Παρακολουθώ τις εκπομπές σας Στο Κόκκινο και διαπιστώνω συνεχώς μια αντίφαση σαν να ακούω δυο διαφορετικούς ανθρώπους. Στα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά θέματα εκφράζετε μια ανοιχτή ματιά ιδιαίτερα στο χώρο του τραγουδιού. Εκτιμάτε το έργο των Θεοδωράκη, Σαββόπουλου μέχρι του Άκη Πάνου. Έχω και όλα τα τεύχη του περιοδικού Ντέφι.
Στην πολιτική, προσπαθείτε να διασπάσετε, να χωρίσετε, να δημιουργήσετε αντιπαλότητες. Για εσάς δεν υπάρχουν δημοκρατικοί και αντιδραστικοί πολίτες, αλλά επαναστάτες και καθεστωτικοί. Υμνείτε τους μαοϊκούς αντάρτες του Νεπάλ και ειρωνεύεστε τον κοινοβουλευτισμό, κατακρίνετε συνεχώς την Ευρωπαϊκή Ένωση και οραματίζεστε ένα αντικαπιταλιστικό καθεστώς. Πώς μαζέψατε καλέ, και εκτοξεύετε τόσο πολιτικό μίσος, εσείς, ένας τόσο ευγενής και καλλιεργημένος διανοούμενος; Από το ΕΚΚΕ πολλοί πέρασαν, αλλά με τα χρόνια και τα γεγονότα που ακολούθησαν προβληματίσθηκαν στα αίτια της ελληνικής παθογένειας και έβγαλαν συμπεράσματα. Δεν υπάρχουν μόνο οι ανάγκες των ανθρώπων, αλλά και η ύπαρξη, η οντότητά τους. Εσείς έχετε τον ενθουσιασμό του πρωτάρη και το πάθος της επιστροφής στις αγνές πηγές του κομουνισμού. Έχετε ακλόνητες βεβαιότητες που δεν αφήνουν περιθώρια για ερωτηματικά.
Ξέρω ότι οι παραπάνω σκέψεις μου ούτε καν θα ακουστούν. Η ένταση των επαίνων που δέχεστε θα σκεπάσουν τις δικές μου μεμψιμοιρίες. Παραμερίστε τις και συνεχίστε τις πολιτιστικά όμορφες εκπομπές σας με τα ενδιάμεσα πολιτικά κηρύγματα. Όταν πάψει ο θόρυβος και σταματήσουν οι κραυγές μπορεί να δημιουργηθούν συνθήκες για συζήτηση.
Φιλικά,
Σοφία Λιλιμπάκη
19 Οκτωβρίου 2010
Και ιδού η απάντησή μου:
Αγαπητή Σοφία,
ευχαριστώ πολύ για το γράμμα σας.
Με ακούτε αρνητικό για τον κοινοβουλευτισμό και επικριτικό για την Ευρώπη, γιατί πιστεύω ότι αυτή δεν είναι πια η Ευρώπη στην οποία πίστεψαν πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι, την εποχή που προόδευε και έδειχνε πώς είναι άλλη.
Συνοπτικά θα προσπαθήσω να σας εξηγήσω τι εννοώ. Στο τέλος, θα ήθελα να μου γράψετε αν κατά τη γνώμη σας όλα τα παρακάτω είναι αναληθή κατασκευάσματα της φαντασίας μου. Αν το κάνετε και με πείσετε, θα ζητήσω συγγνώμη και θα ανακαλέσω.
Η μετάλλαξη της Ευρώπης
Στα νιάτα μου ήμουν φιλοευρωπαίος. Με επηρέαζε πολύ η νεανική κουλτούρα που αναπτυσσόταν με εκρηκτικούς ρυθμούς στην Ευρώπη και την Αγγλία και επεκτεινόταν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η ελευθερία στην έκφραση, τις σχέσεις των φύλων, τη μετακίνηση, την επιλογή του επαγγέλματος κ.λπ. ήταν η πρόταση για το νέο κόσμο που φαινόταν να ανατέλλει. Οι φυλετικές διακρίσεις έπνεαν τα λοίσθια, η αντίδραση στον πόλεμο του Βιετνάμ ήταν μαζική, τα ευρωπαϊκά κράτη αποσύρονταν από τις αποικίες, το κοινωνικό κράτος διευρυνόταν. Οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι βρίσκονταν σε ανθοφορία και οι νέοι άλλαζαν τις εσωτερικές ισορροπίες με τα δικά τους προτάγματα. Ο φιλοευρωπαϊσμός μου δεν με οδηγούσε σε αντικομμουνισμό γιατί θεωρούσα τον κομμουνισμό ένα ακόμα ανώτερο στάδιο αυτής της πορείας ειρήνης, κοινωνικής δικαιοσύνης και ελευθερίας. Έναν κομμουνισμό πολύ πιο οραματικό από το στυφό μοντέλο του ανατολικοευρωπαϊκού σοσιαλισμού που μου φαινόταν υπαρκτός, αλλά λειψός.
Τα χρόνια περνούσαν. Η Αμερική είχε σχεδόν πλήρως απομυθοποιηθεί στο μυαλό μου. Η ρομαντική εικόνα του Κένεντι είχε αντικατασταθεί από τα καμένα παιδάκια που φωτογράφιζαν οι δυτικοί ρεπόρτερ στα φλεγόμενα από ναπάλμ βιετναμέζικα χωριά. Ο χιπισμός βυθιζόταν στην πρέζα και την εμπορευματοποίηση, η νέα αμερικανική αριστερά κυνηγιόταν ανελέητα από το FBI και η ελληνική χούντα ήταν εξάρτημα του αμερικανικού Πενταγώνου. Η Ευρώπη φαινόταν παράδεισος. Είχαν ξαναχτιστεί οι καταστραμμένες από τον πόλεμο πόλεις, λειτουργούσαν οι θεσμοί, άνοιγαν τα σύνορα, έβρισκαν καταφύγιο οι απανταχού διωκόμενοι, η αριστερά είχε πεδίο ελευθερίας και μεγάλη επιρροή, οι νέοι πρωτόγνωρες ελευθερίες και προοπτικές. Τα λευκά κελιά στη Γερμανία προβάλλονταν ως κατ’ εξαίρεσιν αναγκαίο κακό και οι δικτατορίες στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία φαίνονταν αναχρονισμοί.
Στην αρχή της δεκαετίας του ’80, η χούντα κόντευε να ξεχαστεί και φαινόταν ότι η Ελλάδα θα πλησίαζε την Ευρώπη, πράγμα που σήμαινε λιγότερη διαφθορά, μεγαλύτερη αξιοκρατία, επέκταση του κοινωνικού κράτους, κατάργηση της αστυνομοκρατίας και του καθεστώτος των κοινωνικών φρονημάτων, ισότητα των δύο φύλων και ό,τι άλλο θετικό ερχόταν από το εξωτερικό.
Τουλάχιστον στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’80 δεν ήταν δύσκολο ούτε παράλογο να βλέπει κανείς θετικά τη σχέση με την Ευρώπη. Στο δεύτερο μισό, ο καλώς εννοούμενος εξευρωπαϊσμός μπάταρε στην Ελλάδα, γιατί τα χούγια αποδείχτηκαν ισχυρότερα από τους θεσμούς, τους υπαρκτούς και τους ανύπαρκτους. Αλλά και γιατί οι θεσμοί είχαν αρχίσει να μπατάρουν και στην Ευρώπη, εξέλιξη η οποία δεν ήταν εύκολα αντιληπτή γιατί είχε επισκιαστεί από την εκδήλωση της εσωτερικής κρίσης στη Σοβιετική Ένωση και τα κράτη του Συμφώνου της Βαρσοβίας με τον Γκορμπατσόφ και την περεστρόικα.
Αμέσως μετά την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ και του ανατολικού μπλοκ, τα φαινόμενα παρακμής του ευρωπαϊκού μοντέλου όχι μόνο βγήκαν στην επιφάνεια, αλλά εντάθηκαν και επεκτάθηκαν. Αν η παρακμή της ΕΣΣΔ συγκάλυπτε την γκρίζα πλευρά της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, η διάλυσή της απελευθέρωσε πλήρως τις παρακμιακές τάσεις της Δυτικής Ευρώπης. Χωρίς το αντίπαλο δέος της Σοβιετικής Ένωσης, όχι ως στρατιωτικής υπερδύναμης, αλλά ως κοινωνίας που έχει καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία και εξασφαλίζει σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες της αφενός εργασία και αφετέρου δωρεάν στέγη, διατροφή, παιδεία, υπηρεσίες υγείας και αναψυχής, τα ευρωπαϊκά καθεστώτα μπορούσαν ανενόχλητα να απελευθερώσουν τις δυνάμεις της αγοράς που μέχρι το 1990 υφίσταντο περιορισμούς προκειμένου το δυτικό μοντέλο να μην υστερεί σε κοινωνικές παροχές έναντι του ανατολικού.
Η Ευρώπη δεν απειλήθηκε ποτέ από τη στρατιωτική υπεροπλία ή τη μεγάλη γραφειοκρατία της ΕΣΣΔ, ούτε βέβαια από τα αντίστοιχα εξαρτημένα κομμουνιστικά κόμματα. Βρισκόταν όμως, υπό τη συνεχή απειλή των κοινωνικών επιτευγμάτων του ανατολικού μπλοκ. Η Ευρώπη υπερτερούσε σε συσσώρευση πλούτου, αλλά υστερούσε απελπιστικά στη δίκαιη κατανομή του. Εξασφάλιζε αξιοσημείωτη ελευθερία στην έκφραση, αλλά δεν μπορούσε να εξαλείψει την ανισότητα και την ανασφάλεια. Και ό,τι είχε καταφέρει στον τομέα της αναδιανομής και των κοινωνικών παροχών ήταν αποτέλεσμα όχι της ελεύθερης λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς, αλλά αντιθέτως του περιορισμού της με πολιτικά κριτήρια. Με τη διάλυση του υπαρκτού σοσιαλισμού, αυτοί οι περιορισμοί αίρονται σταδιακά και η αγορά απελευθερώνεται.
Πόσο δημοκρατική είναι η ευρωπαϊκή πολιτική;
Αυτού του είδους η «απελευθέρωση» έδειξε ότι δεν έχει όρια ούτε θέλει όρια. Δεν περιορίζεται από δημοκρατικούς κανόνες, είναι κανιβαλική και επεκτείνεται ακατάπαυστα προς κάθε κατεύθυνση με κάθε μέσον. Ό,τι φαινόταν ως ευρωπαϊκή κατάκτηση, αυτό που ορισμένοι ονόμασαν «καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο», αποδεικνύεται καθημερινά φενάκη. Η Ευρώπη είχε ενεργό συμμετοχή στη βίαιη διάλυση και καταστροφή της Γιουγκοσλαβίας. Η Ευρώπη συμμετέχει ενεργά στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Η Ευρώπη δεν παραπέμπει στο Διεθνές Δικαστήριο τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους εγκληματίες πολέμου. Η Ευρώπη εντείνει τη στρατιωτική παρουσία της στις αφρικανικές χώρες και στηρίζει τις εγκληματικές πολιτικές των κυβερνήσεων και των πολυεθνικών τους στο Κονγκό, τη Νιγηρία κι αλλού. Η Ευρώπη στηρίζει το Ισραήλ, αποστρέφει το βλέμμα από την κατοχή της Παλαιστίνης και απειλεί το Ιράν. Η Ευρώπη συμμετείχε στο πρόγραμμα των μυστικών φυλακών των ΗΠΑ. Η Ευρώπη αντέδρασε χλιαρά έως καθόλου στις εισβολές στον Παναμά και τη Γρενάδα, στα πογκρόμ στη Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ και την Αργεντινή, στην υπονόμευση της Νικαράγουας και της Βενεζουέλας ή το πρόσφατο πραξικόπημα στην Ονδούρα, αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις εισβολών, κατοχών, πολέμων και γενοκτονιών (Κασμίρ, Σρι Λάνκα κ.ά.) ευθυγραμμιζόμενη πλήρως με τις ΗΠΑ.
Η Ευρώπη κάνει τα στραβά μάτια στους νέους ανελεύθερους νόμους που ψηφίζονται σωρηδόν στις πρώην ανατολικές χώρες. Η Ευρώπη διευρύνει τον έλεγχο και το φακέλωμα των πολιτών της, επικαλούμενη τον ουσιαστικά αμελητέο κίνδυνο της τρομοκρατίας. Η Ευρώπη περιορίζει το κοινωνικό κράτος, με αύξηση της χρόνιας ανεργίας και του χρόνου συνταξιοδότησης και μείωση των αμοιβών και του δωρεάν χαρακτήρα της παιδείας και της υγείας. Η Ευρώπη δεν ξεπέρασε ποτέ την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Στις καλύτερες σε επίπεδο κοινωνικών κατακτήσεων ευρωπαϊκές χώρες (Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Ισλανδία) οι γυναίκες «δικαιούνται» το 80-85% των αμοιβών των ανδρών, ενώ στις υπόλοιπες μεταξύ 65-75%. Πολύ καλύτερα βέβαια από την Ιαπωνία που οι γυναίκες κερδίζουν μόλις το 53% από τις αντίστοιχες αμοιβές των ανδρών! (Time, 25 Οκτ. 2010).
Η σιωπή των Ευρωπαίων
Στην Ευρώπη, σήμερα, η διαφθορά έχει γίνει καθεστώς. Η περίπτωση της Ζίμενς δεν είναι μοναδική. Δεκάδες ευρωπαϊκές εταιρίες εμπλέκονται σε σκάνδαλα χρηματισμού πολιτικών. Στη Γαλλία, η υπόθεση Μπετανκούρ (Λ’ Ορεάλ) αφορά τα φακελάκια στον Σαρκοζί και υπουργούς του. Στην Ιταλία, ο Μπερλουσκόνι αλλάζει νόμους για να αποφύγει διώξεις και καταδίκες για εξαγορές δικαστών, εφόρων κ.λπ. Με όλους σχεδόν τους προηγούμενους πρωθυπουργούς και προέδρους της Ιταλίας κατηγορούμενους και φυγόδικους (Αντρεότι, Κράξι κ.ά.). Στην Αγγλία, με απόφαση της κυβέρνησης έκλεισε η δικαστική δίωξη για δωροδοκίες δισεκατομμυρίων λιρών σχετικά με πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία.
Οι διωγμοί και οι διακρίσεις σε βάρος των εθνικών μειονοτήτων γίνονται γαργάρα: Βάσκοι, Ιρλανδοί, Κούρδοι και Ρώσοι στις βαλτικές χώρες μένουν ανυπεράσπιστοι και αδικαίωτοι. Μόνο οι μειονότητες που ζουν σε μη φιλικές στη δύση χώρες ενεργοποιούν την ευαισθησία των Ευρωπαίων.
Ο ρατσισμός ανθεί. Οι απελάσεις όλων των τσιγγάνων από τη Γαλλία έχουν προηγούμενο τις ναζιστικές διώξεις. Αλλά και ο φασισμός επανέρχεται απειλητικός σε ορισμένες χώρες, όπως η Αυστρία, ως συνέπεια μιας κοινωνικοπολιτισμικής παρακμής στην ευρωπαϊκή επικράτεια.
Οι ευρωπαϊκές πολυεθνικές ρίχνουν τα βιομηχανικά τους απόβλητα στις θάλασσες ή τα θάβουν σε συνεννόηση με διεφθαρμένες κυβερνήσεις στις φτωχές χώρες της Αφρικής (βλέπε στοιχεία από Γκρινπίς). Την ίδια ώρα που τα πελώρια υπερσύγχρονα αλιευτικά σαρώνουν κάθε τι ζωντανό στις ακτές της Αφρικής στερώντας από τους ντόπιους την πιο βασική πηγή διατροφής τους.
Οι μετανάστες απ’ αυτές τις χώρες και από τις χώρες που διεξάγουν πολέμους οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι δημιουργώντας στρατιές προσφύγων, αντιμετωπίζονται σαν απροσάρμοστοι και κατώτεροι (βλέπε Μέρκελ) ειδικά τώρα που η παραγωγή στην Ευρώπη έχει πέσει και δεν χρειάζονται τα χέρια τους.
Στον τομέα της ενημέρωσης, είναι πλέον ελάχιστες οι ανεξάρτητες δημοσιογραφικές φωνές. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκδοτικών εταιριών έχει εξαγοραστεί από τράπεζες, βιομηχανίες όπλων και επενδυτές που εξυπηρετούν τις μπίζνες τους. Η Ελλάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Ακόμα και εφημερίδες με παράδοση ανεξαρτησίας και μετόχους τους συντάκτες τους, όπως η Le Monde και η Liberation, εξαγοράστηκαν.
Στην Ευρώπη, όλα τα ποτάμια έχουν τον ύψιστο βαθμό μόλυνσης, οι πόλεις πάσχουν από ρύπανση και θορύβους και άπειρος αριθμός ανεξέλεγκτων χημικών ουσιών κυκλοφορούν στο εμπόριο, αυξάνοντας δραματικά τους καρκίνους που γεννάει το απάνθρωπο οικονομικό σύστημα και το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Αλκοολισμός, παιδοφιλία, σωματεμπορία (γυναικών και οργάνων), ναρκωτικά και τζόγος είναι σύμφυτα με τον καπιταλισμό και ενισχύονται όσο πιο επιθετικός γίνεται. Η αστική δημοκρατία δεν εξαφάνισε τη Μαφία στην Ιταλία που ελέγχει τεράστιους τομείς της οικονομίας, από τη διαχείριση των σκουπιδιών ώς τα δημόσια έργα. Ούτε μείωσε τους εξοπλισμούς και το εμπόριο όπλων των Γάλλων, Άγγλων, Γερμανών και Σουηδών.
Η Ευρώπη χωρίς πέπλο
Όλα τα παραπάνω βρίσκονται σε αυξητική πορεία, ενώ τα σημαντικά αποθέματα πολιτικών, πολιτιστικών και κοινωνικών θεσμών της Ευρώπης συρρικνώνονται. Χωρίς το αντίπαλο δέος του σοσιαλισμού, χωρίς το μέτρο σύγκρισης και χωρίς ισχυρά λαϊκά κινήματα, ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός χάνει ραγδαία την ανθρωπιστική του πλευρά και γίνεται αυτό που είναι ο καθαρός καπιταλισμός: κανιβαλικός. Τρώει όχι μόνο τα παιδιά του, αλλά και τους γείτονες και συμμάχους. Η πτώχευση της Ελλάδας είναι αποκαλυπτική. Όπως και της Πορτογαλίας, της Ουγγαρίας, της Λιθουανίας ή της Ισλανδίας. Τα ομολόγησε και ο Γιούνκερ. Οι ισχυροί της Ευρώπης, με τη βοήθεια των διεφθαρμένων του κάθε τόπου, εξαρτούν τις οικονομίες, απομυζούν κάθε αποταμίευση δεκαετιών εργασίας, υφαρπάζουν κάθε κομμάτι εθνικού πλούτου, αφαιρούν κάθε ικμάδα της κοινωνίας, ως ψυχροί τοκογλύφοι.
Κατάφεραν δε να εξασφαλίσουν -έστω προσωρινά- τη συνενοχή ή την ανοχή των δικών τους εργαζομένων μοιράζοντας τη μερίδα της ψείρας και κρατώντας τη μερίδα του λέοντος. Έτσι, η ευημερία -εν μέρει πραγματική και εν μέρει εικονική- αποχαύνωσε τους πολίτες, φούσκωσε τον ατομικισμό και ισοπέδωσε την αλληλεγγύη. Οι πολίτες της Ευρώπης δεν ήθελαν να ξέρουν από πού προέρχονταν τα πλούτη και οι ανέσεις τους, το μερίδιό τους, εν πάση περιπτώσει. Δεν ήθελαν να ξέρουν ότι τα κράτη τους καταλήστευαν τον τρίτο κόσμο, από το πετρέλαιο και τα μέταλλα ώς τον καφέ και τη ζάχαρη. Ότι πέντε μονοπώλια ελέγχουν την παγκόσμια αγορά τροφίμων, πέντε της ενέργειας, πέντε των φαρμάκων και πέντε όλων των βασικών πρώτων υλών, από το ουράνιο ώς το χαλκό και την ξυλεία. Που τώρα προσπαθούν να ελέγξουν και το νερό!
Πίσω από τη βιτρίνα της Δύσης
Η Δύση ρούφηξε ασκώντας πολύμορφη βία όλους τους χυμούς του κόσμου για τη δική της ευημερία αδιαφορώντας για τη φτώχεια και τη δυστυχία που προκάλεσε και προκαλεί σε δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αυτό κανένας αριστερός δεν μπορεί να το παραβλέπει ή να το υποτιμά θαμπωμένος από το συσσωρευμένο πλούτο και τα άλλα αγαθά που διαθέτει ο αναπτυγμένος κόσμος. Έτσι την πάτησε η αναθεωρητική ευρωπαϊκή αριστερά και ενσωματώθηκε σε βαθμό εξαφάνισης. Αν η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία είχε δούλους, δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, τα μέσα παραγωγής είναι αναπτυγμένα σε τόσο υψηλό επίπεδο που η δουλεία και η βία ταιριάζουν μόνο σε καθεστώτα βάρβαρα και κατά βάθος απολίτιστα.
Εν ολίγοις, η Ευρώπη απέκτησε ευημερία όχι μόνο χάρη στην επίπονη εργασία των πολιτών της, το σημαντικό πολιτισμικό της υπόβαθρο, την εξαίρετη τεχνοεπιστημονική της υποδομή και τη μεταπολεμική στήριξη των ΗΠΑ, αλλά και χάρη στη φτηνή εργατική δύναμη εκατομμυρίων μεταναστών (Ελλήνων, Τούρκων, Γιουγκοσλάβων, Αλγερινών, Ινδών κ.ά.) και στους άφθονους και ανέξοδους καρπούς της αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας. Με αυτό το δεδομένο, η Ευρώπη θα είχε ενδιαφέρον σήμερα, αν είχε εξελιχθεί σε μια ένωση που θα ανέπτυσσε παραπέρα το κοινωνικό κράτος, θα μείωνε τις ανισότητες αντί να τις διογκώνει, θα βάθαινε τη δημοκρατία και θα απαλλασσόταν από την αποικιοκρατική, φιλοπόλεμη και ληστρική εξωτερική της πολιτική. Όχι μόνο δεν το πέτυχε, αλλά πισωγυρίζει με ταχύτατους ρυθμούς ευνοώντας αποκλειστικά τους πλούσιους, και μάλιστα τους πολύ πλούσιους. Και η δημοκρατία που περιορίζεται ουσιαστικά στην ανά τέσσερα έτη ελεγχόμενη προσφυγή στις κάλπες με δεδομένες τις πολιτικές δυνάμεις και τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ, δεν αποτελεί παρά ένα κέλυφος που χάνει σταδιακά το περιεχόμενό του. Δημοκρατία με πολέμους, καταστροφή του περιβάλλοντος, αυταρχισμό, ανεργία, αποξένωση και ανασφάλεια είναι δημοκρατία των ελίτ και όχι των λαών. Αυτή η Ευρώπη, όποιο κοστούμι κι αν φορέσει, δεν με συγκινεί καθόλου.
Στέλιος Ελληνιάδης
