Η πανδημία του κορωνοϊού μαίνεται. Στην Ελλάδα θρηνούμε καθημερινά 40 και πλέον συμπολίτες μας. Η ανικανότητα και η αποτυχία της διαχείρισης καταγράφεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα, με τα πολλαπλά και τα μεγαλύτερα χρονικά λοκντάουν, έχουμε περισσότερους νεκρούς από την πανδημία συγκριτικά με την Σουηδία, που έχει τον ίδιο πληθυσμό αλλά δεν προχώρησε σε κανένα λοκντάουν.
Σε αυτές τις συνθήκες κυβέρνηση και θεσμοί μας προετοιμάζουν σταδιακά για την επόμενη μέρα. Η «νέα κανονικότητα» στην οποία μας οδηγούν έχει μια σειρά νέα στοιχεία όσον αφορά τον προσωπικό μας έλεγχο με πολλαπλές διαδικασίες και τα προηγούμενα μνημονιακά «για να μην ξεχνιόμαστε». Έτσι σταδιακά στην ατζέντα προστίθενται θέματα όπως η μεταμνημονιακή αξιολόγηση, το δημόσιο χρέος και οι δημοσιονομικοί κανόνες.
Οι δανειστές με τη συνεργασία του ελληνικού πολιτικού συστήματος έχουν διαμορφώσει ένα ασφυκτικό οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο, το γνωστό ως μνημονιακό. Αυτό δεν σταμάτησε ποτέ να εφαρμόζεται. Στην περίοδο της έναρξης και έξαρσης της πανδημίας για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της, κύρια προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου, κάποιοι κανόνες που αφορούν τα δημοσιονομικά και το χρέος χαλάρωσαν. Τώρα, καθώς οδεύουμε στη «νέα κανονικότητα» όλα αυτά, για τα οποία υπήρξε μια «χαλαρότητα» στην αξιολόγησή τους, πρέπει να επανέλθουν στα προβλεπόμενα πλαίσια. Έτσι σταδιακά πυκνώνουν οι ενέργειες και κατά συνέπεια η αρθρογραφία γύρω από τα θέματα της 12ης μεταμνημονιακής αξιολόγησης, των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους καθώς και των νέων κανόνων, ελαφρά πιο χαλαρών για άλλους, καθώς για την Ελλάδα τα δεσμά είναι δεδομένα.
Το χρέος της Ελλάδας λόγω μεγέθους και βαρύτητας συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Είναι συνεχώς στο προσκήνιο και θα αξιοποιείται πάντοτε για πιέσεις προς την χώρα κατ’ αρχήν οικονομικές αλλά όχι μόνο
12η μεταμνημονιακή αξιολόγηση
Η ελληνική κοινωνία και οικονομία βρίσκονται κάτω από την πίεση των δανειστών μέσω της 12ης μεταμνημονιακής αξιολόγησης που πραγματοποιείται στην παρούσα περίοδο. Η αρχική έρευνα αυτή τη φορά έγινε με τη φυσική παρουσία των ελεγκτών, με επαφές με τους αρμόδιους υπουργούς. Τα όσα σχετικά αναφέρονται στον τύπο θυμίζουν επιστροφή σε «άλλες» εποχές. Οι τρέχουσες απαιτήσεις των δανειστών για μέτρα σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων και της ελληνικής κοινωνίας δεν έχουν να ζηλέψουν σε τίποτε τις σκληρές μνημονιακές εποχές.
Τα θέματα στα οποία επικεντρώθηκαν ήταν:
α) Τα κόκκινα δάνεια. Ζητούν την γρήγορη εκκαθάρισή τους με την επίσπευση των διαδικασιών του νέου πτωχευτικού νόμου, των πλειστηριασμών με γοργούς ρυθμούς και την οριστική λήξη των 30.000 δικαστικών εκκρεμοτήτων με το νόμο Κατσέλη. Η κυβέρνηση ως εντολοδόχος υποσχέθηκε εφαρμογή του πτωχευτικού νόμου και 5.424 ρευστοποιήσεις ακινήτων από τον Σεπτέμβριο που ξεκίνησαν έως τον προσεχή Μάιο. Όσον αφορά τις εκκρεμότητες του νόμου Κατσέλη οι επιτάχυνση των διαδικασιών στις νέες συνθήκες απλά θα επιβεβαιώσει αυτό που ήδη γνωρίζουμε. Ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων των αδύναμων πολιτών θα συνεχίζει να απορρίπτεται με δικαστικές πλέον αποφάσεις.
β) Η αποχώρηση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας από τη συμμετοχή του στις συστημικές εμπορικές τράπεζες. Ήδη η κυβέρνηση έχει έτοιμο το νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί εντός Νοεμβρίου και φαίνεται ότι έχει τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών. Πρακτικά οι Έλληνες πολίτες θα έχουν πληρώσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, άνω των 60, χωρίς κανένα αντίκρισμα. Ο λαός πλήρωσε την εξυγίανση των τραπεζών και όλες οι κυβερνήσεις φρόντισαν να τις παραδώσουν έναντι «πινακίου φακής» στα αρπακτικά.
Παράλληλα η πρόσφατη «εξυγίανση» 50 δισ. ευρώ κόκκινων δανείων μέσω των προγραμμάτων «Ηρακλής» Ι & ΙΙ φαίνεται ότι θα αφήσει στο Ελληνικό Δημόσιο, μέσω των εγγυήσεων του ύψους 23 δισ. ευρώ, ένα μεγάλο χρέος που θα επιβαρύνει τελικά όλους μας και θα εγγραφεί στο δημόσιο χρέος.
γ) Οι ελεγκτές, όπως προκύπτει από τα δημοσιεύματα, αμφισβήτησαν τα ωραιοποιημένα δημοσιονομικά μεγέθη που παρουσίασε η κυβέρνηση. Κάτω από την πίεσή τους φαίνεται ότι θα μειωθεί δραστικά αν δεν ακυρωθεί πλήρως ο σχεδιασμός για «δώρο Χριστουγέννων» στα χαμηλότερα εισοδήματα. Επίσης δεν φαίνεται να υπάρχουν περιθώρια για επέκταση των μέτρων στήριξης για τις ανατιμήσεις στο χώρο της ενέργειας-θέρμανσης. Για τους λόγους αυτούς ο αρμόδιος υπουργός κ. Σκυλακάκης δήλωσε ότι «το έλλειμμα είναι στο 7,3% και στην παρούσα φάση δεν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος για κάτι παραπάνω», «ολοκληρώσαμε με το επίδομα θέρμανσης».
δ) Συνεχίζουν να υπάρχουν σημαντικές εκκρεμότητες με οφειλές του δημοσίου προς ιδιώτες. Το σύνολο των εκκρεμών συντάξεων συνεχίζει να παραμένει σε δυσθεώρητα ύψη, 131.000 στο τέλος Σεπτεμβρίου 2021. Επίσης οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου προς ιδιώτες ήταν στο τέλος Ιουλίου 2021 1,9 δισ. ευρώ. Παρά τους στόχους που τίθενται συνεχώς δεν επιτυγχάνονται διαχρονικά.
ε) Τέλος υπήρξαν και σημεία που η κυβέρνηση έλαβε τα εύσημα από τους δανειστές. Αφορούν τις περιπτώσεις που ξεπουλήθηκε η δημόσια περιουσία σε αυτούς που «κρύβονται» πίσω από τους δανειστές. Δηλαδή η επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων του ΔΕΔΔΗΕ, της ΔΕΠΑ Υποδομών, των περιφερειακών λιμανιών, τμημάτων της περιουσίας της ΕΤΑΔ, αλλά και η πραγματοποιούμενη στην παρούσα περίοδο μείωση του δημοσίου στην ΔΕΗ.
Δημόσιο Χρέος
Το δημόσιο χρέος στο τέλος Ιουνίου 2021 έφθασε τα 354 δισ. ευρώ, όμως λόγω της μεγαλύτερης αύξησης του ΑΕΠ θα είναι μεν χαμηλότερα από το 206,3% αλλά σαφώς πάνω από το 200%.
Στα μεγέθη αυτά του χρέους δεν έχουν συνυπολογιστεί τα 23 δισ. ευρώ εγγυήσεις για τα κόκκινα δάνεια των τραπεζών, για τα οποία η Eurostat θέτει θέματα ως προς τον υπολογισμό τους στο δημόσιο χρέος.
Το χρέος της Ελλάδας λόγω μεγέθους και βαρύτητας συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Είναι συνεχώς στο προσκήνιο και θα αξιοποιείται πάντοτε για πιέσεις προς την χώρα κατ’ αρχήν οικονομικές αλλά όχι μόνο…
Προς νέους κανόνες στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης
Το δημόσιο χρέος παγκόσμια και στην Ε.Ε. αυξήθηκε δραματικά λόγω της πανδημίας. Έτσι έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Στην Ε.Ε. η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την «χαλάρωση» των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Πρόσφατα ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης της Ε.Ε. και σήμερα πρωθυπουργός της Ιταλίας κ. Ντράγκι ανέφερε για το Σύμφωνο Σταθερότητας «το να επιμείνουμε στους ίδιους κανόνες του παρελθόντος με την σημερινή χρηματο-οικονομική υποδομή, στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το θεωρώ κάτι το μη ρεαλιστικό».
Κάθε χώρα από την πλευρά της κάνει τους σχεδιασμούς της και προσπαθεί να αναζητήσει συμμάχους για τις απόψεις της. Οι συζητήσεις έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό άτυπα και πρόσφατα δόθηκε η επίσημη έναρξη με τις απόψεις που εξέφρασε η Κομισιόν και ο ESM, που ουσιαστικά διαχειρίζεται το αντικείμενου του δανεισμού των χωρών (ευρωπαϊκό ΔΝΤ). Σύμφωνα με την πρόταση του ESM προβλέπεται το χρέος να μην ξεπερνά το 100% του ΑΕΠ, από 60% που ισχύει τώρα, και το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα παραμένει στο 3%. Παράλληλα ζητά να παραμείνει ο κανόνας της ετήσιας μείωσης του χρέους κατά 1/20 για τις χώρες πάνω από το όριο του 100%.
Σημειώνεται ότι το συνολικό δημόσιο χρέος της ευρωζώνης ήταν στο 98% στο τέλος 2020 από 84% το 2019. Πάνω από το όριο του 100% είναι επτά χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Κύπρος, Γαλλία, Βέλγιο). Συνεπώς οι νέες προτάσεις δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να προσαρμόζουν το στόχο όριο στη νέα πραγματικότητα.
Για την Ελλάδα, ιδιαίτερα εκεί που βρίσκεται το χρέος της, οι προτάσεις αυτές δεν προσφέρουν ουσιαστικά τίποτε. Ειδικά η πρόταση για ετήσια μείωση κατά 1/20 σημαίνει μια δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης των 10 δισ. ευρώ. Το θέμα όμως δεν είναι μόνο στις προτάσεις με τα ονομαστικά όρια αλλά και στις πολιτικές που θα ασκηθούν. Το ερώτημα είναι κατά πόσον θα υπάρχουν περιθώρια για επεκτατική πολιτική με στόχο την αύξηση του ΑΕΠ ώστε να μειωθεί σταδιακά ο λόγος χρέους/ΑΕΠ ή θα συνεχιστεί η ίδια περιοριστική δημοσιονομική πολιτική. Από την εικόνα που υπάρχει στις μέχρι τώρα συζητήσεις και τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα κατά την πρόσφατη διαδικασία ελέγχου που προαναφέραμε δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι θετικό για τη χώρα και το λαό.
Συνεπώς σταδιακά, κάτω από ένα νέο πιο ασφυκτικό κοινωνικό καθεστώς όσον αφορά την πανδημία, επανέρχεται η Ελλάδα και στις μνημονιακές της υποχρεώσεις. Οι όποιες «ελευθερίες» ισχύουν μέχρι το τέλος 2022, όμως σταδιακά φαίνεται ότι «αρχίζουν να σφίγγουν» τα λουριά και αυτό θα το διαπιστώνουμε καθώς προχωράμε στη «νέα κανονικότητα».
