Του Μάκη Μαντά
Τις τελευταίες μέρες συζητιέται πολύ το θέμα της χρεοκοπίας του ΕΟΠΥΥ που κινδυνεύει να εκτροχιάσει το δημόσιο Προϋπολογισμό. Είναι αυτονόητο ότι ο ΕΟΠΥΥ θα χρεοκοπούσε, με δεδομένο ότι μειώθηκαν και οι τρεις πηγές χρηματοδότησής του και αυξήθηκε η διαφυγή πόρων προς τον ιδιωτικό τομέα. Είναι, μάλιστα, τόσο προφανές που δείχνει στοχευμένο.
Τα προβλήματα του ΙΚΑ
Ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στα αστικά κέντρα. Αν θέλουμε να αναλύσουμε τη λειτουργία του και τις ανεπάρκειές του, δεν αρκεί να δούμε τι συνέβη μετά την εφαρμογή των μνημονίων. Το πρόβλημα ξεκινάει από πολύ παλιότερα.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς ήταν η κατάσταση στις Μονάδες Υγείας του ΙΚΑ. Ο φόρτος εργασίας ήταν τεράστιος (25 προγραμματισμένα ραντεβού την ημέρα και αρκετά επιπλέον επείγοντα ή «κατ’ εξαίρεση» περιστατικά) και η αναμονή στις ουρές των ραντεβού κυμαινόταν από ένα μήνα μέχρι… οσοδήποτε.
Η θεώρηση της απασχόλησης στο ΙΚΑ ως «μερικής» έδινε το δικαίωμα στους γιατρούς να διατηρούν ιδιωτικό ιατρείο, με αποτέλεσμα, συχνότατα, το ΙΚΑ να χρησιμοποιείται σαν προθάλαμός του. Οι ασθενείς, συνήθως, εξετάζονταν από πλημμελώς μέχρι καθόλου. Στο ΙΚΑ μόνο «έγραφαν» (φάρμακα, φυσιοθεραπείες, πρόσθετα είδη κ.λπ.). Η εξέταση γινόταν στο ιατρείο επ’ αμοιβή και σ’ αυτήν την περίπτωση η ουρά στο ΙΚΑ παρακαμπτόταν. Και το χειρότερο, όλα τα παραπάνω είχαν γίνει συνείδηση στους ασφαλισμένους. Πρόκειται, κατ’ ουσία, για έναν ιδιόμορφο «εκβιασμό». Για τους αρρώστους που δεν είχαν τη δυνατότητα να επισκέπτονται γιατρούς ιδιωτικά, αυτό συχνά σήμαινε έλλειψη ιατρικής εξέτασης και σταθερή συνταγογράφηση των ίδιων φαρμάκων, με ενδεχόμενες κατά καιρούς προσθήκες (σπανιότατα αφαιρέσεις) που κατέληγαν στη γνωστή σακούλα με τα φάρμακα που «έπαιρνε» ο άρρωστος (τα χρειαζόταν άραγε;).
Απ’ την πλευρά των γιατρών η κατάσταση οδηγούσε σε χρόνιο «κάψιμο» (φόρτος δουλειάς, αναντίστοιχος μισθός, καμία εξέλιξη, απαξίωση, συνταγογράφηση χωρίς παρακολούθηση αρρώστων κ.λπ.). Σημαντικό μέρος των γιατρών δεν ενημερωνόταν γύρω από την εξέλιξη της ειδικότητάς τους, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται (όχι σπάνια) φαινόμενα επιστημονικής ανεπάρκειας.
Εξίσου σημαντικό πρόβλημα και αιτία διαφθοράς ήταν η «επιδοτούμενη» συνταγογράφηση και παραπομπή για ακριβές εξετάσεις. Τα περιθώρια κέρδους φαρμάκων και εξετάσεων έδιναν δυνατότητα για «προώθηση» με διάφορους τρόπους (παράνομους ή και νόμιμους). Οι παροχές κυμαίνονταν από συνέδρια εσωτερικού και εξωτερικού μέχρι μετρητά, αναλόγως κατανάλωσης και επιρροής.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν αφορούν σποραδικά περιστατικά, αλλά αποτελούσαν τον κανόνα.
Η μνημονιακή περίοδος
Μετά την εφαρμογή των μνημονίων η κατάσταση επιδεινώθηκε, με περαιτέρω υποβάθμιση του δημόσιου χαρακτήρα, σταδιακή διάλυση των δημόσιων δομών και σταδιακή περαιτέρω ιδιωτικοποίηση. Είναι σαφές πως ο ΕΟΠΥΥ, μετεξέλιξη του κλάδου Υγείας του ΙΚΑ που απορρόφησε τον κλάδο Υγείας όλων σχεδόν των Ταμείων, δεν ήλθε για να καλύψει τις υπαρκτές ανάγκες οργανωμένης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αλλά αποτέλεσε μια καθαρά μνημονιακή επιλογή με μοναδικό στόχο τη σταδιακή κατάργηση των δημόσιων κοινωνικοασφαλιστικών δομών Υγείας και την πλήρη ιδιωτικοποίηση, με πρόσχημα τον εξορθολογισμό.
Αυτή την περίοδο, το μεγαλύτερο μέρος των ασφαλισμένων της χώρας που ανήκει στον οικονομικά χρεοκοπημένο ΕΟΠΥΥ, αναγκάζεται να πληρώνει από την τσέπη του για την πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη και για τα φάρμακα που έχει ανάγκη.
Εντός των δομών του ΕΟΠΥΥ δεν διορίζεται κανένας, ακόμα και σε θέση που χήρεψε.
Αντ’ αυτού, ο ΕΟΠΥΥ σύναψε συμβάσεις με ιδιώτες γιατρούς και αμοιβή ανά επίσκεψη 10 ευρώ (όταν το κόστος ανά επίσκεψη εντός των δομών του είναι της τάξεως των 4-5 ευρώ, συμπεριλαμβανομένων ΟΛΩΝ των εξόδων των δομών).
Το πλαφόν των 200 επισκέψεων ανά μήνα στους συμβασιούχους ιδιώτες, τελειώνει πολύ πριν από τα μέσα του μηνός κι έτσι οι άρρωστοι που περισσεύουν (πολύ πάνω από τους μισούς) πληρώνουν.
Παράλληλα, ο ΕΟΠΥΥ κατάργησε στην πράξη τα δικά του εργαστήρια. Οι εξετάσεις πλέον, ακόμα και οι στοιχειώδεις, γίνονται σε ιδιωτικά συμβεβλημένα κέντρα, για λόγους δήθεν εξορθολογισμού και πάλι. Έτσι, η Γενική Αίματος π.χ. που έχει κόστος στα εργαστήρια του ΙΚΑ 0,5-0,7 ευρώ, κοστίζει σε ιδιωτικά διαγνωστικά 2,88 ευρώ. Αντίστοιχη αναλογικά «οικονομία» γίνεται σε όλες τις εξετάσεις.
Οι τιμές των εξετάσεων υψηλής τεχνολογίας (αξονικές, μαγνητικές κ.λπ.) είναι 3-4 φορές ακριβότερες σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το αποτέλεσμα είναι ότι στην Ελλάδα γίνονται αναλογικά περισσότερες μαγνητικές τομογραφίες απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα (τα ιδιωτικά κέντρα φροντίζουν γι’ αυτό «επιδοτώντας» τους γιατρούς που τις γράφουν, με το κομμάτι).
* Ο Μάκης Μαντάς είναι γιατρός σε Μονάδα Υγείας του ΕΟΠΥΥ
και συμμετέχει στο Τμήμα Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
Ανασυγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Σε έναν σχεδιασμό για τα πρώτα μέτρα ανασυγκρότησης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, οι βασικοί στόχοι είναι:
1. Υγειονομική κάλυψη όλου του πληθυσμού της χώρας.
2. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας σε όλη τη χώρα, κοντά στους αρρώστους.
3. Ελαχιστοποίηση του κόστους ώστε οι παραπάνω στόχοι να είναι εφαρμόσιμοι.
Με δεδομένο ότι το ποσοστό ανασφάλιστων ξεπερνάει σήμερα το 30% του πληθυσμού, η συσχέτιση της ασφαλιστικής και της υγειονομικής κάλυψης είναι εκτός πραγματικότητας. Παρ’ όλο που ασφαλώς θα διατηρηθούν κατ’ αρχήν οι ασφαλιστικές εισφορές, οι δομές πρωτοβάθμιας θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο του πληθυσμού.
Η κατά πολύ υψηλότερη αποδοτικότητα του δημόσιου τομέα στην Υγεία έχει φανεί από μια σειρά μελετών. Στον τομέα της Πρωτοβάθμιας είναι εξαιρετικά απλό να αποδειχτεί. Συνάμα, η πρωτοβάθμια φροντίδα και η πρόληψη είναι κατά πολύ οικονομικότερες της δευτεροβάθμιας. Σαφώς, η ορθολογικότερη λύση είναι κατ’ αρχήν να καλυφθούν όλες οι θέσεις γιατρών και υγειονομικών στα Κέντρα Υγείας και στις υπάρχουσες δομές του ΕΟΠΥΥ, οι οποίες μετατρέπονται σε Κέντρα Υγείας αστικού τύπου με ειδικότητες αναλόγως αναγκών, τα οποία θα είναι πλέον ανοικτά σε όλους τους κατοίκους της χώρας. Οι σχέσεις εργασίας δεν μπορεί παρά να είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Η μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη σχέση εργασίας οδηγεί σε απαξίωση, ακόμα και υπόσκαψη της δημόσιας δομής. Για τις επιπλέον ανάγκες, καθώς και την ενδεχόμενη αδυναμία κάλυψης κάποιων περιοχών της χώρας θα πρέπει κατ’ αρχήν να μην αποκλεισθούν κάποιες συμβάσεις με ιδιώτες γιατρούς.
Όσον αφορά τις εξετάσεις, πρέπει να επαναλειτουργήσουν όλα τα εργαστήρια στις υπάρχουσες δομές. Το κόστος στην περίπτωση αυτή είναι υποπολλαπλάσιο σε σχέση με τη διοχέτευση στον ιδιωτικό τομέα. Για όσες εξετάσεις είναι αδύνατο να γίνονται εντός των δομών θα πρέπει να μπουν ορθολογικά κριτήρια τιμολόγησης με βάση τη διεθνή εμπειρία. Επίσης, θα πρέπει να τεθούν κανόνες και έλεγχος συνταγογράφησης.
Τέλος, η επέκταση των δομών αλληλεγγύης και η λειτουργική σχέση τους με τις δημόσιες δομές θα βοηθήσει στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που βρισκόμαστε.
Μάκης Μαντάς
