Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
(www.gtozidis.wordpress.com)
Το σημερινό εράνισμα, με αφορμή την κατάθεση του νομοσχεδίου για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, καταφεύγει στην ΕΑΜική παράδοση που αποδεικνύεται ξανά εξαιρετικά επίκαιρη. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το συνεταιριστικό κίνημα έλαβε μεγάλες διαστάσεις και «στο τέλος του 1943 υπήρχαν συνολικά 6.553 αγροτικοί συνεταιρισμοί από τους οποίους λειτουργούσαν οι 5.328 και 101 περιφερειακές Ενώσεις Συνεταιρισμών», ενώ μόνο στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία τα μέλη των 17 συνεταιριστικών ενώσεων αυξήθηκαν από 65.000 σε 180.0000. Η σημερινή κατάσταση των αγροτικών συνεταιρισμών, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του νομοσχεδίου, είναι τραγική. Από τους 6.500 καταγεγραμμένους συνεταιρισμούς, οι 5.400 είναι ανενεργοί και από τους υπόλοιπους ελάχιστοι (15 – 20) έχουν υγιή οικονομικά στοιχεία.
Στις 27 Αυγούστου 1944, λίγους μήνες πριν την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, η ΠΕΕΑ εξέδωσε την Πράξη 60 για τους συνεταιρισμούς. Η επιδίωξη ήταν οι συνεταιρισμοί να «αποτελέσουν έναν από τους κύριους παράγοντες για την ανασυγκρότηση της λαϊκής οικονομίας και τη δημιουργία της καινούργιας κοινωνικής ζωής του τόπου». Όπως αναφέρει ο Γιάννης Σκαλιδάκης στο βιβλίο του Η Ελεύθερη Ελλάδα (Εκδόσεις Ασίνη), «ζητούμενο ήταν το ξεπέρασμα του “παλιού τύπου συνεταιρισμού” και η αναζήτηση ενός καινούργιου, “προσαρμοσμένου στην πάλη για τα σημερινά προβλήματα του λαού. Η Πράξη 60 έβαζε δέκα σημεία για τη νέα αυτή μορφή των συνεταιρισμών και έθετε ως βασικό σκοπό της “την εξυγίανση του συνεταιριστικού κινήματος με βάση τις δημοκρατικές ελευθερίες και τη διεύρυνσή τους, σύμφωνα με τις λαοκρατικές αρχές της ΠΕΕΑ».
Τα δέκα ήταν τα ακόλουθα και εξακολουθούν, δυστυχώς, να είναι επίκαιρα:
1 Η διεύρυνση του σκοπού τους, ώστε να φτάσουν την οργάνωση της παραγωγής μιας «κοινής επιχείρησης».
2 Η γενικότητα των διατάξεων που να τους εξασφαλίζει ελευθερία δράσης και μορφής (πιστωτική, προμηθευτική, παραγωγική, εμπορική, βιομηχανική).
3 Η απεριόριστη δυνατότητα αναβάθμισής τους σε δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οικονομικές οργανώσεις, ώστε να αποκτήσουν πανελλαδική δραστηριότητα και να αντικαταστήσουν τις κρατικές οργανώσεις (ΚΥΔΕΠ, ΚΣΟΣ, κ.λπ.).
4 Η εξασφάλιση της δημοκρατικής λειτουργίας με συχνές συνελεύσεις και της προστασίας των δικαιωμάτων των μελών τους.
5 Η διάκριση και ο σαφής καθορισμός της διοικητικής και διαχειριστικής εξουσίας των διοικητικών συμβουλίων των συνεταιρισμών για την εύρυθμη λειτουργία και ανάπτυξή τους.
6 Ο περιορισμός του κρατικού ελέγχου πάνω στις πράξεις των συνεταιρισμών και η αντικατάστασή του από ελεγκτικά συμβούλια με πλειοψηφία των ίδιων των συνεταιρισμών.
7 Η σύσταση Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεταιρισμών που να γνωμοδοτεί για τα συνεταιριστικά ζητήματα και να προτείνει μέτρα για την πρόοδό τους.
8 Η καθιέρωση διαδικασίας για την πρόληψη της πτώχευσης και εκκαθάρισής τους σε περίπτωση διάλυσης και η κατανομή του ελλείμματος ανάμεσα στους συνεταίρους για την πληρωμή των χρεών.
9 Η θέσπιση ποινικών μέτρων για τις παραβάσεις των διατάξεων της Πράξης.
10 Η ενίσχυση των συνεταιρισμών που αποβλέπουν σε παραγωγικούς σκοπούς με φοροαπαλλαγές στα μέσα παραγωγής τους.
Όπως αναφέρει ο Γ. Σκαλιδάκης, «Η ΠΕΕΑ οραματιζόταν τους συνεταιρισμούς ως έναν πυλώνα της μεταπολεμικής οικονομικής ανασυγκρότησης και σχεδιασμού· ενός σχεδιασμού προγραμματισμένου και προσανατολισμένου στη εγχώρια παραγωγή μεν, αλλά ριζικά διαφορετικού από αυτόν του ελεγχόμενου από το αυταρχικό μεταπολεμικό κράτος δε. Προέκρινε τη δημοκρατική και αυτόνομη, σε μεγάλο βαθμό, οργάνωση και λειτουργία του συνεταιριστικού κινήματος, ώστε η οργανωμένη λαϊκή συμμετοχή να αντικαταστήσει την κρατική παρέμβαση με τη βοήθεια της κεντρικής εξουσίας (φοροαπαλλαγές, νομική προστασία)».
Οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί, σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η ιδιωτική επιχειρηματικότητα, παρά την πολύπλευρη κρατική στήριξή της, είναι το μόνο υποκείμενο που μπορεί να οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση.
