλές κυρίαρχες συγκυριακά ερμηνείες των ιστορικών διαδικασιών, με τρόπο επώδυνο για την χώρα και τους πολίτες, όπως καταδεικνύουν η χρεοκοπία της χώρας, το τουρκικό πρόβλημα, το ζήτημα των σιδηροδρόμων, για να αναφέρουμε τρία βασικά θέματα, καθώς επίσης και έναν χάρτη, ένα σχέδιο για το μέλλον, σε μια περίοδο γενικευμένης σύγχυσης, αλλά και ταυτόχρονα συνειδητοποίησης της ανάγκης επανακαθορισμού του πολιτικού και μορφωτικού τοπίου.
Βρισκόμαστε άλλωστε σε μια «στιγμή», που παρ’ όλες τις ωραιοποιημένες αφηγήσεις των συνεδρίων των επίσημων της πολιτικής και της διανόησης, στα διάφορα «φόρα», «κύκλους» και ΜΜΕ που γίνονται για τα 50 χρόνια της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, αυτό που βλέπουμε τον τελευταίο καιρό, για να περιοριστούμε μόνο στο 2024-2025, είναι η χαμηλή συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες σε πρωτοφανή επίπεδα, η μαζικότατη, αλλά ακηδεμόνευτη παρουσία του λαϊκού παράγοντα στους δρόμους, ευρισκόμενη σε διαδικασία ολοένα και διευρυνόμενης αποευθυγράμμισης από τα κόμματα, έχοντας ανάγκη όμως από περιεχόμενα μιας ανταγωνιστικής πολιτικής, δεδομένης της κρίσης του κομματικού φαινομένου ως προς τις βασικές του λειτουργίες. Εκείνην της αντιπροσώπευσης και εκείνην της διακυβέρνησης. Μια κρίση που έρχεται από το παρελθόν της περιόδου που ονομάζουμε Μεταπολίτευση ή αλλιώς Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία και αφορά τόσο στις μορφές της πολιτικής, όσο και στα περιεχόμενα, όπως συνήθιζε να λέει και να αναλύει ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης.
Ο Μιχάλης υπήρξε ένας πολύ καλός μάστορας, ένας δημιουργικός δάσκαλος. Το έργο του δεν ήταν σχόλιο στη συγκυρία, δεν προοριζόταν για εφήμερη κατανάλωση ή μικροπολιτική
ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ περίοδο παρατηρήθηκε κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ίσως και πρωτόγνωρο και αξίζει κάποιος να το σκεφθεί και με αυτόν τον τρόπο. Διοργανώνονται εκδηλώσεις-συζητήσεις στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως των επιμέρους χαρακτηριστικών τους και των διαφορών τους, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την απώλεια του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Για ένα πρόσωπο που δεν είχε ασκήσει εξουσία ή δεν είχε κάνει πολιτική με την «επαγγελματική ή τηλεοπτική έννοια». Ίσως αυτό ακριβώς να αποτελεί μια εξήγηση για το φαινόμενο που παρατηρείται. Η στιγμή της ήττας, η συνειδητοποίηση της εσφαλμένης πορείας, με τρόπο επώδυνο καθώς τι άλλο ήταν ο εκφυλισμός του ΠΑΣΟΚ και η ακύρωση της δημοκρατικής παράταξης, διαδικασία που προηγήθηκε πολλά χρόνια πριν από την εκλογική κατάρρευση το 2012, η χρεοκοπία του «συστήματος χώρα» το 2010 ή η τραγωδία των Τεμπών το 2023. Είναι πραγματικά συνταρακτικές οι αναφορές της Μαρίας Καρυστιανού στις ομιλίες της στα ζητήματα της συνειδητοποίησης της αυτοσυνειδησίας, με τον πλέον τραγικό και επώδυνο τρόπο όχι μόνον της εσφαλμένης πορείας του τόπου, αλλά και της επιδεικνυόμενης ανοχής και στην πράξη αθέλητης συναίνεσης απέναντι σ’ ένα σύστημα εξουσίας, στη «διαφθορά που σκότωσε τα παιδιά μας». Είναι οι στιγμές, οι περίοδοι που αναζητούνται τα πρόσωπα εκείνα που κατ’ αρχάς αντιστάθηκαν σ’ αυτήν την γραμμή της ήττας, προειδοποιώντας γι’ αυτήν. Πρόσωπα που στάθηκαν όρθια.
Ο Μιχάλης δεν ήταν όμως μόνον ένα πρόσωπο που αντιστάθηκε σ’ αυτήν την πορεία που οδηγούσε στην ήττα. Ήταν ταυτόχρονα και δημιουργός. Και τούτο είναι το επόμενο σημείο της ερμηνείας αυτού του φαινομένου. Ο Μιχάλης υπήρξε ένας πολύ καλός μάστορας, ένας δημιουργικός δάσκαλος. Το έργο του δεν ήταν σχόλιο στη συγκυρία, δεν προοριζόταν για εφήμερη κατανάλωση ή μικροπολιτική. Απεχθανόταν τα παραπολιτικά, τον «διάλογο σκιών», την «ευκολία» του εικονικού λόγου, τα «λάικ», που τα χαρακτήριζε απαξιωτικά με συγκεκριμένο τρόπο.
Το έργο του, τα βιβλία του, η «Δωδεκάβιβλος» όπως έλεγε, η διανοητική του παραγωγή, είναι σχεδιασμένη για να τροφοδοτήσει τις επόμενες γενιές. Αυτή ήταν η έγνοιά του, την τελευταία 20ετία, μαζί με τη διαχρονική του αγάπη και ευθύνη για τον τόπο.
ΣΤΟ ΠΡOΣΩΠΟ και στη διαδρομή του Μιχάλη Χαραλαμπίδη εγγράφεται η δύναμη της ιστορίας, του λόγου, της ηθικής, όχι όταν αυτή διακηρύσσεται, όχι ως ηθικολογία, αλλά όταν γίνεται πράξη, παράδειγμα.
Τα κόμματα, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης τα ήθελε μορφωτικούς χώρους, με όρους γκραμσιανούς όπως σωστά επισημάνθηκε από τον Ρούντι Ρινάλτι και τον Χρύσανθο Τάσση στη σχετική θεματική, συλλογικά υποκείμενα απελευθέρωσης και όχι αλλοτρίωσης των μελών, των πολιτών. Και αγωνίστηκε γι’ αυτό. Τα πολιτικά ρεύματα, όπως ειπώθηκε και στην ημερίδα, να είναι συνδεμένα με πραγματικά ζητήματα της κοινωνίας, έκφραση περιεχομένων της πολιτικής και όχι μηχανισμοί κομματικής αυτοαναφοράς στελεχών, της «χωριστής πολιτικής», των «παραπολιτικών διαρροών», τους αγχώδεις καριερισμούς ως αποκλειστικό κριτήριο πολιτικής συμπεριφοράς.
Εμείς, φίλοι και σύντροφοι του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, δώσαμε μια υπόσχεση πέρσι τέτοια εποχή. Να συνεχίσουμε στο δρόμο που εκείνος αφειδώλευτα και διαρκώς άνοιγε και απλόχερα μας πρόσφερε.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης είναι παρών μέσα από το έργο του, τα βιβλία του και το παράδειγμά του. Ας φροντίσουμε ώστε οι νεότερες γενιές να ανατρέχουν στην πνευματική και ηθική παρακαταθήκη του αντλώντας έμπνευση, «για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούργια γέννα», όπως λέει ο ποιητής.
Είμαστε παρόντες.
* Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα της ομιλίας του συντάκτη στο κλείσιμο του Διημέρου «Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί!», με τίτλο συμπεράσματα.
